Kto płaci za szkolenia pracowników? Kiedy powstaje obowiązek zwrotu kosztów poniesionych przez pracodawcę?

Szkolenia i kursy pozwalają nie tylko zdobywać nowe kompetencje pracownikom, ale też utrzymać konkurencyjność firmy. Kto jednak pokrywa koszty takiego kształcenia? Czy pracownik może liczyć na wsparcie pracodawcy, a jeśli tak – na jakich warunkach? I kiedy może się zdarzyć, że to właśnie pracownik będzie musiał zwrócić koszty szkolenia? W tym artykule wyjaśniamy, czym jest podnoszenie kwalifikacji zawodowych w świetle Kodeksu pracy, kto ponosi odpowiedzialność finansową za szkolenia oraz kiedy pojawia się obowiązek ich zwrotu.

Zwrot kosztów szkolenia – to warto wiedzieć

Szkolenia obowiązkowe (np. BHP, RODO, pierwsza pomoc):

• Koszty pokrywa pracodawca.

• Odbywają się w czasie pracy.

Szkolenia nieobowiązkowe:

• Z inicjatywy pracownika – zazwyczaj pracownik pokrywa koszty sam.

• Z inicjatywy pracodawcy – koszty ponosi pracodawca.

Kiedy pracownik musi zwrócić koszty szkolenia?

• Gdy nie podejmie szkolenia lub przerwie je bez uzasadnienia.

• Gdy zostanie zwolniony dyscyplinarnie w trakcie podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub po szkoleniu (ale nie dłużej niż 3 lata po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych).

• Gdy sam rozwiąże umowę za wypowiedzeniem w terminie określonym w umowie szkoleniowej (także do 3 lat po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych), z wyjątkiem wypowiedzenia umowy o pracę z powodu mobbingu.

• Gdy rozwiąże umowę bez wypowiedzenia, bez uzasadnienia z art. 55 lub 94(3) KP.

Czym jest podnoszenie kwalifikacji zawodowych?

Według Kodeksu pracy podnoszenie kwalifikacji zawodowych oznacza zdobywanie lub uzupełnianie wiedzy i umiejętności przez pracownika. Może to odbywać się z inicjatywy pracodawcy albo za jego zgodą. Ta definicja obejmuje dwie sytuacje: inicjatywę pracodawcy, gdzie pracownik zgodził się na propozycję szkolenia, oraz sytuację, w której pracodawca wyraża zgodę na podnoszenie kwalifikacji przez pracownika.

Pracownik podnoszący kwalifikacje zawodowe w tych warunkach ma prawo do określonych świadczeń, takich jak płatny urlop szkoleniowy lub zwolnienie z części dnia pracy, a także może liczyć na dodatkowe wsparcie, np. pokrycie kosztów kształcenia lub dojazdów. Jeśli pracownik samodzielnie opłaci szkolenie bez inicjatywy lub zgody pracodawcy, nie może domagać się zwrotu kosztów na podstawie przepisów Kodeksu pracy.

Kto płaci za szkolenia pracowników?

Rozwój zawodowy pracowników jest istotnym elementem sukcesu każdej organizacji. Szkolenia i kursy umożliwiają podnoszenie kwalifikacji, dostosowanie kompetencji do nowych technologii i poprawę efektywności pracy. Jednak kwestia, kto ponosi koszty tych szkoleń, może być różnie rozwiązana w zależności od rodzaju szkolenia i polityki firmy.

Szkolenia obowiązkowe

Szkolenia obowiązkowe są wymagane przez prawo lub regulamin firmy i są niezbędne do wykonywania pracy w sposób bezpieczny i zgodny z obowiązującymi normami. Przykładami takich szkoleń pracowniczych są:

• Szkolenia BHP (Bezpieczeństwa i Higieny Pracy): Pracodawca jest zobowiązany do zapewnienia pracownikom szkoleń BHP przed dopuszczeniem ich do pracy oraz w trakcie zatrudnienia. Koszty tych szkoleń pokrywa pracodawca, a szkolenia odbywają się w czasie pracy.

• Szkolenia z zakresu ochrony danych osobowych: W zależności od rodzaju pracy i dostępu do danych osobowych, pracodawca może być zobowiązany do zapewnienia szkoleń w tym zakresie.

• Szkolenia z zakresu pierwszej pomocy: W niektórych branżach pracodawca może być zobowiązany do zapewnienia szkoleń z pierwszej pomocy.

Szkolenia nieobowiązkowe

Szkolenia nieobowiązkowe są te, które nie są wymagane przez prawo, ale mogą być korzystne dla rozwoju pracownika lub firmy. Mogą być one zainicjowane przez pracownika lub pracodawcę.

• Inicjatywa pracownika: Jeśli pracownik sam decyduje się na szkolenie, aby rozwijać swoje umiejętności, to zwykle sam pokrywa koszty. Jednak niektórzy pracodawcy mogą oferować wsparcie finansowe w ramach programów rozwojowych lub jako benefit pracowniczy.

• Inicjatywa pracodawcy: Jeśli pracodawca zleca szkolenie, aby poprawić efektywność pracy lub dostosować kompetencje pracownika do nowych wymagań, to on pokrywa koszty. Szkolenia te zwykle odbywają się w czasie pracy lub są uznawane za część obowiązków służbowych.

Umowy szkoleniowe

Pracodawca może zawrzeć z pracownikiem umowę szkoleniową, w której określa się warunki szkolenia, w tym ewentualny zwrot kosztów. Taka umowa może zawierać następujące punkty:

• Zwrot kosztów: Jeśli pracownik nie spełni określonych warunków, np. nie przepracuje umówionego okresu w firmie po zakończeniu szkolenia, może być zobowiązany do zwrotu kosztów szkolenia.

• Okres zatrudnienia: Umowa może określać minimalny okres, przez który pracownik musi pozostać w firmie po ukończeniu szkolenia.

• Warunki zwrotu: Szczegółowe warunki zwrotu kosztów, w tym stopniowy zwrot w zależności od czasu pracy po szkoleniu.

Programy rozwojowe i benefity pracownicze

Niektórzy pracodawcy oferują programy rozwojowe lub benefity pracownicze, które obejmują wsparcie finansowe na szkolenia. Mogą to być:

• Budżet szkoleniowy: Każdy pracownik otrzymuje określoną kwotę na szkolenia w ciągu roku.

• Dofinansowanie szkoleń: Pracodawca pokrywa część kosztów szkolenia, a pracownik dopłaca resztę.

• Stypendia szkoleniowe: Pracodawca przyznaje stypendium na określone szkolenie lub studia.

"

"

Czy pracownik może domagać się zwrotu kosztów szkolenia opłaconego samodzielnie?

Jeśli pracownik sam zdecydował się na szkolenie, to z reguły sam pokrywa koszty, chyba że pracodawca zgodził się na dofinansowanie lub zwrot kosztów w ramach umowy lub programu rozwojowego. Brak takiej umowy oznacza, że pracownik nie ma podstaw prawnych do żądania zwrotu kosztów od pracodawcy. Jeśli pracownik chciałby uzyskać zwrot kosztów, powinien wcześniej uzgodnić to z pracodawcą i zawrzeć odpowiednią umowę lub porozumienie. W przeciwnym razie koszty szkolenia pozostają w jego gestii.

Obowiązek zwrotu kosztów szkolenia poniesionych przez pracodawcę

Pracownik, który korzysta ze szkoleń lub podnosi kwalifikacje zawodowe za pieniądze pracodawcy, może być zobowiązany do zwrotu tych kosztów w określonych sytuacjach. Wynika to z przepisów Kodeksu pracy, a dokładniej z art. 103(5).

Kiedy pracownik musi zwrócić pracodawcy koszty podnoszenia swoich szkoleń?

Istnieją sytuacje, w których pracownik jest zobowiązany do zwrotu kosztów poniesionych przez pracodawcę na podnoszenie kwalifikacji zawodowych:

• Gdy pracownik nie podejmie podnoszenia kwalifikacji zawodowych albo przerwie podnoszenie kwalifikacji zawodowych bez uzasadnionej przyczyny.

• Jeśli pracodawca rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika (czyli zostaje on zwolniony dyscyplinarnie) w trakcie szkolenia lub po jego ukończeniu (w okresie określonym w umowie szkoleniowej, ale nie dłuższym niż 3 lata).

• Jeśli pracownik sam rozwiąże umowę o pracę za wypowiedzeniem w okresie określonym w umowie szkoleniowej (również nie dłuższym niż 3 lata), z wyjątkiem sytuacji określonych w art. 94(3), czyli rozwiązania stosunku pracy z powodu mobbingu.

• Jeśli pracownik rozwiązuje umowę o pracę bez wypowiedzenia, korzystając z przepisów art. 55 lub art. 94(3), mimo braku przyczyn określonych w tych przepisach. Art. 55 Kodeksu pracy pozwala pracownikowi na rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia w szczególnych sytuacjach, np. jeśli lekarz orzekł szkodliwy wpływ wykonywanej pracy na zdrowie pracownika lub gdy pracodawca dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika. Z kolei art. 94(3) dotyczy kwestii rozwiązania stosunku pracy z powodu mobbingu. Jeśli pracownik rozwiązuje umowę bez wypowiedzenia, ale nie z powodu określonego w tych artykułach, musi zwrócić koszty szkolenia.

Wysokość zwrotu kosztów

Zwrot kosztów następuje w wysokości proporcjonalnej do okresu zatrudnienia po ukończeniu szkolenia lub w trakcie jego trwania. Oznacza to, że im krócej pracownik pozostaje w firmie po szkoleniu, tym więcej musi zwrócić. Przykładowo, jeśli pracownik zobowiązał się do pozostania w firmie przez 3 lata po szkoleniu, a odszedł po 2 latach, musi zwrócić 1/3 kosztów szkolenia (ponieważ nie "odpracował" jednej trzeciej okresu).

Umowa szkoleniowa a zwrot kosztów szkolenia

Umowa szkoleniowa jest dokumentem, który określa wzajemne prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika w zakresie podnoszenia kwalifikacji zawodowych, w tym także kwestie związane ze zwrotem kosztów szkolenia z tytułu dodatkowych świadczeń poniesionych przez pracodawcę.

Zawiera się ją na piśmie, a jej postanowienia nie mogą być mniej korzystne dla pracownika niż wyżej omówione przepisy Kodeksu pracy. Pracodawca nie musi podpisywać z pracownikiem umowy szkoleniowej, jeśli nie zamierza zobowiązać pracownika do pozostania zatrudnionym u niego przez określony czas po zakończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych.

Umowa szkoleniowa powinna zawierać następujące elementy:

• Okres zatrudnienia: Czas, przez który pracownik zobowiązuje się pozostać w zatrudnieniu po ukończeniu szkolenia. Ten okres nie może przekroczyć 3 lat.

• Warunki zwrotu kosztów: Umowa powinna określać sytuacje, w których pracownik będzie zobowiązany do zwrotu kosztów szkolenia, oraz sposób obliczania wysokości tego zwrotu.

• Wysokość kosztów: Umowa może określać wysokość kosztów szkolenia, które pracownik będzie musiał zwrócić w przypadku niespełnienia warunków umowy.

Zwrot kosztów szkolenia następuje w sytuacjach określonych w umowie szkoleniowej i przepisach Kodeksu pracy. Pracownik jest zobowiązany do zwrotu kosztów w wysokości proporcjonalnej do okresu zatrudnienia po ukończeniu szkolenia lub w trakcie jego trwania.