Zasiłek chorobowy – ile wynosi, kto płaci i na jaki okres przysługuje?

Zasiłek chorobowy to jedno z podstawowych świadczeń przysługujących osobom niezdolnym do pracy z powodu choroby. W tym artykule wyjaśniamy, ile wynosi zasiłek chorobowy, kto jest odpowiedzialny za jego wypłatę oraz przez jaki czas można korzystać z tego świadczenia. Dowiesz się także, jakie warunki trzeba spełnić, aby dostać zasiłek oraz kiedy można utracić prawo do jego otrzymywania.

Co to jest zasiłek chorobowy?

Zasiłek chorobowy to świadczenie pieniężne wypłacane osobom, które nie mogą pracować z powodu choroby lub wypadku, w celu częściowego zrekompensowania utraconego wynagrodzenia. Jest finansowany ze środków Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) i przysługuje za każdy dzień niezdolności do pracy (także za dni wolne od pracy).

Zasiłek chorobowy przysługuje zwykle od 34. dnia niezdolności do pracy (lub od 15. dnia, jeśli osoba jest po 50. roku życia). Za wcześniejszy okres choroby pracownik otrzymuje wynagrodzenie chorobowe wypłacane przez pracodawcę.

Maksymalny okres pobierania zasiłku wynosi 182 dni, a w przypadku ciąży lub gruźlicy może zostać przedłużony do 270 dni. Podstawą wymiaru zasiłku jest przeciętne miesięczne wynagrodzenie z ostatnich 12 miesięcy, a jego wysokość może wynosić 80% lub 100% tej podstawy, zależnie od okoliczności.

Komu przysługuje prawo do zasiłku chorobowego?

Prawo do zasiłku chorobowego przysługuje osobom, które są objęte ubezpieczeniem chorobowym i stały się czasowo niezdolne do pracy z powodu choroby lub wypadku. Oznacza to, że świadczenie mogą otrzymać zarówno pracownicy etatowi, jak i osoby prowadzące działalność gospodarczą, o ile opłacają składkę chorobową.

Zasiłek chorobowy przysługuje m.in.:

• pracownikom zatrudnionym na umowę o pracę – ubezpieczenie chorobowe jest dla nich obowiązkowe,

• osobom prowadzącym działalność gospodarczą – jeśli dobrowolnie opłacają składkę chorobową,

• osobom pracującym na podstawie umowy zlecenia – jeśli dobrowolnie opłacają składkę chorobową,

• osobom zatrudnionym w służbie publicznej, funkcjonariuszom czy rolnikom (na zasadach określonych w przepisach szczególnych).

Od jakiego momentu przysługuje prawo do zasiłku chorobowego?

Prawo do zasiłku nabywa się po tzw. okresie wyczekiwania – czyli po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego dla osób objętych nim obowiązkowo, lub 90 dni dla osób ubezpieczonych dobrowolnie.

Do tych limitów wlicza się poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni lub była spowodowana urlopem wychowawczym, urlopem bezpłatnym albo odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego.

Istnieją sytuacje, w których prawo do zasiłku chorobowego przysługuje od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego:

• absolwentom szkoły, uczelni lub szkoły doktorskiej, jeśli przystąpili do ubezpieczenia w ciągu 90 dni od ukończenia nauki,

• osobom, których niezdolność do pracy powstała w wyniku wypadku w drodze do lub z pracy,

• osobom, które mają co najmniej 10 lat nieprzerwanego obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego z wcześniejszego okresu,

• posłom i senatorom, jeśli przystąpili do ubezpieczenia w ciągu 90 dni od zakończenia kadencji,

• oraz funkcjonariuszom Służby Celnej, którzy przyjęli propozycję pracy w strukturach Krajowej Administracji Skarbowej.

Ile wynosi zasiłek chorobowy z ZUS?

Wysokość zasiłku chorobowego zależy od rodzaju niezdolności do pracy oraz średniego wynagrodzenia osoby ubezpieczonej. W przypadku standardowej choroby zasiłek wynosi 80% podstawy wymiaru, którą stanowi średnie wynagrodzenie z ostatnich 12 miesięcy przed chorobą, po odliczeniu składek ZUS. W przypadku choroby związanej z ciążą, albo gdy niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem przy pracy lub badaniami i zabiegami dla dawców narządów, zasiłek wynosi 100% tej podstawy.

Jak obliczyć zasiłek chorobowy?

Obliczanie zasiłku chorobowego należy zacząć od ustalenia podstawy wymiaru, którą stanowi średnie wynagrodzenie brutto z ostatnich 12 miesięcy poprzedzających miesiąc choroby, po odliczeniu składek ZUS. Jeśli pracownik nie był zatrudniony przez cały rok, pod uwagę bierze się faktycznie przepracowany okres. Do obliczeń wlicza się wszystkie składniki wynagrodzenia, takie jak pensja zasadnicza, premie czy dodatki.

Kolejnym krokiem jest ustalenie procentu zasiłku. W przypadku standardowej choroby zasiłek wynosi 80% podstawy wymiaru, natomiast przy wypadku przy pracy, w czasie ciąży lub w związku z badaniami dawców – 100%.

Kolejnym krokiem jest wyliczenie dziennej kwoty zasiłku – miesięczną podstawę wymiaru po uwzględnieniu odpowiedniego procentu dzieli się przez 30 dni. Następnie, aby poznać całkowitą kwotę zasiłku, mnoży się tę stawkę dzienną przez liczbę dni, w których osoba była niezdolna do pracy. Dzięki temu łatwo sprawdzić, ile pieniędzy przysługuje choremu za czas nieobecności w pracy.

PRZYKŁAD

Załóżmy, że podstawa wymiaru wynagrodzenia pracownika (już po odliczeniu składek ZUS) wynosi 5000 zł brutto, a choroba trwa 10 dni. W przypadku standardowej choroby zasiłek wynosi 80% podstawy wymiaru.

• Najpierw obliczamy kwotę miesięcznego zasiłku: 5000 × 0,8 = 4000 zł

• Następnie wyliczamy stawkę dzienną, dzieląc miesięczny zasiłek przez 30 dni: 4000 zł ÷ 30 = 133,33 zł

• Na końcu mnożymy stawkę dzienną przez liczbę dni choroby: 133,33 zł × 10 = 1333,33 zł

Oznacza to, że za 10 dni niezdolności do pracy pracownik otrzyma 1333,33 zł zasiłku chorobowego.

Minimalny zasiłek chorobowy w 2025 roku

Minimalny zasiłek chorobowy w 2025 roku jest obliczany na podstawie minimalnego wynagrodzenia w wysokości 4666 zł brutto. Od tej kwoty odejmuje się składki na ubezpieczenia społeczne w wysokości 13,71%, a następnie dzieli przez standardowy miesiąc liczący 30 dni. Otrzymana kwota to około 134 złote. Wysokość zasiłku wynosi zwykle 80% podstawy wymiaru, co oznacza, że pracownik otrzymuje około 107,37 zł dziennie przy minimalnym wynagrodzeniu. W niektórych sytuacjach, takich jak ciąża, wypadek przy pracy czy badania dawców, zasiłek przysługuje w wysokości 100% podstawy wymiaru, czyli 134 zł.

Zasiłek chorobowy a wynagrodzenie chorobowe

Zasiłek chorobowy a wynagrodzenie chorobowe to dwa różne świadczenia, choć oba dotyczą sytuacji, gdy pracownik jest niezdolny do pracy z powodu choroby. Różnią się one przede wszystkim źródłem finansowania oraz okresem, w którym są wypłacane.

Na początku choroby pracownik otrzymuje wynagrodzenie chorobowe, które wypłaca mu pracodawca. Przysługuje ono co do zasady przez pierwsze 33 dni niezdolności do pracy w roku kalendarzowym, a w przypadku osób po 50. roku życia – przez 14 dni. Wysokość tego wynagrodzenia to zazwyczaj 80% podstawy wymiaru, czyli średniego miesięcznego wynagrodzenia z ostatnich 12 miesięcy.

Po upływie tego okresu obowiązek wypłaty przechodzi na Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), który wypłaca zasiłek chorobowy. Jego wysokość również wynosi zwykle 80% podstawy wymiaru, a w określonych przypadkach (ciąża, wypadek przy pracy, choroba zawodowa) – 100%. Zasiłek może być wypłacany maksymalnie przez 182 dni, a przy gruźlicy lub ciąży – do 270 dni.

Podsumowując, wynagrodzenie chorobowe wypłaca pracodawca na początku okresu choroby, a zasiłek chorobowy – ZUS, jeśli niezdolność do pracy trwa dłużej. Oba świadczenia mają ten sam cel: zapewnić pracownikowi dochód w czasie choroby.

Cecha	Wynagrodzenie chorobowe	Zasiłek chorobowy
Kto wypłaca	Pracodawca	ZUS
Okres wypłaty	Do 33 dni choroby w roku (14 dni po ukończeniu 50 lat)	Od 34. dnia choroby (15. dnia po 50. roku życia) do maks. 182 dni (przy ciąży lub gruźlicy – do 270 dni)
Wysokość świadczenia	Zazwyczaj 80% podstawy wymiaru	80% podstawy, 100% w przypadku ciąży, wypadku przy pracy lub choroby zawodowej
Źródło finansowania	Środki pracodawcy	Fundusz Ubezpieczeń Społecznych
Podstawa prawna	Kodeks pracy	Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego

Zasiłek chorobowy – ile dni może być wypłacany?

Zasiłek chorobowy może być wypłacany przez maksymalnie 182 dni w jednym okresie trwania niezdolności do pracy. Oznacza to, że jeśli choroba trwa dłużej, po upływie tego czasu zasiłek przestaje przysługiwać.

W niektórych sytuacjach okres ten jest wydłużony – do 270 dni, gdy:

• niezdolność do pracy przypada w czasie ciąży, lub

• choroba została spowodowana gruźlicą.

Po wyczerpaniu okresu zasiłkowego (182 lub 270 dni) osoba, która nadal nie może pracować, może ubiegać się o świadczenie rehabilitacyjne – przysługuje ono maksymalnie przez 12 miesięcy, jeśli dalsze leczenie lub rehabilitacja rokują odzyskanie zdolności do pracy.

Czym jest niezdolność do pracy?

Art. 6 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa określa przesłanki przysługiwania zasiłku chorobowego oraz sytuacje uznawane za równoważne z niezdolnością do pracy z powodu choroby. Zasiłek chorobowy przysługuje osobie ubezpieczonej, która stała się niezdolna do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego.

Na równi z niezdolnością do pracy uznaje się także:

• Brak możliwości pracy wynikający z decyzji właściwego organu dotyczącej zapobiegania i zwalczania chorób zakaźnych (np. obowiązek kwarantanny czy izolacji).

• Niezdolność do pracy spowodowaną pobytem w stacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego z powodu leczenia uzależnienia od alkoholu.

• Pobyt w szpitalu lub zakładzie leczniczym na leczeniu uzależnień od środków odurzających lub substancji psychotropowych.

• Niezdolność wynikającą z poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz samego zabiegu pobrania komórek, tkanek i narządów.

Zasiłek chorobowy po ustaniu ubezpieczenia chorobowego

Zasiłek chorobowy po ustaniu ubezpieczenia chorobowego przysługuje pod pewnymi warunkami. Można go otrzymać, jeśli niezdolność do pracy rozpoczęła się w trakcie trwania ubezpieczenia lub nie później niż w ciągu:

• 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego (np. rozwiązania umowy o pracę),

• lub do 3 miesięcy od ustania ubezpieczenia w przypadku chorób zakaźnych, których okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni lub chorób ujawniających się później (oznaczonych kodem „E” na zwolnieniu lekarskim).

Zasiłek ten przysługuje na maksymalnie 91 dni po ustaniu ubezpieczenia chorobowego. Wyjątkiem są sytuacje, gdy niezdolność do pracy jest spowodowana ciążą, gruźlicą lub gdy powstała wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów.

Co wlicza się do okresu zasiłkowego?

Do okresu zasiłkowego wlicza się wszystkie dni nieprzerwanej niezdolności do pracy oraz okresy niemożności wykonywania pracy z przyczyn określonych w przepisach. Jeśli wcześniej występowała niezdolność do pracy, również te wcześniejsze okresy wchodzą do okresu zasiłkowego, pod warunkiem że przerwa między nimi nie przekracza 60 dni. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy po takiej przerwie niezdolność do pracy pojawia się w czasie ciąży – wówczas wcześniejsze okresy nie są wliczane.

Komu nie przysługuje zasiłek chorobowy?

Prawo do zasiłku chorobowego nie przysługuje w określonych sytuacjach, nawet jeśli osoba jest formalnie niezdolna do pracy. Świadczenie nie przysługuje za okresy, w których pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

Zasiłek chorobowy nie przysługuje także za okresy niezdolności do pracy przypadające w czasie:

• urlopu bezpłatnego i urlopu wychowawczego,

• tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności, z wyjątkiem sytuacji, gdy osoba odbywająca karę wykonuje odpłatną pracę na podstawie skierowania i jest objęta ubezpieczeniem chorobowym,

• usprawiedliwionej nieobecności w pracy przewidzianej w Kodeksie pracy, z wyjątkiem gdy niezdolność trwała nieprzerwanie od dnia śmierci pracodawcy,

• urlopu opiekuńczego przysługującego na podstawie Kodeksu pracy.

Odsunięcie od pracy w związku z chorobą zakaźną

Pracownik, który został odsunięty od pracy z powodu podejrzenia nosicielstwa choroby zakaźnej, nie otrzymuje zasiłku chorobowego, jeśli nie podjął zaproponowanej przez pracodawcę innej pracy, dozwolonej dla osób w takiej sytuacji, odpowiadającej jego kwalifikacjom lub możliwej do wykonania po krótkim przeszkoleniu.

Umyślne popełnienie przestępstwa lub wykroczenia

Zasiłek chorobowy nie przysługuje, jeśli niezdolność do pracy została spowodowana umyślnym przestępstwem lub wykroczeniem popełnionym przez pracownika. Decyzję o odmowie świadczenia podejmuje się na podstawie prawomocnego wyroku sądu, co zapewnia, że prawo do zasiłku jest odebrane tylko w przypadku udowodnionego naruszenia prawa.

Nadużycie alkoholu

Jeżeli niezdolność do pracy powstała wskutek nadużycia alkoholu, zasiłek chorobowy nie przysługuje za pierwsze 5 dni trwania tej niezdolności. Po upływie tego okresu pracownik może otrzymać świadczenie, o ile dalsza niezdolność nie wynika z innych okoliczności wyłączających prawo do zasiłku.

Czy można utracić prawo do zasiłku chorobowego?

Tak, prawo do zasiłku chorobowego można utracić, jeśli ubezpieczony nie przestrzega zasad korzystania ze zwolnienia lekarskiego. W praktyce oznacza to dwie główne sytuacje:

• Wykonywanie pracy zarobkowej w czasie choroby – jeśli osoba pracuje mimo orzeczonej niezdolności do pracy, traci prawo do zasiłku za cały okres zwolnienia.

• Niewłaściwe korzystanie ze zwolnienia – np. podejmowanie działań niezgodnych z celem zwolnienia lekarskiego, które uniemożliwiają faktyczny odpoczynek i leczenie.

Dodatkowo, zasiłek chorobowy nie przysługuje, gdy zaświadczenie lekarskie zostało sfałszowane. Okoliczności te ustala się w trybie określonym przepisami prawa, a stwierdzenie naruszenia skutkuje cofnięciem świadczenia za cały okres zwolnienia.

Jak złożyć wniosek o zasiłek chorobowy?

Jeżeli jesteś zatrudniony, zazwyczaj wniosek składa twój pracodawca, który przesyła go do ZUS. Musi on złożyć do ZUSu wniosek Z-3 w ciągu 7 dni od otrzymania od pracownika zwolnienia lekarskiego e-ZLA. Pamiętaj, że obecnie pracodawca otrzymuje zwolnienie lekarskie automatycznie, ale nadal masz obowiązek powiadomienia go o swojej nieobecności. W sytuacjach wyjątkowych możesz jednak złożyć taki wniosek samodzielnie. (np. po ustaniu zatrudnienia).

Jeśli prowadzisz działalność gospodarczą, musisz złożyć wniosek o zasiłek chorobowy (Z-3b) samodzielnie. Jak to zrobić?

• Musisz mieć założony profil na Platformie Usług Elektronicznych (PUE) ZUS albo zarejestrować się osobiście lub listownie, jeśli jeszcze go nie masz.

• Zaloguj się na PUE ZUS, wybierz opcję utworzenia nowego dokumentu i znajdź formularz wniosku o zasiłek chorobowy (np. ZAS-53 lub Z-3b, jeśli prowadzisz działalność gospodarczą).

• Wypełnij elektroniczny formularz wymaganymi danymi, podaj numer konta bankowego, na które ma trafić zasiłek.

• Wybierz sposób odbioru decyzji od ZUS – domyślnie jest to forma elektroniczna, ale można też wybrać odbiór osobisty lub listowny.

• Podpisz wniosek elektronicznie, używając profilu zaufanego lub kwalifikowanego podpisu elektronicznego.

• Wyślij wniosek przez system PUE do ZUS.

• Jeśli nie masz płatnika składek (np. prowadzisz działalność), dodatkowo musisz dostarczyć do ZUS zaświadczenie lekarskie lub jego wydruk, jeśli zwolnienie nie jest elektroniczne.

Cały proces można też załatwić osobiście w placówce ZUS lub przesłać dokumenty pocztą.

Po złożeniu wniosku ZUS ma 30 dni na wypłatę zasiłku, a roszczenie przedawnia się po 6 miesiącach od ostatniego dnia okresu, na który przysługuje zasiłek.