Studia bez matury – czy to możliwe?

Edukacja na wyższej uczelni to przywilej, który nie jest dziś dostępny dla każdego. Są osoby, które ze względów ekonomicznych nie mogą sobie pozwolić na studiowanie nawet na publicznej uczelni. Inni nie spełniają wymogów, by dostać się na wymarzony kierunek. Pytanie brzmi, czy brak świadectwa dojrzałości jest istotną przeszkodą, by kontynuować naukę jako student. Co o studiach bez matury mówią przepisy?

Z tego artykułu dowiesz się:

• Czy można iść na studia bez matury?

• Czy możesz uczestniczyć w wykładach bez matury?

• Czy można studiować bez matury na zagranicznej uczelni?

• Jakie są alternatywy dla studiów, gdy nie masz matury?

Czy można iść na studia bez matury?

W Polsce nie ma możliwości, by zostać pełnoprawnym studentem studiów wyższych bez zdanej matury. Jedyną opcją dla osób bez świadectwa dojrzałości jest ewentualny status wolnego słuchacza, czyli uczestniczenie w wykładach i ćwiczeniach, ale bez możliwości uzyskania zaliczeń, ocen czy tytułu zawodowego. Na prywatnych uczelniach czasem uruchamia się też tzw. rok zerowy, czyli swego rodzaju kurs przygotowawczy do matury i studiów.

Wymóg posiadania matury wynika bezpośrednio z przepisów prawa. Zgodnie z Ustawą z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce:

Art. 69. 1.:

Przyjęcie na studia następuje przez:

1) rekrutację;

2) potwierdzenie efektów uczenia się;

3) przeniesienie z innej uczelni lub uczelni zagranicznej.

2. Na studia pierwszego stopnia lub jednolite studia magisterskie może być przyjęta osoba, która posiada:

1) świadectwo dojrzałości albo świadectwo dojrzałości i zaświadczenie o wynikach egzaminu maturalnego z poszczególnych przedmiotów, o których mowa w przepisach o systemie oświaty;

2) świadectwo dojrzałości i dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe w zawodzie nauczanym na poziomie technika, o których mowa w przepisach o systemie oświaty;

3) świadectwo dojrzałości i zaświadczenie o wynikach egzaminu maturalnego z poszczególnych przedmiotów oraz dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe w zawodzie nauczanym na poziomie technika, o których mowa w przepisach o systemie oświaty;

4) świadectwo lub inny dokument uznany w Rzeczypospolitej Polskiej za dokument uprawniający do ubiegania się o przyjęcie na studia zgodnie z art. 93 ust. 3 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2018 r. poz. 1457 i 1560);

5) świadectwo i inny dokument lub dyplom, o których mowa w art. 93 ust. 1 ustawy, o której mowa w pkt 4;

6) świadectwo lub dyplom uznany w Rzeczypospolitej Polskiej za dokument uprawniający do ubiegania się o przyjęcie na studia zgodnie z umową bilateralną o wzajemnym uznawaniu wykształcenia;

7) świadectwo lub inny dokument uznany za równorzędny polskiemu świadectwu dojrzałości na podstawie przepisów obowiązujących do dnia 31 marca 2015 r.

3. Na studia drugiego stopnia może być przyjęta osoba, która posiada dyplom ukończenia studiów.

4. Przypisanie studenta do określonego kierunku studiów może nastąpić nie później niż od drugiego roku studiów.

Jak widać, niemal każda z wymienionych podstaw przyjęcia na studia odnosi się do posiadania świadectwa dojrzałości, czyli zdanej matury, polskiej lub uznanej równoważnie zagranicznej. Dotyczy to zarówno uczelni prywatnych, jak i publicznych.

Dlaczego tak jest? Studia wyższe są kontynuacją edukacji po szkole średniej, a matura stanowi oficjalne potwierdzenie jej ukończenia oraz gotowości do studiowania na poziomie akademickim. To także element standaryzacji. Uczelnie muszą mieć jasne kryteria, by móc równo traktować wszystkich kandydatów.

Zaplanowałeś edukację? Zaplanuj też karierę zawodową! Sprawdź nasze oferty pracy!

Czy możesz uczestniczyć w wykładach bez matury?

Chociaż nie możesz zostać pełnoprawnym studentem bez zdanej matury, możesz uczestniczyć w wykładach jako wolny słuchacz. Taki status pozwala brać udział w zajęciach teoretycznych (najczęściej wykładach), bez konieczności zdawania egzaminów, zaliczania przedmiotów czy pisania prac zaliczeniowych.

Bycie wolnym słuchaczem to dobre rozwiązanie dla osób, które:

• chcą rozwinąć się w konkretnym obszarze bez formalnego studiowania,

• planują podejść do matury w przyszłości i chcą już teraz przygotować się do studiów,

• są po prostu ciekawe danego kierunku i chcą sprawdzić, czy to coś dla nich.

Uwaga! Status wolnego słuchacza nie daje prawa do uzyskania dyplomu ani zaliczenia semestru. Jeżeli chcesz formalnie ukończyć studia, zdobyć tytuł licencjata lub magistra i mieć zaliczone przedmioty, posiadanie świadectwa maturalnego będzie niezbędne. Dopiero po zdaniu matury możesz rozpocząć naukę jako student i zaliczać kolejne etapy kształcenia.

Coraz więcej uczelni wprowadza też programy pomostowe dla osób bez matury. Przykładem jest program Dyplomowany Specjalista oferowany przez Akademię Handlową Nauk Stosowanych w Radomiu. To unikalna ścieżka edukacyjna, która umożliwia zdobycie pełnej kwalifikacji na poziomie 5 Polskiej Ramy Kwalifikacji. W praktyce oznacza to poszerzenie kompetencji zawodowych i realny krok w stronę dalszej nauki.

Oferta programu jest skierowana przede wszystkim do osób, które nie mają jeszcze świadectwa maturalnego, ale nie chcą tracić roku. Po ukończeniu tego 3-semestralnego kursu możliwe jest kontynuowanie nauki na studiach licencjackich, inżynierskich lub jednolitych magisterskich, od razu od drugiego roku. Zajęcia odbywają się w trybie hybrydowym lub online, co ułatwia pogodzenie nauki z innymi obowiązkami.

Czy można studiować bez matury na zagranicznej uczelni?

W niektórych krajach rzeczywiście istnieje możliwość podjęcia studiów wyższych bez zdanej matury, ale wszystko zależy od konkretnego systemu edukacji i wymagań danej uczelni. W niektórych państwach zamiast matury obowiązują inne formy ukończenia szkoły średniej i to one są brane pod uwagę podczas rekrutacji.

Są też uczelnie, które w ramach roku zerowego oferują programy przygotowawcze (np. foundation year, access course), przeznaczone dla osób bez formalnych kwalifikacji, w tym bez matury. Ukończenie takiego programu może otworzyć drogę do właściwych studiów licencjackich.

Warto jednak pamiętać:

• większość renomowanych uczelni i tak oczekuje dokumentu potwierdzającego ukończenie szkoły średniej;

• niektóre kraje (np. USA) mają własne systemy punktacji i egzaminów wstępnych (np. SAT), które mogą zastąpić maturę, ale nadal wymagają określonego poziomu edukacji;

• po ukończeniu takich studiów za granicą, chcąc kontynuować naukę w Polsce, trzeba liczyć się z koniecznością uznania zagranicznego dyplomu lub jego nostryfikacji, a wtedy urząd może sprawdzać, czy kandydat miał wykształcenie średnie równoważne polskiej maturze.

Zatem za granicą szanse na studiowanie bez matury są większe niż w Polsce, ale zawsze trzeba sprawdzić szczegółowe wymagania wybranej uczelni i być gotowym na dodatkowe etapy rekrutacji. Ważne, by pamiętać, że w niektórych wypadkach "bez matury" nie oznacza "łatwiej".

Jakie są alternatywy dla studiów, gdy nie masz matury?

Brak matury nie zamyka drogi do dalszej edukacji ani zdobycia ciekawego zawodu. W Polsce działa wiele form kształcenia, które nie wymagają świadectwa dojrzałości, a pozwalają zdobyć konkretne kwalifikacje cenione na rynku pracy. To dobre rozwiązanie zarówno dla osób, które chcą szybko wejść na rynek, jak i dla tych, które planują zdanie matury w przyszłości.

Możliwości dalszej edukacji bez matury to np.:

• nauka w szkołach policealnych, które przyjmują osoby po szkole średniej – nawet bez matury;

• kształcenie specjalistyczne w konkretnym zawodzie, np. na kierunkach takich jak technik ochrony fizycznej osób i mienia, technik usług kosmetycznych, technik administracji i wiele innych przyszłościowych zawodów;

• udział w kursach zawodowych, które pozwalają szybko zdobyć konkretne umiejętności, np. w zakresie księgowości, opieki nad dziećmi czy grafiki komputerowej;

• szkoły branżowe II stopnia dla absolwentów szkoły branżowej I stopnia, prowadzące do uzyskania tytułu technika.

Takie formy kształcenia nie tylko pozwalają rozwinąć praktyczne umiejętności, ale często też przygotowują do matury i otwierają furtkę do studiów w przyszłości, już jako osoba z doświadczeniem i konkretną ścieżką zawodową. Zwłaszcza że obecnie coraz więcej osób zastanawia się, czy studia są potrzebne, aby odnieść sukces zawodowy. Dla wielu wybrane kierunki kształcenia nie wymagają też dyplomu uczelni wyższej, zatem warto znać swoje priorytety przed zaplanowaniem dalszej edukacji.

Studia bez egzaminu dojrzałości – najważniejsze informacje

Choć zdana matura jest w Polsce konieczna, by zostać pełnoprawnym studentem, brak tego dokumentu nie musi oznaczać końca marzeń o dalszej edukacji. Istnieją inne ścieżki rozwoju, zarówno w kraju, jak i za granicą, które pozwalają zdobywać wiedzę, kwalifikacje i przygotowywać się do studiów w przyszłości. Zanim wybierzesz studia, warto poznać wszystkie opcje, jakie masz do dyspozycji, również poza klasycznym modelem uczelni.

Najważniejsze informacje, które warto zapamiętać

• Nie można zostać studentem uczelni wyższej w Polsce bez zdania matury – obowiązują tu przepisy ustawowe.

• Można jednak uczestniczyć w zajęciach jako wolny słuchacz lub skorzystać z pomostowych programów typu Dyplomowany Specjalista.

• Na niektórych zagranicznych uczelniach brak matury nie wyklucza udziału w edukacji – wiele zależy od systemu danego kraju i formy rekrutacji.

• W Polsce dostępne są różne alternatywy dla studiów: szkoły policealne, kształcenie specjalistyczne, kursy zawodowe, szkoły branżowe II stopnia.

• Wśród kierunków kształcenia bez matury można znaleźć m.in. technik administracji, technik ochrony fizycznej osób i mienia czy technik usług kosmetycznych. Warto je rozważyć, jeśli myślisz o konkretnym zawodzie i chcesz zdobyć praktyczne umiejętności.

• Prywatne studia również wymagają matury – warunki przyjęcia regulują przepisy państwowe, a nie wewnętrzne zasady uczelni.

Jeśli więc nie masz jeszcze świadectwa dojrzałości, nie rezygnuj. Możesz rozwijać się zawodowo, zdobywać kompetencje i zaplanować kolejne kroki. Edukacja nie musi być linearną ścieżką i każdy może sobie wyznaczyć kierunek, nawet jeśli nie prowadzi on w mury uczelni wyższej.