Skierowanie na badania medycyny pracy – jak poprawnie wystawić? Kiedy jest niezbędne?

Dbałość o bezpieczeństwo i higienę pracy to obowiązek pracodawcy. Nie tylko musi on zapewnić pracownikom odpowiednie warunki, ale także upewnić się, że zatrudnione osoby nie wykażą przeciwwskazań do pracy w danym środowisku. Niezbędne jest więc orzeczenie lekarskie stwierdzające zdolność do podjęcia zatrudnienia na konkretnym stanowisku. Wystawienie skierowania na badania medycyny pracy to pierwszy etap pozyskiwania takiego dokumentu. Jak poprawnie je wystawić i co warto wiedzieć na temat związanych z tym formalności? Garść informacji poniżej.

Z tego artykułu dowiesz się:

• Skierowanie na badanie lekarskie pracownika – kiedy musisz je wystawić?

• Badanie medycyny pracy, badania kontrolne, badania okresowe pracownika – czym się różnią?

• Kto nie musi wykonywać wstępnych badań lekarskich?

• Badania lekarskie przy umowie zlecenie – kiedy są wymagane?

• Kiedy do pracy wymagane są dodatkowe badania?

• Badanie lekarskie pracownika w Kodeksie pracy

• Ile czasu ma pracodawca na skierowanie na badania?

• Jak wystawić skierowanie na badania medycyny pracy?

• Skierowanie na badania medycyny pracy – wzór dokumentu

• Co zrobić ze skierowaniem na badania z pracy?

• Jak przygotować się do badań medycyny pracy?

• Ile ważne jest skierowanie na badania medycyny pracy?

• Czy mogę iść do lekarza medycyny pracy bez skierowania?

Skierowanie na badanie lekarskie pracownika – kiedy musisz je wystawić?

Skierowanie na badania lekarskie dalekie jest od formalności, którą można zignorować. Jest to obowiązek pracodawcy wynikający z Kodeksu pracy. Każda osoba zatrudniona na umowę o pracę musi posiadać aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku. Bez niego pracodawca nie ma prawa dopuścić pracownika do wykonywania obowiązków, niezależnie od tego, czy chodzi o pierwszą umowę, kolejne lata pracy, czy powrót po dłuższej nieobecności.

Brak skierowania lub aktualnego zaświadczenia lekarskiego to nie tylko ryzyko dla zdrowia i bezpieczeństwa, ale także konsekwencje prawne dla firmy. Państwowa Inspekcja Pracy może nałożyć karę finansową na pracodawcę, który dopuści pracownika do pracy bez ważnych badań. Odpowiedzialność spoczywa więc jednoznacznie na pracodawcy. To on organizuje i kieruje pracowników na badania, a także ponosi koszty ich przeprowadzenia.

Badanie medycyny pracy, badania kontrolne, badania okresowe pracownika – czym się różnią?

Co ważne, skierowanie należy wystawić w kilku różnych sytuacjach, w zależności od etapu zatrudnienia i stanu zdrowia zatrudnionej osoby. Rodzaje badań lekarskich i kiedy się je wykonuje:

• Badania wstępne – obowiązują osoby przyjmowane do pracy (zarówno nowo zatrudnione, jak i te wracające po przerwie dłuższej niż 30 dni). Dzięki nim lekarz medycyny pracy ocenia, czy kandydat może wykonywać obowiązki na danym stanowisku.

• Badania okresowe – przeprowadza się je regularnie w trakcie zatrudnienia, w terminach określonych w poprzednim orzeczeniu lekarskim. Mają na celu monitorowanie stanu zdrowia pracownika i sprawdzenie, czy wykonywana praca nie wpływa negatywnie na jego organizm.

• Badania kontrolne – są konieczne, gdy pracownik był niezdolny do pracy z powodu choroby przez okres dłuższy niż 30 dni. Lekarz musi potwierdzić, że może on bezpiecznie wrócić na swoje stanowisko.

Każde z tych badań ma jeden cel: upewnić się, że pracownik może wykonywać swoje obowiązki bez zagrożenia dla siebie i innych. Dlatego wystawienie skierowania zawsze leży po stronie pracodawcy, a jego brak może skutkować nie tylko odpowiedzialnością prawną, ale i realnym ryzykiem dla zdrowia.

Kto nie musi wykonywać wstępnych badań lekarskich?

Mimo że badania wstępne są standardem przy zatrudnianiu pracownika, przepisy przewidują od nich pewne wyjątki. Dzięki temu proces zatrudnienia można skrócić, jeśli nie ma potrzeby ponownego sprawdzania zdolności do pracy.

Z obowiązku wykonywania badań wstępnych zwolnione są osoby, które:

• podejmują zatrudnienie u tego samego pracodawcy na tym samym stanowisku lub na stanowisku o identycznych warunkach pracy, bez przerwy między umowami,

• zmieniają stanowisko u tego samego pracodawcy, ale nowe warunki pracy nie stwarzają dodatkowych zagrożeń dla zdrowia,

• podejmują pracę u innego pracodawcy w ciągu 30 dni od rozwiązania poprzedniego stosunku pracy, o ile przedstawią aktualne orzeczenie lekarskie i warunki nowej pracy są zgodne z wcześniejszymi.

W praktyce oznacza to, że jeśli ktoś pracował np. jako księgowa i po krótkiej przerwie zatrudnia się ponownie w tym samym charakterze, nie ma potrzeby ponownego przechodzenia badań wstępnych. Wyjątkiem są sytuacje, gdy nowe stanowisko różni się zakresem obowiązków lub wiąże się z innymi czynnikami ryzyka. Wtedy skierowanie jest obowiązkowe.

Badania lekarskie przy umowie zlecenie – kiedy są wymagane?

Jak to wygląda w przypadku badań lekarskich na umowie zlecenie? Co do zasady, umowa zlecenie nie nakłada obowiązku kierowania zleceniobiorcy na badania lekarskie. Wynika to z faktu, że Kodeks pracy dotyczy tylko osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Jednak brak takiego obowiązku nie oznacza pełnej dowolności – są sytuacje, w których badania lekarskie do pracy trzeba wykonać również przy zleceniu.

Kiedy zleceniobiorca musi przejść badania lekarskie?

• gdy charakter zlecenia wiąże się z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnie niebezpiecznych lub z narażeniem na czynniki szkodliwe (np. praca na wysokości, kontakt z substancjami chemicznymi, obsługa ciężkich maszyn),

• gdy tak stanowią przepisy szczególne, np. w przypadku kierowców, operatorów wózków widłowych, pracowników służby zdrowia czy osób mających kontakt z żywnością,

• gdy zleceniodawca w ramach wewnętrznych zasad BHP wymaga dodatkowego potwierdzenia zdolności do pracy.

W praktyce oznacza to, że student zatrudniony na zlecenie do pracy biurowej nie potrzebuje badań lekarskich, ale już zleceniobiorca obsługujący maszynę w fabryce, jak najbardziej tak. To zleceniodawca odpowiada za zapewnienie bezpiecznych warunków i to on decyduje, czy skierowanie jest konieczne.

Kiedy do pracy wymagane są dodatkowe badania?

Oprócz standardowych badań wstępnych, okresowych i kontrolnych, w niektórych zawodach konieczne jest przejście dodatkowych badań lekarskich. Wynika to ze specyfiki pracy i przepisów szczególnych, które mają chronić zarówno pracownika, jak i osoby korzystające z jego usług.

Najczęściej spotykane przykłady dodatkowych badań:

• Orzeczenie do celów sanitarno-epidemiologicznych – dawniej znane jako książeczka sanepidowska. Obowiązuje osoby pracujące przy żywności, w gastronomii, handlu artykułami spożywczymi, a także w placówkach ochrony zdrowia czy opieki nad dziećmi. Badania obejmują m.in. nosicielstwo bakterii i pasożytów.

• Badania psychotechniczne (psychologiczne) – wymagane np. od kierowców zawodowych, operatorów wózków widłowych, osób obsługujących dźwigi czy maszyny budowlane. Sprawdzają refleks, koncentrację i zdolność podejmowania szybkich decyzji.

• Badania specjalistyczne – np. okulistyczne dla kierowców i operatorów maszyn, laryngologiczne przy pracy w hałasie, badania układu oddechowego przy pracy w zapyleniu.

• Badania dla prac w warunkach szczególnych – potrzebne także przy wykonywaniu prac szczególnie niebezpiecznych. Dotyczą np. pracowników narażonych na promieniowanie jonizujące, substancje chemiczne, pola elektromagnetyczne czy wysokie ciśnienie.

Takie dodatkowe wymagania nie zawsze wynikają wprost z Kodeksu pracy. Często regulują je osobne przepisy branżowe. Dlatego to pracodawca (lub zleceniodawca) powinien sprawdzić, czy dane stanowisko pracy wymaga rozszerzonego pakietu badań i zadbać o ich wykonanie.

Ciągle szukasz pracowników? Zajrzyj do nas i dodaj ogłoszenie na portalu, a zapełnisz wolne stanowiska!

Badanie lekarskie pracownika w Kodeksie pracy

Zasady dotyczące badań profilaktycznych reguluje art. 229 Kodeksu pracy. Przepisy szczegółowo określają, kogo dotyczą badania wstępne, okresowe i kontrolne, a także w jakich przypadkach nie trzeba ich wykonywać – np. gdy pracownik wraca do tego samego pracodawcy na to samo stanowisko w ciągu 30 dni od wygaśnięcia poprzedniego stosunku pracy.

Najważniejsze obowiązki pracodawcy wynikają jednak z dwóch paragrafów:

§ 4. Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie.

§ 4a. Wstępne, okresowe i kontrolne badania lekarskie przeprowadza się na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę.

Cały art. 229 podkreśla, że to pracodawca odpowiada za organizację i finansowanie badań oraz że pracownik nie może rozpocząć ani kontynuować pracy bez aktualnego orzeczenia. Dzięki temu przepisy jasno wskazują, że badania nie są formalnością, lecz obowiązkowym elementem ochrony zdrowia w miejscu pracy.

Czynniki szkodliwe według prawa pracy

Wystawiając skierowanie na badania, pracodawca nie wpisuje ogólników typu „praca biurowa” czy „praca fizyczna”. Dokument musi zawierać szczegółowy opis warunków pracy, ze wskazaniem czynników ryzyka, na które narażony będzie pracownik. To właśnie one decydują o zakresie badań profilaktycznych.

Czynniki ryzyka określają przepisy, a najważniejsze z nich to:

• substancje chemiczne i procesy technologiczne o działaniu rakotwórczym lub mutagennym – na podstawie art. 222 § 3 Kodeksu pracy,

• szkodliwe czynniki biologiczne (np. wirusy, bakterie, grzyby, pasożyty) – na podstawie art. 222¹ § 3 Kodeksu pracy,

• czynniki szkodliwe wymagające badań i pomiarów w środowisku pracy (np. hałas, drgania, zapylenie) – art. 227 § 2 Kodeksu pracy,

• najwyższe dopuszczalne stężenia i natężenia czynników szkodliwych – art. 228 § 3 Kodeksu pracy,

• promieniowanie jonizujące – art. 25 pkt 1 ustawy Prawo atomowe,

• oraz szczegółowy katalog z załącznika nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z 30 maja 1996 r. (w sprawie badań lekarskich pracowników i zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej).

Dzięki temu lekarz medycyny pracy ma jasność, jakie zagrożenia występują na danym stanowisku i jakie badania specjalistyczne powinny zostać wykonane. Inaczej orzeczenie lekarskie byłoby wydane „w ciemno”, bez odniesienia do realnych warunków pracy.

W praktyce oznacza to, że na skierowaniach bardzo często pojawiają się czynniki takie jak praca przy komputerze powyżej 4 godzin dziennie, hałas, praca w wymuszonej pozycji ciała czy stres związany z obsługą klientów. To właśnie one, obok zagrożeń typowych dla przemysłu czy budownictwa, są najczęściej wpisywane w dokumentach i stanowią podstawę do badań profilaktycznych.

Ile czasu ma pracodawca na skierowanie na badania?

Przepisy nie wskazują sztywnego terminu w dniach, ale jasno mówią, że pracodawca musi skierować pracownika na badania jeszcze przed dopuszczeniem go do wykonywania obowiązków. W praktyce oznacza to, że skierowanie należy wystawić od razu przy podpisywaniu umowy (lub przed jej rozpoczęciem), aby pracownik zdążył odbyć badania i dostarczyć orzeczenie lekarskie najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy. Podobnie przy badaniach okresowych, trzeba je zorganizować z wyprzedzeniem, tak aby ważność poprzedniego orzeczenia nie wygasła.

Jak wystawić skierowanie na badania medycyny pracy?

Niestety kwestii orzeczeń lekarskich wydawanych przez przychodnie medycyny pracy nie da się załatwić dwoma zdaniami na kartce papieru. Skierowanie na badania profilaktyczne pracownika musi zawierać konkretne informacje, które umożliwią lekarzowi prawidłową ocenę zdolności do pracy. Wzór skierowania został określony w rozporządzeniu Ministra Zdrowia, więc pracodawca nie może pominąć żadnego z wymaganych elementów.

Skierowanie na badania lekarskie powinno zawierać:

• dane pracodawcy (nazwa firmy, adres, NIP),

• dane osoby kierowanej na badania (imię, nazwisko, PESEL, stanowisko pracy),

• określenie rodzaju badania: wstępne, okresowe lub kontrolne,

• informacje o zajmowanym stanowisku i rodzaju wykonywanej pracy,

• opis warunków pracy – ze wskazaniem czynników ryzyka (np. hałas, praca przy komputerze, kontakt z chemikaliami, praca na wysokości, promieniowanie),

• podstawę prawną skierowania (art. 229 Kodeksu pracy),

• datę i podpis pracodawcy (lub osoby upoważnionej).

Pracodawca ma obowiązek wystawić skierowanie w dwóch egzemplarzach, z których jeden trafia do lekarza, a drugi zostaje u pracownika. Lekarz na tej podstawie określa zakres badań, które trzeba wykonać, a następnie wydaje orzeczenie lekarskie. Pamiętaj też, że koszt badań zawsze ponosi pracodawca, niezależnie od tego, czy chodzi o zatrudnienie nowej osoby, badania okresowe czy kontrolne.

Skierowanie na badania medycyny pracy – wzór dokumentu

………………………………………………

(oznaczenie pracodawcy)

……………………………………...

(miejscowość, data)

SKIEROWANIE NA BADANIA LEKARSKIE

wstępne / okresowe / kontrolne

Działając na podstawie art. 229 § 4a ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. 2018. 917 t. j.), kieruję na badania lekarskie:

Pana / Panią ...........................................................................................................................................................

(imię i nazwisko)

nr PESEL ............................................................................................................................................................

zamieszkałego/zamieszkałą ..................................................................................................................................

(miejscowość, ulica, nr domu, nr lokalu)

zatrudnionego / zatrudnioną lub podejmującego / podejmującą pracę na stanowisku lub stanowiskach pracy

................................................................................................................................................................................

Określenie stanowiska / stanowisk pracy ..........................................................................................................

Opis warunków pracy uwzględniający informacje o występowaniu na stanowisku lub stanowiskach pracy czynników niebezpiecznych, szkodliwych dla zdrowia lub czynników uciążliwych i innych wynikających ze sposobu wykonywania pracy, z podaniem wielkości narażenia oraz aktualnych wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, wykonanych na tym stanowisku/stanowiskach – należy wpisać nazwę czynnika/czynników i wielkość/wielkości narażenia:

• Czynniki fizyczne: …..................................................................................................................................

• Pyły: ….........................................................................................................................................................

• Czynniki chemiczne: …..............................................................................................................................

• Czynniki biologiczne: …............................................................................................................................

• Inne czynniki, w tym niebezpieczne: …....................................................................................................

Łączna liczba czynników niebezpiecznych, szkodliwych dla zdrowia lub czynników uciążliwych i innych wynikających ze sposobu wykonywania pracy wskazanych w skierowaniu:

………………………………….

(podpis pracodawcy)

Uwagi do wypełnienia wzoru skierowania:

• W przypadku kilku opcji (opcja 1/opcja 2) niepotrzebne skreślić.

• W przypadku osoby, której nie nadano numeru PESEL należy podać serię, numer i nazwę dokumentu stwierdzającego tożsamość, a w przypadku osoby przyjmowanej do pracy data urodzenia.

• Należy opisać rodzaj pracy, podstawowe czynności, sposób i czas ich wykonywania.

• Skierowanie na badania lekarskie powinno być wydane w dwóch egzemplarzach, z których jeden otrzymuje osoba kierowana na badania.

Co zrobić ze skierowaniem na badania z pracy?

Skierowanie na badania należy zabrać do placówki medycyny pracy, z którą pracodawca ma podpisaną umowę. To właśnie na podstawie tego dokumentu lekarz ocenia, jakie badania i konsultacje specjalistyczne są potrzebne. Pracownik nie musi organizować niczego samodzielnie, ponieważ cała procedura odbywa się w ramach skierowania i na koszt pracodawcy.

Ile ważne jest skierowanie na badania medycyny pracy?

Warto pamiętać, że skierowanie wystawione przez pracodawcę jest ważne do momentu wykonania badań, ale nie ma określonego terminu wygaśnięcia w przepisach. W praktyce należy je zrealizować niezwłocznie, ponieważ bez aktualnego orzeczenia lekarskiego pracownik nie zostanie dopuszczony do pracy. Warto więc umówić się na wizytę jak najszybciej po otrzymaniu dokumentu.

Jak przygotować się do badań medycyny pracy?

Większość badań nie wymaga specjalnych przygotowań. Wystarczy zabrać skierowanie, dokument tożsamości oraz ewentualną dokumentację medyczną (np. wyniki badań, wypisy ze szpitala). Jeśli w ramach medycyny pracy planowane jest badanie krwi lub moczu, dobrze jest być na czczo. Warto też pamiętać o okularach lub soczewkach, jeśli są używane na co dzień.

Czy mogę iść do lekarza medycyny pracy bez skierowania?

Nie ma możliwości uzyskania zdolności do pracy bez skierowania. Badania medycyny pracy zawsze odbywają się na podstawie skierowania wystawionego przez pracodawcę. Lekarz nie przyjmie pracownika na jego własne życzenie, ponieważ nie będzie miał podstaw do oceny warunków pracy i określenia zakresu badań. Wyjątkiem są sytuacje, gdy ktoś chce prywatnie wykonać dodatkowe badania profilaktyczne, ale nie zastąpią one obowiązkowego orzeczenia wydanego na podstawie skierowania z zakładu pracy.

Skierowanie na badania medycyny pracy – najważniejsze informacje

Badania lekarskie pracowników to obowiązek pracodawcy wynikający wprost z Kodeksu pracy. Bez aktualnego orzeczenia nie można dopuścić pracownika do pracy, a skierowanie musi uwzględniać realne warunki i zagrożenia występujące na danym stanowisku. To właśnie na ich podstawie lekarz decyduje o zakresie badań profilaktycznych i wydaje orzeczenie.

Najważniejsze informacje, które warto zapamiętać:

• badania dzielą się na wstępne, okresowe i kontrolne,

• wstępne nie są wymagane m.in. przy powrocie do tego samego pracodawcy na tych samych warunkach pracy w ciągu 30 dni od wygaśnięcia poprzedniego stosunku pracy,

• pracodawca zawsze pokrywa koszty badań i organizuje je jeszcze przed dopuszczeniem pracownika do pracy,

• dopuszczenie pracownika bez badań może firmę drogo kosztować w przypadku kontroli Państwowej Inspekcji Pracy,

• skierowanie powinno zawierać szczegółowy opis stanowiska i czynników ryzyka, a nie tylko ogólną nazwę pracy,

• dodatkowe badania mogą być wymagane np. w gastronomii, służbie zdrowia, transporcie czy przy obsłudze maszyn,

• pracownik zachowuje wynagrodzenie za czas badań, a jeśli odbywają się one w innej miejscowości – także prawo do zwrotu kosztów przejazdu.

Warto mieć na uwadze, że badania profilaktyczne, czy to wstępne, okresowe czy kontrolne, to nie tylko wymóg prawny, ale przede wszystkim sposób na zapewnienie ochrony zdrowia pracowników. Dzięki nim zarówno pracodawca, jak i pracownik zyskują pewność, że praca będzie wykonywana w sposób bezpieczny i bez narażania życia czy zdrowia.