Zwolnienie lekarskie – Twoje prawa i obowiązki podczas choroby

Z naszego artykułu dowiesz się, kiedy i jak skorzystać ze zwolnienia lekarskiego, jakie prawa przysługują ci jako pracownikowi, i jakich zasad bezwzględnie musisz przestrzegać przebywając na L4. Rozwiewamy wątpliwości dotyczące wynagrodzenia, kontroli pracodawcy i ZUS, oraz podpowiadamy, co zrobić, by uniknąć nieprzyjemnych konsekwencji. Sprawdź, jak prawidłowo przejść przez zwolnienie lekarskie, by skupić się na tym, co najważniejsze – na powrocie do zdrowia.

L4: Co powinieneś wiedzieć

• Zwolnienie lekarskie (L4) to dokument, który usprawiedliwia nieobecność pracownika w pracy z powodu choroby i umożliwia korzystanie z zasiłku chorobowego.

• Od 1 grudnia 2018 roku zwolnienia lekarskie wystawiane są wyłącznie w formie elektronicznej (e-ZLA).

• Na L4 mogą udać się osoby zatrudnione na umowę o pracę oraz osoby opłacające dobrowolne składki chorobowe na umowie zlecenie.

• Pracodawca wypłaca wynagrodzenie przez 33 dni niezdolności do pracy, a po tym czasie pracownikowi przysługuje zasiłek chorobowy wypłacany przez ZUS.

• Zarówno pracodawca, jak i ZUS mogą przeprowadzać kontrole pracowników na zwolnieniu lekarskim.

• Pracownik może przebywać na zwolnieniu lekarskim maksymalnie 182 dni w roku kalendarzowym; w przypadku gruźlicy lub ciąży okres ten może być przedłużony do 270 dni.

Czym jest zwolnienie lekarskie?

Zwolnienie lekarskie, potocznie nazywane L4, to dokument wystawiany przez lekarza, który potwierdza niezdolność pracownika do wykonywania obowiązków zawodowych z powodu choroby, kontuzji lub innych problemów zdrowotnych. Jest to formalne zaświadczenie, które usprawiedliwia nieobecność w pracy oraz umożliwia korzystanie z zasiłków chorobowych.

Podstawą prawną regulującą kwestie zwolnienia lekarskiego w Polsce jest Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz jej późniejsze nowelizacje. Ustawa ta określa zasady przyznawania zasiłków chorobowych oraz warunki, jakie muszą być spełnione, aby pracownik mógł skorzystać ze zwolnienia lekarskiego.

Istotne przepisy zostały zawarte także w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 maja 1996 roku dotyczące sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy.

Elektroniczne zwolnienia lekarskie

W przeszłości zwolnienia były wystawiane na papierze, jednak od 1 grudnia 2018 roku lekarze wystawiają je wyłącznie w formie elektronicznej (e-ZLA) za pośrednictwem systemu informatycznego. Po wystawieniu e-ZLA dokument jest automatycznie przesyłany do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) oraz na profil płatnika składek (pracodawcy) na Platformie Usług Elektronicznych (PUE). Dzięki temu pacjent nie musi dostarczać zwolnienia osobiście.

Pacjenci mogą sprawdzić swoje zwolnienia na Internetowym Koncie Pacjenta (IKP), a pracodawcy mają dostęp do zwolnień swoich pracowników poprzez PUE.

Kto może iść na zwolnienie lekarskie?

Na L4 mogą iść osoby, które są objęte ubezpieczeniem chorobowym, czyli:

• pracownicy zatrudnieni na umowę o pracę,

• osoby zatrudnione na umowę zlecenie, pod warunkiem że opłacają dobrowolne składki na ubezpieczenie chorobowe,

• osoby, które muszą sprawować opiekę nad chorym dzieckiem lub innym członkiem rodziny.

Kto może wystawić zwolnienie lekarskie?

L4 może wystawić kilka rodzajów lekarzy, którzy są uprawnieni do diagnozowania stanu zdrowia pacjenta. W Polsce, zgodnie z przepisami, zwolnienia lekarskie mogą wystawiać:

• Lekarze podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) – To lekarze, którzy są pierwszym punktem kontaktu dla pacjentów i zajmują się ogólnymi problemami zdrowotnymi.

• Lekarze specjaliści – Wszyscy lekarze posiadający specjalizację, tacy jak dermatolodzy, psychiatrzy, kardiolodzy itp., mogą wystawiać zwolnienia lekarskie.

• Lekarze stomatolodzy – Mają prawo do wystawiania zwolnień lekarskich w przypadkach związanych z problemami zdrowotnymi dotyczącymi jamy ustnej.

• Lekarze dyżurujący w szpitalach – Mogą wystawiać zwolnienia w sytuacjach, gdy pacjent jest hospitalizowany lub wymaga nagłej interwencji medycznej.

Procedura wystawiania zwolnienia chorobowego

Procedura wystawiania zwolnienia chorobowego w formie elektronicznej znacznie uprościła proces zarówno dla pacjentów, jak i pracodawców. Lekarze mają teraz łatwiejszy dostęp do danych pacjentów, co przyspiesza proces wystawiania e-ZLA, a automatyczne przesyłanie informacji do ZUS i pracodawców eliminuje konieczność fizycznego dostarczania dokumentów przez pacjentów.

Badanie pacjenta: Lekarz musi przeprowadzić bezpośrednie badanie stanu zdrowia pacjenta lub chorego członka rodziny, aby ocenić, czy wystawienie zwolnienia jest uzasadnione.

Wystawienie e-ZLA: Od 1 grudnia 2018 roku wszystkie zwolnienia muszą być wystawiane w formie elektronicznej (e-ZLA). Po zatwierdzeniu przez lekarza e-ZLA jest automatycznie przesyłane do systemu Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz do płatnika składek, czyli pracodawcy pacjenta.

Okres zwolnienia: L4 może być wystawione na okres od dnia badania lub od dnia następnego. W pewnych okolicznościach lekarz może również wystawić zwolnienie na późniejszy termin, ale nie później niż czwartego dnia po dniu badania.

Wystawienie zwolnienia wstecz: Lekarz może wystawić zwolnienie lekarskie wstecz, ale tylko na okres nie dłuższy niż 3 dni przed datą badania. Wyjątek stanowią lekarze psychiatrzy, którzy mogą wystawić zwolnienie na dłuższy okres wsteczny.

Obowiązki lekarza: Lekarz ma obowiązek wystawić zwolnienie, jeśli stwierdzi, że pacjent jest niezdolny do pracy. Nie może przenieść tego obowiązku na innego lekarza ani odesłać pacjenta do lekarza POZ po L4.

 

💡Przeczytaj także: Zwolnienie lekarskie od psychiatry - jak uzyskać i do czego uprawnia?

W jakich sytuacjach można otrzymać zwolnienie lekarskie?

Zwolnienie lekarskie można otrzymać w przypadku różnych chorób i dolegliwości zdrowotnych, które powodują czasową niezdolność do pracy.

• Choroby zakaźne: choroby, które mogą być przenoszone na innych, takie jak grypa, COVID-19, czy angina.

• Choroby przewlekłe: dolegliwości takie jak cukrzyca, astma, choroby serca, które mogą wymagać dłuższego leczenia i rehabilitacji.

• Choroby psychiczne: problemy zdrowia psychicznego, w tym depresja, zaburzenia lękowe czy inne schorzenia psychiatryczne.

• Urazy i kontuzje: wypadki, złamania kości lub inne urazy fizyczne, które uniemożliwiają wykonywanie pracy.

• Okres pooperacyjny: czas rekonwalescencji po zabiegach chirurgicznych.

• Ciąża i poród: kobiety w ciąży mogą otrzymywać zwolnienia lekarskie w przypadku powikłań zdrowotnych związanych z ciążą lub w okresie połogu.

• Opieka nad chorym członkiem rodziny: L4 można również uzyskać w sytuacji, gdy pracownik musi sprawować opiekę nad chorym dzieckiem lub innym członkiem rodziny.

💡Przeczytaj także: Bezpieczna praca w ciąży – przepisy, ograniczenia i porady

Prawa i obowiązki pracowników na zwolnieniu lekarskim

Pracownicy na zwolnieniu lekarskim mają określone prawa i obowiązki, które są istotne zarówno dla ich ochrony, jak i dla prawidłowego funkcjonowania w miejscu pracy.

Prawa pracownika na zwolnieniu lekarskim

Prawo do wynagrodzenia: Pracownik ma prawo do wynagrodzenia za czas choroby. W pierwszych 33 dniach niezdolności do pracy pracodawca wypłaca wynagrodzenie w wysokości 100% podstawy, a po tym okresie przysługuje zasiłek chorobowy z ZUS.

Ochrona przed zwolnieniem: Pracownik nie może być zwolniony w czasie, gdy przebywa na zwolnieniu lekarskim. Zwolnienie jest możliwe tylko w wyjątkowych sytuacjach, takich jak upadłość pracodawcy.

Zachowanie poufności: Pracodawca nie ma prawa żądać szczegółowych informacji na temat stanu zdrowia pracownika. Lekarz wystawia zwolnienie bez konieczności podawania przyczyny choroby.

Obowiązki pracownika na zwolnieniu lekarskim

Zgłoszenie nieobecności: Pracownik jest zobowiązany niezwłocznie powiadomić pracodawcę o swojej niezdolności do pracy, nie później niż w drugim dniu nieobecności. Może to zrobić osobiście, przez inną osobę, drogą pocztową lub za pośrednictwem systemów teleinformatycznych (telefonicznie, mailowo, za pomocą wiadomości tekstowej). Sposób informowania pracodawcy o nieobecności powinien być uregulowany w przepisach zakładowych.

Dostarczenie zwolnienia: Od 1 grudnia 2018 roku, lekarze wystawiają elektroniczne zwolnienia lekarskie (e-ZLA), które są automatycznie przesyłane do ZUS i pracodawcy, eliminując konieczność fizycznego dostarczania dokumentu przez pracownika.

Przestrzeganie zaleceń lekarza: Pracownik powinien przestrzegać zaleceń lekarza dotyczących leczenia i rekonwalescencji, aby jak najszybciej wrócić do zdrowia. Pracownik powinien unikać nadużywania zwolnienia lekarskiego i postępować zgodnie z jego celem, co oznacza powstrzymanie się od wykonywania pracy zarobkowej oraz aktywności mogących pogorszyć stan zdrowia.

Prawa i obowiązki pracodawców

Pracodawcy mają określone prawa i obowiązki w przypadku zwolnienia chorobowego pracownika.

Prawa pracodawców

Monitorowanie nieobecności: Pracodawca ma prawo do prowadzenia ewidencji nieobecności pracowników. W przypadku e-ZLA dokument ten jest automatycznie przesyłany do ZUS i pracodawcy.

Kontrola zwolnień: Pracodawca ma prawo do kontrolowania, czy pracownik przestrzega zasad dotyczących zwolnienia chorobowego. Może to obejmować kontrolę stanu zdrowia pracownika przez ZUS lub przeprowadzenie własnej kontroli.

Ochrona przed nadużyciami: Pracodawca może podejmować działania w celu ochrony firmy przed nadużywaniem zwolnień lekarskich, co może obejmować zgłaszanie podejrzeń o nadużycia do ZUS.

Obowiązki pracodawców

Wypłata wynagrodzeń: Pracodawca jest zobowiązany do przestrzegania praw pracowników związanych z chorobą, w tym do wypłaty wynagrodzenia chorobowego przez pierwsze 33 dni niezdolności do pracy (lub dłużej w przypadku kobiet w ciąży i osób z gruźlicą).

Ochrona przed zwolnieniem: Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi przebywającemu na zwolnieniu lekarskim, z wyjątkiem sytuacji takich jak upadłość firmy lub długotrwała niezdolność do pracy.

Obowiązek informacyjny: Pracodawca powinien informować pracowników o ich prawach i obowiązkach związanych z chorobą oraz procedurami dotyczącymi zwolnień lekarskich.

Kiedy najpóźniej może być wystawione zwolnienie chorobowe?

Zwolnienie lekarskie może być wystawione wstecz, ale tylko na określony czas. Zgodnie z przepisami, lekarz ma prawo wystawić L4 z datą wsteczną maksymalnie na trzy dni przed dniem, w którym przeprowadzono badanie.

Oznacza to, że jeśli pacjent nie był w stanie zgłosić się do lekarza w dniu, w którym zachorował, może udać się na wizytę do trzeciego dnia po dniu, w którym wystąpiły objawy choroby, aby otrzymać zwolnienie z datą obowiązującą od dnia rozpoczęcia niezdolności do pracy.

Zwolnienie lekarskie online

Wystawianie zwolnień lekarskich w ramach konsultacji online i teleporad jest zgodne z przepisami prawa, które pozwalają lekarzom na udzielanie świadczeń zdrowotnych za pośrednictwem systemów teleinformatycznych. Zgodnie z ustawą o zawodach lekarza i lekarza dentysty, lekarz ma obowiązek wykonywać zawód zgodnie z aktualną wiedzą medyczną i może udzielać świadczeń również w formie zdalnej.

Aby otrzymać e-ZLA, pacjent musi umówić się na wizytę u lekarza. Może to być zarówno w formie stacjonarnej, jak i w formie telefonicznej lub konsultacji online. Podczas wizyty lekarz przeprowadza wywiad medyczny oraz ocenia stan zdrowia pacjenta.

Po stwierdzeniu niezdolności do pracy, lekarz wystawia zwolnienie lekarskie online, które jest automatycznie przesyłane do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) oraz do pracodawcy pacjenta. Pacjent może sprawdzić swoje e-ZLA logując się na Internetowe Konto Pacjenta (IKP), gdzie znajduje się historia jego zwolnień.

Czy na L4 można wychodzić z domu?

Na zwolnieniu lekarskim (L4) można wychodzić z domu, ale z pewnymi ograniczeniami, które zależą od rodzaju zwolnienia.

Kod 1 – zwolnienie leżące

Pracownik powinien pozostawać w domu i odpoczywać. Wyjście z mieszkania jest dozwolone tylko w wyjątkowych sytuacjach, takich jak wizyta u lekarza czy apteka. W przypadku kontroli, pracownik powinien być w stanie uzasadnić swoje wyjście (np. poprzez okazanie paragonu z apteki).

Kod 2 – zwolnienie chodzące

Pracownik ma większą swobodę i może opuszczać miejsce zamieszkania w celu realizacji podstawowych potrzeb życiowych, takich jak zakupy spożywcze czy wizyty u lekarza. Warto jednak pamiętać, że wyjścia muszą być uzasadnione, a w przypadku kontroli pracownik powinien być w stanie przedstawić dowody na cel swojego wyjścia.

Kontrola pracownika przebywającego na L4

Kontrola pracownika przebywającego na L4 może być przeprowadzona zarówno przez pracodawcę, jak i przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS).

Pracodawca ma prawo do przeprowadzania kontroli zwolnienia lekarskiego. Kontrola formalna polega na sprawdzeniu, czy zaświadczenie lekarskie zostało poprawnie wystawione, tj. czy nie jest sfałszowane i czy zostało wydane zgodnie z przepisami.

Z kolei kontrola prawidłowości wykorzystania zwolnienia może być przeprowadzona przez pracodawcę zatrudniającego co najmniej 21 pracowników. Mniejsi pracodawcy mogą zwrócić się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) o przeprowadzenie takiej kontroli.

Celem kontroli jest ustalenie, czy pracownik w okresie zwolnienia nie wykonuje pracy zarobkowej oraz czy nie wykorzystuje zwolnienia w sposób niezgodny z jego celem. Kontrola może odbywać się w miejscu zamieszkania pracownika, miejscu jego czasowego pobytu lub miejscu zatrudnienia.

Konsekwencje nadużywania zwolnienia lekarskiego

Nadużywanie zwolnienia lekarskiego (L4) może prowadzić do poważnych konsekwencji dla pracowników.

W przypadku wykrycia nadużyć pracownik traci prawo do zasiłku chorobowego, jeśli w okresie orzeczonej niezdolności do pracy wykonuje pracę zarobkową lub wykorzystuje zwolnienie w sposób niezgodny z jego celem. W szczególności, jeśli stwierdzone zostanie, że pracownik podejmuje aktywności, które mogą utrudniać lub wydłużać proces leczenia, może to skutkować całkowitą utratą zasiłku za cały okres zwolnienia.

Utrata prawa do zasiłku chorobowego może nastąpić w dwóch głównych przypadkach:

• Wykonywanie pracy zarobkowej: Pracownik, który w czasie zwolnienia wykonuje jakiekolwiek czynności zarobkowe, traci prawo do zasiłku. Dotyczy to zarówno pracy na etacie, jak i działalności gospodarczej.

• Aktywność niezgodna z celem zwolnienia: Podejmowanie działań, które są sprzeczne z celem zwolnienia, również prowadzi do utraty prawa do zasiłku. Przykładami takich działań mogą być intensywne zajęcia fizyczne lub wyjazd na wakacje.

Często zadawane pytania

Ile dni można być na zwolnieniu lekarskim?

W Polsce standardowa maksymalna długość zwolnienia lekarskiego wynosi 182 dni w ciągu roku kalendarzowego. W przypadku zwolnienia z powodu gruźlicy lub ciąży, okres ten może być wydłużony do 270 dni.

Co pracodawca widzi na L4?

Pracodawca nie otrzymuje tradycyjnego dokumentu zwolnienia lekarskiego, ponieważ e-ZLA jest automatycznie przesyłane do ZUS i pracodawcy. Na L4 pracodawca widzi jedynie informację o niezdolności do pracy pracownika oraz daty obowiązywania zwolnienia.

Ile dni L4 płaci pracodawca?

Pracodawca wypłaca wynagrodzenie chorobowe przez pierwsze 33 dni niezdolności do pracy, a dla pracowników powyżej 50. roku życia przez 14 dni. Po tym okresie zasiłek chorobowy wypłaca ZUS.

Czego nie wolno robić na L4?

Na L4 nie wolno wykonywać pracy zarobkowej ani podejmować aktywności, które mogłyby pogorszyć stan zdrowia lub wydłużyć czas rekonwalescencji. Pracownik powinien również unikać działań sprzecznych z celem zwolnienia.

Po jakim czasie L4 można zwolnić pracownika?

Pracodawca ma prawo zwolnić pracownika przebywającego na L4 po trzech miesiącach niezdolności do pracy, pod warunkiem że jego okres zatrudnienia w danym miejscu pracy wynosi mniej niż pół roku. W przypadku dłuższego zatrudnienia decyzja o zwolnieniu może być podjęta po upływie okresu, za który przysługuje zasiłek chorobowy.