Badania lekarskie do pracy – co musisz wiedzieć przed zatrudnieniem?

Nowa praca to ekscytujący krok naprzód, ale zanim podpiszesz umowę, musisz przejść badania lekarskie. Dla jednych to czysta formalność, dla innych – stres i niepewność. Kto za nie płaci? Jak wyglądają? Czy można ich uniknąć? Odpowiadamy na najczęstsze pytania i rozwiewamy wątpliwości, byś mógł/mogła bez obaw rozpocząć pracę na nowym stanowisku.

Badania medycyny pracy – to warto zapamiętać

✅ Obowiązek badań lekarskich – Każdy pracownik musi przejść badania wstępne przed rozpoczęciem pracy, a także badania kontrolne i okresowe w trakcie zatrudnienia.

✅ Kto za nie płaci? – Koszty badań lekarskich pokrywa pracodawca.

✅ Jak wyglądają badania? – Zakres badań zależy od stanowiska pracy i może obejmować m.in. badania ogólne, okulistyczne, neurologiczne czy psychotechniczne.

✅ Gdzie zrobić badania? – Pracodawca kieruje pracownika do lekarza medycyny pracy, najczęściej do takiego, z którym ma podpisaną umowę.

✅ Czy można uniknąć badań? – W niektórych przypadkach możliwe jest wykorzystanie aktualnych badań z poprzedniego miejsca pracy, ale ogólnie rzecz biorąc badania te są obowiązkowe.

✅ Konsekwencje braku badań – Brak aktualnych badań oznacza brak możliwości podjęcia pracy, a pracodawca może otrzymać karę za nieprzestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

👉🏻 Jeśli szukasz nowych możliwości zawodowych, przejrzyj najświeższe oferty na naszym portalu z ofertami pracy!

Podstawa prawna badań medycyny pracy

Podstawa prawna badań medycyny pracy w Polsce jest zawarta w kilku aktach prawnych, które określają ramy prawne dla medycyny pracy oraz obowiązki pracodawców i pracowników w tym zakresie:

• Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy.

• Kodeks pracy, szczególnie art. 229.

• Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy.

Dlaczego musimy robić badania lekarskie do pracy?

Traktujemy je jako przykrą konieczność, a tymczasem badania lekarskie do pracy są bardzo ważne z kilku powodów.

Ochrona zdrowia pracownika – Przeprowadzanie badań lekarskich pozwala na wczesne wykrycie ewentualnych problemów zdrowotnych, które mogą wpływać na wykonywanie pracy. Jeśli osoba nie jest w pełni zdrowa, może to prowadzić do pogorszenia jej stanu zdrowia lub nawet trwałego uszczerbku, dlatego badania pozwalają na odpowiednie dopasowanie stanowiska pracy do jej możliwości.

Zapobieganie wypadkom – W zależności od rodzaju pracy, pracownicy mogą być narażeni na różne zagrożenia, takie jak substancje chemiczne, hałas, ciężka praca fizyczna czy stres. Badania lekarskie pomagają określić, czy osoba jest w stanie podjąć się takich zadań bez ryzyka dla swojego zdrowia lub zdrowia innych.

Dostosowanie stanowiska pracy – Celem badań lekarskich jest również sprawdzenie, czy osoba nadaje się do pracy w danym środowisku. Osoby z problemami zdrowotnymi, np. z chorobami serca, mogą wymagać dostosowania stanowiska pracy lub zmiany zakresu obowiązków, aby uniknąć przeciążenia organizmu.

Wymogi prawne i odpowiedzialność pracodawcy – W wielu krajach przepisy prawa pracy nakładają obowiązek przeprowadzania badań lekarskich w określonych przypadkach, zwłaszcza w zawodach wymagających szczególnej odpowiedzialności, takich jak prace z substancjami niebezpiecznymi, prace na wysokościach czy obsługa maszyn. Pracodawca ma obowiązek dbać o zdrowie i bezpieczeństwo swoich pracowników. Regularne badania lekarskie stanowią ważną część tego obowiązku.

Rodzaje badań lekarskich do pracy

Badania lekarskie do pracy obejmują różne rodzaje badań, które mają na celu ocenę zdolności pracownika do wykonywania swoich obowiązków zawodowych w sposób bezpieczny i zdrowy. Każdy z tych rodzajów badań odpowiada innemu etapowi zatrudnienia oraz specyfice wykonywanej pracy. W zależności od okoliczności pracownicy poddawani są badaniom wstępnym, okresowym, kontrolnym lub końcowym.

Badania wstępne

Badania wstępne są pierwszym rodzajem badań lekarskich, które musi przejść każdy pracownik przed rozpoczęciem pracy na danym stanowisku. Są one obowiązkowe dla wszystkich nowo zatrudnionych pracowników, z wyjątkiem sytuacji, gdy pracownik zatrudnia się ponownie w tej samej firmie na to samo stanowisko lub stanowisko o takich samych warunkach pracy w ciągu 30 dni od rozwiązania lub wygaśnięcia poprzedniego stosunku pracy.

Osoby przyjmowane do pracy u innego pracodawcy w ciągu 30 dni po rozwiązaniu stosunku pracy nie muszą przechodzić wstępnych badań lekarskich, jeśli spełniają następujące warunki:

• Posiadają aktualne orzeczenie lekarskie, które potwierdza brak przeciwwskazań do pracy w warunkach opisanych w skierowaniu na badania lekarskie.

• Pracodawca stwierdza, że warunki pracy na nowym stanowisku są takie same jak te, które były opisane w skierowaniu na poprzednie badania lekarskie.

• To zwolnienie nie dotyczy osób zatrudnianych do prac szczególnie niebezpiecznych.

Wstępnym badaniom lekarskim podlegają także pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy. Muszą je wykonać także pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe.

Celem badań wstępnych jest ocena zdolności pracownika do pracy na danym stanowisku, biorąc pod uwagę rodzaj wykonywanej pracy i potencjalne czynniki szkodliwe w środowisku pracy. Podczas badań z zakresu medycyny pracy lekarz przeprowadza wywiad lekarski, wykonuje podstawowe badania fizykalne, takie jak pomiar ciśnienia krwi czy osłuchiwanie serca i płuc, a także może zlecić dodatkowe badania laboratoryjne lub diagnostyczne w zależności od rodzaju pracy i stanowiska.

Badania okresowe

Okresowe badania lekarskie są przeprowadzane w trakcie trwania stosunku pracy w celu monitorowania stanu zdrowia pracowników. Częstotliwość tych badań zależy od rodzaju stanowiska pracy i czynników szkodliwych w środowisku pracy. Są one niezbędne do odnowienia orzeczenia lekarskiego, które potwierdza zdolność pracownika do dalszego wykonywania pracy na danym stanowisku.

Badania okresowe pozwalają na wczesne wykrywanie potencjalnych problemów zdrowotnych związanych z warunkami pracy i umożliwiają podjęcie działań prewencyjnych. Pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikom dostęp do badań okresowych w ramach realizacji swoich obowiązków w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracy.

Badania kontrolne

Badania kontrolne są przeprowadzane w sytuacjach, gdy pracownik wraca do pracy po zwolnieniu lekarskim trwającym dłużej niż 30 dni. Są one wykonywane w celu potwierdzenia, że pracownik jest zdolny do powrotu do pracy i nie ma przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania swoich obowiązków.

Badania kontrolne mogą być również zlecone przez pracodawcę w sytuacji, gdy podejrzewa on, że stan zdrowia pracownika może mieć wpływ na jego zdolność do pracy. Lekarz medycyny pracy ocenia wtedy, czy pracownik jest w pełni zdolny do powrotu do pracy, czy też wymaga dodatkowych badań lub okresu rekonwalescencji.

Badania końcowe

Badania końcowe są przeprowadzane na wniosek pracownika po ustaniu narażenia na czynniki szkodliwe w środowisku pracy. Są one wykonywane w celu oceny stanu zdrowia po zakończeniu pracy w warunkach szkodliwych. Badania te pozwalają na identyfikację potencjalnych skutków zdrowotnych długotrwałego narażenia na niekorzystne warunki pracy i umożliwiają podjęcie działań profilaktycznych lub leczniczych. Pracownik ma prawo do tych badań, jeśli uważa, że jego zły stan zdrowia może być skutkiem pracy w warunkach szkodliwych.

Jak wygląda badanie lekarskie do pracy?

Badanie lekarskie do pracy jest obowiązkowym elementem zatrudnienia w Polsce, zarówno przed rozpoczęciem pracy, jak i w trakcie jej trwania. Obejmuje ono kilka rodzajów badań: wstępne, okresowe i kontrolne. Poniżej przedstawiamy, jak wygląda typowa wizyta u lekarza medycyny pracy.

Skierowanie do lekarza medycyny pracy

Skierowanie na badanie lekarskie jest dokumentem, który pracodawca musi wystawić, aby umożliwić pracownikowi przeprowadzenie badań lekarskich. Dokument ten jest niezbędny dla wszystkich rodzajów badań: wstępnych, okresowych i kontrolnych.

Pracodawca musi wystawić skierowanie w co najmniej dwóch egzemplarzach. Jeden jest przeznaczony dla lekarza medycyny pracy, a drugi dla pracownika. Pracodawca powinien również przechowywać kopię w aktach osobowych pracownika.

Dokument powinien zawierać następujące informacje:

• Dane pracownika: Imię, nazwisko, numer PESEL lub inny dokument potwierdzający tożsamość.

• Stanowisko pracy: Nazwa stanowiska, na którym pracownik będzie zatrudniony.

• Rodzaj badań: Czy są to badania okresowe, kontrolne czy wstępne.

• Informacje o warunkach pracy: Informacja o występowaniu na stanowisku pracy czynników niebezpiecznych, szkodliwych dla zdrowia lub uciążliwych.

• Podpis: Dokument powinien być podpisany przez pracodawcę.

Przygotowanie się do badania

Przed wizytą u lekarza medycyny pracy warto:

• Zachować spokój: Unikaj stresu, który może wpłynąć na wyniki badań.

• Zabrać okulary lub aparat słuchowy, jeśli się ich używa: Aby lekarz mógł ocenić stan wzroku lub słuchu.

• Przynieść wyniki poprzednich badań: Jeśli są dostępne, mogą one pomóc lekarzowi w ocenie stanu zdrowia.

• Być gotowym do udzielenia informacji: O swoim stanie zdrowia, przyjmowanych lekach i innych istotnych kwestiach zdrowotnych.

Dokumenty potrzebne do badania

Do badań lekarskich w ramach medycyny pracy należy zabrać następujące dokumenty:

• Dokument tożsamości: Dowód osobisty lub paszport.

• Skierowanie na badania: Oryginał skierowania na badania wstępne, okresowe lub kontrolne, wydany przez pracodawcę. Zalecane jest zabranie dwóch egzemplarzy.

• Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności: Jeśli takie posiadamy.

• Dokumentacja medyczna: Wypisy ze szpitali, wyniki przeprowadzonych badań, informacje o chorobach przewlekłych i zażywanych lekach.

• Zaświadczenie od psychologa: Jeśli jest wymagane dla danego stanowiska pracy.

Wywiad lekarski

Podczas wizyty lekarz przeprowadza wywiad, który ma na celu zebranie informacji o stanie zdrowia pacjenta. Pyta o:

• Przebyte choroby i operacje: Ważne jest podanie informacji o wszystkich chorobach, które mogą wpływać na zdolność do pracy.

• Przyjmowane leki: Lekarz musi wiedzieć o wszystkich lekach, które są aktualnie przyjmowane, ponieważ mogą one wpływać na zdolność do pracy lub wchodzić w interakcje z innymi substancjami.

• Nałogi: Informacje o paleniu tytoniu, spożywaniu alkoholu lub innych nałogach są istotne dla oceny ogólnego stanu zdrowia.

• Choroby występujące w rodzinie: Czasem ważne jest podanie informacji o chorobach genetycznych w rodzinie, które mogą mieć wpływ na zdrowie pracownika.

Badanie profilaktyczne pracowników

W trakcie badania lekarskiego przeprowadza się standardowe badania, takie jak:

• Pomiar ciśnienia krwi: Jest to podstawowe badanie, które pozwala ocenić stan układu krążenia.

• Osłuchanie serca i płuc: Lekarz sprawdza, czy nie ma nieprawidłowości w pracy serca i płuc.

• Badanie krwi: Zwykle wykonuje się morfologię krwi, która pozwala ocenić ogólny stan zdrowia, oraz oznacza się poziom glukozy we krwi, aby wykluczyć cukrzycę.

Dodatkowe badania

W zależności od rodzaju pracy i stanowiska mogą być wymagane dodatkowe badania specjalistyczne:

• Konsultacja okulistyczna: Szczególnie ważna dla osób spędzających dużo czasu przed komputerem lub pracujących w warunkach, które wymagają dobrego wzroku.

• Badania słuchu: Przeprowadzane u osób pracujących w hałasie, aby ocenić stan słuchu i ewentualne uszkodzenia.

• Inne specjalistyczne badania: Mogą obejmować badania dermatologiczne, pulmonologiczne, kardiologiczne itp., w zależności od specyfiki pracy.

Wydanie orzeczenia lekarskiego

Po wykonaniu wszystkich badań lekarz wydaje orzeczenie o zdolności do pracy na danym stanowisku. Orzeczenie to może być pozytywne (zdolny do pracy), negatywne (niezdolny do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu) lub warunkowe (zdolny do pracy z pewnymi ograniczeniami).

Co zawierają badania do pracy na stanowiskach szczególnych?

Badania do pracy na stanowiskach, które wiążą się z większym ryzykiem zawodowym lub wymagają szczególnych predyspozycji zdrowotnych, obejmują bardziej szczegółowe i specyficzne badania, mające na celu ocenę zdolności pracownika do wykonywania obowiązków w takich warunkach. W zależności od charakterystyki stanowiska, badania te mogą obejmować:

Badania psychotechniczne: Szczególnie dla osób pracujących w zawodach wymagających dużej koncentracji, odpowiedzialności, takich jak kierowcy, operatorzy maszyn, piloci czy kontrolerzy ruchu lotniczego. Sprawdzają one zdolności psychiczne, takie jak szybkość reakcji, zdolność do podejmowania decyzji, odporność na stres czy zdolności percepcyjne.

Badania specjalistyczne (np. kardiologiczne, neurologiczne): W przypadku pracowników narażonych na intensywny wysiłek fizyczny, pracujących w ekstremalnych warunkach (wysokie temperatury, prace na wysokości, w zamkniętych przestrzeniach), gdzie szczególnie ważne jest monitorowanie zdrowia układu krążenia, oddechowego czy nerwowego.

Badania dermatologiczne i okulistyczne: Dla pracowników narażonych na kontakt z substancjami chemicznymi, promieniowaniem, pyłami czy innymi czynnikami mogącymi wpływać na skórę lub wzrok. Badania te mają na celu wykrycie ewentualnych zmian skórnych lub problemów ze wzrokiem, które mogą wystąpić w wyniku pracy.

Badania audiometryczne: Obowiązkowe dla pracowników pracujących w hałasie, np. w przemyśle, budownictwie czy transporcie. Badania te pozwalają ocenić stan słuchu i wykryć ewentualne uszkodzenia spowodowane długotrwałym narażeniem na hałas.

Badania radiologiczne (np. RTG): Wykonywane szczególnie w przypadkach pracowników narażonych na promieniowanie lub pracujących w warunkach, gdzie istnieje ryzyko urazów kości i stawów, jak np. prace budowlane, górnicze.

Czy badania lekarskie do pracy są obowiązkowe?

Tak, badania lekarskie do pracy są obowiązkowe. Zgodnie z Kodeksem pracy, pracownik nie może zostać dopuszczony do wykonywania pracy bez aktualnych badań lekarskich, które potwierdzają jego zdolność do pracy na określonym stanowisku. Badania te obejmują wstępne, okresowe i kontrolne badania lekarskie. Pracodawca ma obowiązek wydać skierowanie na te badania, a pracownik musi się im poddać. Odmowa poddania się badaniom może skutkować rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia.

Jakie są konsekwencje braku aktualnego orzeczenia lekarskiego?

Brak aktualnego orzeczenia lekarskiego może mieć poważne konsekwencje zarówno dla pracownika, jak i pracodawcy. Pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na danym stanowisku (art. 229 § 4 Kp).

Zawinione niepoddanie się badaniom lekarskim może być podstawą do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. Jeśli zaś chodzi o pracodawcę, to dopuszczenie pracownika do pracy bez aktualnych badań może skutkować karą grzywny od 1000 do 30 000 zł za naruszenie przepisów BHP (art. 283 Kp). Co więcej, dopuszczenie pracownika do pracy bez ważnych badań może być uznane za zewnętrzną przyczynę wypadku przy pracy.

Kto płaci za badania medycyny pracy?

Przepisy Kodeksu pracy nakładają na pracodawcę obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy, co obejmuje również sfinansowanie wymaganych badań lekarskich. Pracownik otrzymuje skierowanie na te badania od pracodawcy, a koszty są w całości pokrywane przez pracodawcę, zgodnie z art. 229 § 6 Kodeksu pracy. Jeśli pracownik sam pokryje koszty badań, ma prawo do ich zwrotu od pracodawcy. Pracownik powinien posiadać fakturę lub inny dokument potwierdzający poniesione wydatki za badania.

 

💡Przeczytaj także: Ile wynoszą koszty zatrudnienia pracownika w Polsce?

Jak długo ważne jest orzeczenie lekarza medycyny pracy?

Orzeczenie lekarza medycyny pracy jest ważne przez okres określony w orzeczeniu, zwykle od 1 do 5 lat, w zależności od rodzaju badania, stanowiska pracy i wyników badań. Okres ważności jest ustalany przez lekarza medycyny pracy i podany na orzeczeniu lekarskim.

W przypadku wystąpienia zdarzeń mogących wpływać na stan zdrowia pracownika, takich jak dłuższa choroba, orzeczenie może stać się nieaktualne wcześniej. Dodatkowo, w czasie stanu epidemii lub zagrożenia epidemicznego, orzeczenia lekarskie mogą zachowywać ważność dłużej, zgodnie z odrębnymi przepisami.

Co się dzieje, jeśli pracownik nie przejdzie badań?

Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika, który nie posiada aktualnego orzeczenia lekarskiego potwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku. Jeśli lekarz medycyny pracy orzeknie o niezdolności do pracy na danym stanowisku, pracownik może zostać skierowany na inne stanowisko, które nie wymaga zdolności, której brakuje pracownikowi. To zależy od decyzji pracodawcy i opinii lekarza.

W sytuacji, gdy pracownik jest niezdolny do pracy na dotychczasowym stanowisku i nie ma możliwości przeniesienia go na inne stanowisko, pracodawca może rozwiązać stosunek pracy (lub w ogóle go nie nawiązuje, jeśli są to badania wstępne).