Jak rozpoznać toksyczną osobę w pracy?

Toksyczny współpracownik potrafi skutecznie zatruć atmosferę w pracy – psuje nastrój, komplikuje realizację projektów i sprawia, że codzienne obowiązki stają się utrapieniem. Warto też spojrzeć w lustro – czasem to my sami nieświadomie przyczyniamy się do wytworzenia toksycznego środowiska.

Co to znaczy, że ktoś jest toksyczny w pracy?

Toksyczność w pracy przejawia się w postawach i nawykach, które zamiast budować zdrowe relacje i współpracę, stopniowo je niszczą. Mają negatywny wpływ na nasze zdrowie psychiczne, powodując napięcia i pogarszając atmosferę w zespole oraz sprawiając, że zwykłe zadania stają się źródłem niepotrzebnego stresu.

Nie każdy potrafi rozpoznać, że ma do czynienia z toksycznymi osobami. Czasami ich działanie jest subtelne – jak „przypadkowe” pomijanie kogoś w dyskusjach czy żartobliwe komentarze podważające kompetencje innych. Bywa też, że toksyczność przybiera bardziej oczywiste formy: niekończące się plotki, przywłaszczanie sobie cudzych pomysłów, a nawet celowe opóźnianie działań zespołu czy podsycanie konfliktów w pracy.

Jeżeli w takim otoczeniu funkcjonuje się na co dzień, skutki są poważne – spada motywacja, pojawia się wypalenie zawodowe i błędy w pracy, następuje utrata pewności siebie, a z czasem może to poważnie odbić się na zdrowiu psychicznym i fizycznym (i skutkować wieloletnimi problemami). Dlatego tak ważne jest, by rozpoznawać nieadaptacyjne schematy i nie zostawiać ich bez reakcji – w przeciwnym razie osoby z toksyczną osobowością mogą sparaliżować całą organizację.

Toksyczna osoba – cechy charakterystyczne

Zastanawiałeś się kiedyś, jak postrzegają Cię współpracownicy? Czasem nawyki i zachowania, które wydają się niewinne, mogą psuć dobrą atmosferę w pracy bardziej, niż nam się wydaje. Warto przyjrzeć się sobie krytycznym okiem i sprawdzić, czy przypadkiem nie wprowadzasz w pracy napięcia i niepotrzebnych konfliktów.

Poniżej znajdziesz 10 sygnałów, że jesteś toksyczny w pracy.

Nieustanne narzekanie

Mówi się, że narzekanie jest domeną Polaków. Jednak w dłuższej perspektywie potrafi bardziej zaszkodzić, niż wspomóc. Narzekanie to niekończące wyrażanie niezadowolenia z obowiązków, współpracowników, przełożonych, procedur czy samej firmy – niezależnie od tego, czy istnieją realne przesłanki do krytyki. Osoby toksyczne mają tendencję do stałego koncentrowania się na problemach, zamiast poszukiwania rozwiązań.

Narzekanie może przyjmować różne formy – ciche mruczenie pod nosem, wysyłanie pesymistycznych wiadomości mailowych, a także dramatyzowanie i rozpamiętywanie nawet drobnych trudności. Tego rodzaju postawa nie tylko obniża własną motywację, ale też wpływa na współpracowników, utrudniając współpracę i obniżając efektywność całego zespołu.

Mikrozarządzanie

Niektórzy pracownicy cierpią na syndrom Atlasa – przejmują nadmierną odpowiedzialność za cały projekt, co bywa źródłem napięć i frustracji w zespole. Wówczas mogą posługiwać się mikrozarządzaniem. Dzieje się tak, ponieważ te osoby nie potrafią zaufać współpracownikom i nadmiernie kontrolują każdy ich ruch. Przykłady mikrozarządzania to:

• ciągłe sprawdzanie, co robią inni;

• robienie wszystkiego „na własną rękę”, zamiast pozwolić współpracownikom działać;

• ingerowanie w sprawy, które nie wymagają nadzoru;

• wysyłanie wielu przypominających wiadomości lub monitorowanie postępów w czasie rzeczywistym;

• nieudzielanie autonomii w podejmowaniu decyzji;

• krytykowanie drobnych błędów publicznie.

Plotkowanie i rozsiewanie nieprawdziwych informacji

Plotkowanie i rozsiewanie nieprawdziwych informacji polega na opowiadaniu niesprawdzonych historii o współpracownikach, dzieleniu się półprawdami czy interpretowaniu faktów w sposób mający zdyskredytować innych.

Po pewnym czasie takie toksyczne zachowanie nie tylko psuje atmosferę, ale też wprowadza chaos informacyjny. Ludzie zaczynają się obawiać, komu mogą ufać, a relacje w zespole stają się napięte.

Bierna agresja

Bierna agresja w pracy to subtelna, często niewerbalna forma wyrażania frustracji, braku szacunku czy niechęci wobec współpracowników. Toksyczni ludzie często:

• opóźniają wykonywanie zadań,

• ignorują prośby lub polecenia,

• odmawiają pomocy,

• nie angażują się w zadania zespołowe,

• rzucają sarkastyczne komentarze lub półżarty (które mają na celu dyskredytowanie innych),

• celowo wycofują się z kontaktu z danym współpracownikiem,

• sabotują pracę innych.

Przypisywanie sobie cudzych zasług

Przypisywanie sobie cudzych zasług polega na przedstawianiu efektów pracy innych jako własnych – na przykład podczas spotkań z przełożonymi, w mailach czy raportach. Często przybiera formę niemal niezauważalnych sugestii, takich jak „to mój pomysł” czy „udało mi się to zrobić”, choć w rzeczywistości autorstwo należy do kolegi lub koleżanki. To zachowanie jest szczególnie często u osób ze znamionami osobowości narcystycznej.

Manipulacja

Manipulacja ma na celu osiągnięcie własnych celów kosztem drugiej osoby (zwykle dzieje się to bez otwartego komunikowania swoich intencji). Często pojawia się w toksycznych związkach czy relacjach rodzinnych. W miejscu pracy może przejawiać się poprzez:

• ukrywanie przydatnych informacji,

• wprowadzanie w błąd współpracowników,

• wywieranie presji emocjonalnej i wzbudzanie poczucia winy,

• tworzenie pozornych wyborów (w tym stawianie innych przed faktem dokonanym),

• odgrywanie roli ofiary.

Obwinianie innych za własne błędy

Obwinianie innych za własne błędy to przerzucanie odpowiedzialności na współpracowników, nawet gdy problem powstał z naszej winy. Może przybierać różne formy – od subtelnych sugestii typu „to przez ciebie coś nie wyszło” po otwarte oskarżenia w obecności zespołu czy przełożonych.

Faworyzowanie i dzielenie zespołu

Faworyzowanie i dzielenie zespołu w pracy to zachowania, które tworzą nierówne traktowanie pracowników i mogą prowadzić do napięć w zespole. Objawia się to m.in. poprzez:

• Preferowanie wybranych osób – dawanie bardziej rozwojowych czy łatwiejszych projektów, większych możliwości awansu lub dodatkowych przywilejów wyłącznie niektórym pracownikom.

• Ignorowanie innych członków zespołu – pomijanie części osób przy przydzielaniu zadań, szkoleniach czy ważnych decyzjach.

• Tworzenie kliki – wspieranie podziałów w zespole i wzmacnianie grup, które mają uprzywilejowaną pozycję wobec reszty.

• Różnicowanie ocen i informacji zwrotnych (feedbacku) – stosowanie mniej wymagających standardów wobec „ulubieńców” i surowszych wobec pozostałych.

Tworzenie atmosfery rywalizacji

Tworzenie atmosfery rywalizacji w miejscu pracy polega na wywoływaniu wśród pracowników ciągłego porównywania się, oceniania i rywalizowania o uznanie czy awans. Osoba, która wprowadza taki klimat, może chwalić jednych kosztem innych ludzi, publicznie zestawiać wyniki pracowników czy podkreślać błędy w porównaniu do sukcesów innych.

W efekcie współpracownicy zaczynają traktować siebie jak konkurentów zamiast partnerów, co osłabia zaufanie, obniża morale i poczucie własnej wartości poszczególnych osób. Takie środowisko sprzyja też zamykaniu się ludzi w tzw. strefach komfortu, unikania współpracy i zaniżania efektywności całego zespołu.

Celowe wprowadzania chaosu

Celowe wprowadzanie chaosu w pracy to świadome działania mające na celu dezorganizację codziennych obowiązków i zaburzenie płynnej współpracy w zespole. Dana osoba może celowo komplikować procesy, przekazywać sprzeczne informacje lub opóźniać zadania, by wywołać zamieszanie i niepewność wśród współpracowników. Przykłady zachowań toksycznych osób to:

• nagłe zmienianie priorytetów w projektach bez informowania zespołu,

• przekazywanie sprzecznych instrukcji różnym osobom,

• ukrywanie ważnych informacji lub dokumentów potrzebnych do wykonania pracy,

• tworzenie zbędnych komplikacji w prostych procesach,

• zmuszanie zespołu do podejmowania decyzji w pośpiechu,

• posługiwanie się niejasnymi komunikatami (zwłaszcza takimi, które mogą zostać zrozumiane dwojako),

• celowe przeciąganie terminów lub blokowanie postępów projektów,

• rozpraszanie uwagi zespołu drobnymi, nieistotnymi zadaniami w kluczowych momentach.

Jeśli czytając tę listę, masz wrażenie, że opisuje osoby w Twojej obecnej firmie, warto rozważyć zmianę miejsca pracy. Zajrzyj do aktualnych ogłoszeń pracy na Asistwork i zacznij pracować w przyjaznym otoczeniu.

Co robić, jeśli nasze zachowanie w pracy jest toksyczne?

Jeżeli zauważasz u siebie toksyczne zachowania w pracy, pierwszy krok to zatrzymanie się i przyjrzenie własnym reakcjom. Warto zadać sobie pytanie: czy moje działania wpływają negatywnie na innych ludzi? Świadomość problemu jest kluczowa – dobrze zastanowić się, dlaczego reagujesz w sposób, który może psuć atmosferę w zespole. Często toksyczne postawy wynikają ze stresu lub wypalenia zawodowego, dlatego nie zapominaj o regeneracji, odpowiedniej ilości snu, ruchu i przerw podczas pracy. Dobrym sposobem jest również proszenie o konstruktywny feedback od kolegów albo przełożonych – pozwoli Ci to zobaczyć, jakie zachowania wymagają zmiany.

Jeśli jednak trudno Ci samodzielnie opanować swoje uczucia i emocje oraz zmienić nawyki, warto rozważyć wsparcie psychologa, coacha lub udział w warsztatach rozwoju osobistego.

Toksyczne zachowania u współpracowników – co robić?

Radzenie sobie z toksyczną osobą w pracy bywa wyzwaniem – nadmierna zazdrość, ciągłe narzekania czy manipulacje potrafią skutecznie obniżyć morale i zniechęcić do działania. Sytuacja staje się jeszcze trudniejsza, gdy problematyczną osobą jest toksyczny szef.

Nie warto jednak pozostawać biernym. Jeśli zastanawiasz się, co to znaczy, że ktoś jest toksyczny, warto przyjrzeć się jego postawom, które negatywnie wpływają na zespół. Po analizie nadchodzi czas na działanie. Stosując skuteczne strategie radzenia sobie z problematycznymi zachowaniami, można ograniczyć ich wpływ na życie zawodowe i prywatne. Poniższe techniki bywają przydatne w rozmaitych toksycznych relacjach.

Zacznij od rozmowy

Często dana osoba nie zdaje sobie sprawy, że jej działania ranią współpracowników. W takich sytuacjach warto rozpocząć od spokojnej rozmowy, w której jasno przedstawisz swoje uczucia i obserwacje dotyczące zachowań toksyka. Choć w jego towarzystwie możemy odczuwać spadek energii i motywacji, to ważne jest, aby nie tłumić emocji, tylko je wyrazić w konstruktywny sposób.

Rozmowa pozwala zwrócić uwagę na to, jak konkretne działania tej osoby wpływają na życia wszystkich członków zespołu oraz na atmosferę w miejscu pracy. Można wskazać różne formy toksyczności, które negatywnie oddziałują na relacje w grupie. Ważne jest przy tym chronienie swoich granic, jednocześnie dając drugiej stronie szansę na refleksję i zmianę zachowań.

Ustal jasne granice

Ustalanie konkretnych i zdrowych granic w pracy jest przydatne już na początku znajomości. Oznacza świadome określenie, co jest dla Ciebie dopuszczalne, a co przekracza Twoją strefę komfortu. W praktyce chodzi o to, aby w sposób spokojny i zdecydowany komunikować swoje potrzeby i oczekiwania wobec współpracowników – np. że nie zgadzasz się na krytykę w agresywnej formie, nie przyjmujesz obowiązków wykraczających poza Twoje kompetencje czy nie jesteś dostępny poza godzinami pracy.

Komunikując swoje potrzeby i spostrzeżenia, warto:

• mówić wprost, ale bez agresji – jasno komunikuj, co Ci przeszkadza, używając komunikatów typu „ja” („Czuję się zestresowany, gdy…”) zamiast obwiniania;

• trzymać się swoich zasad – konsekwencja sprawia, że inni poważniej traktują stawiane granice;

• szukać kompromisów tam, gdzie to możliwe – granice nie oznaczają sztywnej odmowy we wszystkim, ale świadomego zarządzania swoimi zasobami wewnętrznymi.

Wyznacz priorytety

Wyznaczanie priorytetów w pracy to kluczowa strategia, by nie dać się przytłoczyć toksycznym osobom i sytuacjom. Chodzi o świadome określenie, które zadania są najważniejsze, a które można odłożyć na później czy oddelegować innym ludziom. Dzięki temu chronisz swój czas i energię, unikając zbędnego stresu i frustracji.

Możesz to zrobić poprzez:

• sporządzanie codziennej lub tygodniowej listy zadań (pamiętaj o zaznaczaniu priorytetów i tych kluczowych dla osiągnięcia celów);

• stosowanie macierzy Eisenhowera („ważne kontra pilne”) – nie wszystko, co pilne, musi być Twoim priorytetem, a pewne sprawy okazują się niewarte uwagi;

• komunikowaniu priorytety zespołowi;

• delegowaniu zadań (gdy to możliwe), aby skupić się na tym, co naprawdę wymaga Twojej uwagi.

Dzięki wyznaczaniu priorytetów Twoja praca staje się bardziej uporządkowana, a kontakt z toksycznymi współpracownikami czy trudnymi szefami mniej obciążający.

Zbuduj sieć wsparcia

Budowanie sieci wsparcia w pracy to sposób na ochronę siebie przed toksycznymi zachowaniami i stresującymi sytuacjami. Chodzi o otaczanie się osobami, które Cię rozumieją, wspierają i potrafią udzielić rady, zamiast podsycać trudne emocje.

W praktyce możesz, na przykład:

• nawiązywać pogłębione relacje z kolegami z zespołu, którzy podzielają Twoje wartości i mają zdrowe podejście do pracy;

• informować przełożonych o tym, co się dzieje i szukać u nich wsparcia w trudnych sytuacjach;

• utrzymywać kontakt z ludźmi spoza środowiska pracy – czasem perspektywa z zewnątrz pomaga spojrzeć na problem bardziej obiektywnie;

• dzielić się w zespole doświadczeniami i strategiami radzenia sobie z toksycznymi osobami, aby wzajemnie się wspierać i uczyć nowych sposobów reagowania.

Sięgnij po pomoc

Sięganie po pomoc to ważny krok, kiedy toksyczna osoba w pracy zaczyna negatywnie wpływać na Twój komfort, zdrowie lub wyniki. W praktyce oznacza to m.in.:

• kontakt z działem HR lub przełożonym, którzy mogą wprowadzić procedury przeciwdziałające toksycznym zachowaniom;

• konsultację ze specjalistą ds. zdrowia psychicznego, np. psychologiem, aby nauczyć się skutecznych strategii radzenia sobie ze stresem;

• korzystanie z dostępnych w firmie programów wsparcia dla pracowników;

• w skrajnych przypadkach zgłoszenie nieprawidłowości odpowiednim instytucjom, gdy dochodzi do mobbingu lub naruszeń prawa pracy.

Toksyczna przyjaźń w pracy

Nie każda bliska relacja w pracy działa na naszą korzyść. Toksyczna przyjaźń w pracy to taka, w której druga osoba zamiast wspierać – manipuluje, obciąża swoimi problemami, rywalizuje pod przykrywką koleżeństwa albo wykorzystuje naszą lojalność do własnych celów.

Jak sobie radzić w takiej relacji? Najważniejsze to zauważyć sygnały ostrzegawcze – np. ciągłe oczekiwanie poświęceń, krytykowanie za plecami czy przelewanie na nas emocji. Warto ustalić jasne granice, ograniczyć czas spędzany z taką osobą i skupić się na relacjach, które faktycznie budują, a nie osłabiają. Jeśli sytuacja staje się trudna, pomocne może być wsparcie zaufanego współpracownika, a nawet rozmowa z przełożonym.