Kiedy pracodawca ma prawo zwolnić pracownika dyscyplinarnie?

Nieoczekiwane zakończenie współpracy w trybie natychmiastowym może być szokiem zarówno dla pracownika, jak i dla otoczenia w firmie. Dyscyplinarne zwolnienie to jedno z najbardziej rygorystycznych narzędzi, jakie ma do dyspozycji pracodawca, ale jego zastosowanie wymaga spełnienia określonych warunków. Co tak naprawdę oznacza „zwolnienie dyscyplinarne”? Jakie zachowania lub zaniedbania mogą stanowić podstawę do podjęcia tak drastycznej decyzji? W naszym artykule przyglądamy się przepisom prawa pracy, praktycznym przykładom oraz konsekwencjom zarówno dla pracodawcy, jak i pracownika.

Z tego artykułu dowiesz się...

1. W jakich sytuacjach pracodawca może zwolnić pracownika dyscyplinarnie?

2. Jakie przepisy prawa pracy regulują tryb natychmiastowego rozwiązania umowy o pracę?

3. Jakie zachowania pracownika mogą być uznane za ciężkie naruszenie obowiązków służbowych?

4. Jak wygląda procedura zwolnienia dyscyplinarnego?

5. Jakie są konsekwencje zwolnienia dyscyplinarnego dla pracownika?

6. Jakie prawa przysługują zwolnionemu w takim trybie pracownikowi?

Czym jest zwolnienie dyscyplinarne?

Termin „zwolnienie dyscyplinarne” (potocznie „dyscyplinarka”) nie występuje w Kodeksie pracy w takim brzmieniu. Jego formalna nazwa to rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika. To najsurowsza forma kary dyscyplinarnej dla pracownika, stosowana jedynie w określonych prawem sytuacjach.

Zwolnienie dyscyplinarne polega na tym, że pracownik zostaje zwolniony w trybie natychmiastowym, co oznacza, że nie zostaje zachowany okres wypowiedzenia wskazany w umowie o pracę. Jakie przepisy prawne regulują możliwość zwolnienia pracownika w trybie dyscyplinarnym?

Zwolnienie dyscyplinarne – podstawa prawna

Podstawa prawna zwolnienia dyscyplinarnego opiera się na przepisach Kodeksu pracy, a konkretnie na artykule 52. § 1 tego artykułu zawiera katalog sytuacji, w których pracodawca może zgodnie z prawem rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.

§ 2 stanowi, że pracodawca ma miesiąc na rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika od momentu uzyskania informacji o okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy.

§ 3 nakłada na pracodawcę obowiązek zasięgnięcia opinii reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej przed podjęciem decyzji o zwolnieniu dyscyplinarnym pracownika.

Kiedy pracownik może zostać zwolniony dyscyplinarnie?

Kiedy pracownik może zostać zwolniony dyscyplinarnie? Pracodawca może zastosować takie rozwiązanie w trzech przypadkach.

Ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych

Ciężkie naruszenie przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych oznacza rażące i nieusprawiedliwione zachowania, które mogą mieć poważne konsekwencje dla pracodawcy lub innych pracowników. Przykłady takich naruszeń obejmują:

• Kradzież mienia pracodawcy: Zabór lub przywłaszczenie dóbr materialnych należących do pracodawcy, takich jak pieniądze, towary lub sprzęt.

• Ujawnienie tajemnic handlowych: Udostępnianie informacji poufnych dotyczących strategii biznesowej, technologii lub innych wrażliwych danych, które mogą narazić pracodawcę na straty.

• Naruszanie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy: Celowe lub rażąco niedbałe zachowania, które zagrażają zdrowiu lub życiu pracowników, takie jak ignorowanie procedur bezpieczeństwa lub niewłaściwe użytkowanie maszyn.

• Przebywanie w pracy pod wpływem alkoholu lub narkotyków: Pojawianie się w miejscu pracy pod wpływem substancji psychoaktywnych, co może zagrażać bezpieczeństwu innych i obniżać wydajność pracy. Pracodawca w określonych sytuacjach ma prawo do przeprowadzenia badania alkomatem w pracy.

• Niewykonywanie obowiązków: Celowe lub rażąco niedbałe zaniedbywanie obowiązków służbowych, co może prowadzić do znacznych strat lub opóźnień w realizacji zadań.

• Opuszczenie stanowiska pracy bez uzasadnienia: Pracownik może odmówić wykonania pracy tylko w określonych sytuacjach. Jeśli opuszcza stanowisko bez uzasadnionej przyczyny i naraża pracodawcę na straty lub powoduje zagrożenie dla BHP, może zostać zwolniony dyscyplinarnie.

Popełnienie przestępstwa

Popełnienie przestępstwa przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę może być podstawą do zwolnienia dyscyplinarnego, jeśli przestępstwo to uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku. Przestępstwo musi być oczywiste lub zostać stwierdzone prawomocnym wyrokiem sądowym.

Zwolnienia dyscyplinarne najczęściej dotyczą sytuacji, w których pracownik popełnia przestępstwo przeciwko mieniu, przeciwko bezpieczeństwu i porządkowi publicznemu lub przeciwko wiarygodności dokumentów.

Utrata uprawnień

Spowodowana przez pracownika utrata uprawnień koniecznych do wykonywania pracy to trzecia przyczyna, dla której pracownik może otrzymać zwolnienie dyscyplinarne. Dotyczy sytuacji, w których pracownik z własnej winy traci uprawnienia lub kwalifikacje wymagane do pełnienia swojej roli. Przykłady obejmują:

• Utrata prawa jazdy: To niezbędne uprawnienie zawodowych kierowców; utrata prawa jazdy z powodu wykroczeń drogowych lub innych przyczyn uniemożliwia dalsze zatrudnianie pracownika.

• Utrata licencji zawodowej: Pracownicy w określonych zawodach, takich jak lekarze, prawnicy lub inżynierowie, muszą posiadać odpowiednie licencje. Utrata takiej licencji z powodu naruszeń etyki zawodowej lub innych przyczyn może skutkować zwolnieniem.

• Utrata pozwolenia na pracę: W przypadku pracowników cudzoziemców, utrata pozwolenia na pracę z powodu naruszeń przepisów imigracyjnych może być podstawą do zwolnienia dyscyplinarnego.

Kto może otrzymać zwolnienie dyscyplinarne?

Zwolnienie w trybie dyscyplinarnym może otrzymać każdy pracownik, który dopuścił się jednej z wyżej wymienionych sytuacji. Dotyczy to wszystkich pracowników, niezależnie od ich stanowiska, doświadczenia zawodowego czy nadanych przywilejów. Co ważne, dotyczy to także pracowników objętych szczególną ochroną przed wypowiedzeniem, takich jak kobiety w ciąży lub pracownicy w okresie przedemerytalnym.

Jakie umowy można rozwiązać w trybie dyscyplinarnym?

W trybie dyscyplinarnym mogą być rozwiązane wszystkie rodzaje umów o pracę: umowy o pracę na czas nieokreślony, umowy o pracę na czas określony, a także umowy o pracę na okres próbny.

Zwolnienie dyscyplinarne może dotyczyć każdej umowy o pracę, jeśli pracownik dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych, popełnił przestępstwo uniemożliwiające dalsze zatrudnianie na zajmowanym stanowisku, lub zawinionej utraty uprawnień niezbędnych do wykonywania pracy.

Jak wygląda procedura zwolnienia dyscyplinarnego?

Procedura zwolnienia dyscyplinarnego powinna przebiegać w określony sposób:

1. Uzyskanie informacji o naruszeniu: Pracodawca musi uzyskać informację o okolicznościach uzasadniających rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownika.

2. Termin zwolnienia: Zwolnienie musi nastąpić nie później niż miesiąc po uzyskaniu informacji o naruszeniu. Jeśli pracodawca przekroczy ten termin, traci prawo do zastosowania zwolnienia dyscyplinarnego.

3. Konsultacja ze związkiem zawodowym: Jeśli pracownik jest członkiem związku zawodowego, pracodawca musi zasięgnąć opinii zakładowej organizacji związkowej. Opinia ta powinna być wydana niezwłocznie, nie później niż w ciągu 3 dni.

4. Oświadczenie o rozwiązaniu umowy: Oświadczenie o rozwiązaniu umowy musi być pisemne i zawierać uzasadnienie faktyczne i prawne dla rozwiązania umowy oraz pouczenie o możliwości wniesienia odwołania do sądu pracy.

5. Wręczenie oświadczenia: Zaleca się, aby oświadczenie i poinformowanie o przyczynie uzasadniającej rozwiązanie umowy zostało wręczone pracownikowi osobiście, ale możliwe jest również powiadomienie go korespondencyjnie.

6. Odwołanie do sądu pracy: Pracownik ma prawo wnieść odwołanie do sądu pracy, jeśli uważa, że zwolnienie było bezpodstawne lub niezgodne z prawem.

Konsekwencje zwolnienia dyscyplinarnego dla pracownika

Konsekwencje zwolnienia dyscyplinarnego dla pracownika są bardzo poważne i mogą mieć długotrwały, negatywny wpływ na jego sytuację zawodową i osobistą.

• Natychmiastowa utrata zatrudnienia: Zwolnienie dyscyplinarne następuje bez okresu wypowiedzenia, co oznacza natychmiastową utratę źródła dochodu i dostępu do świadczeń pracowniczych.

• Utrudnione poszukiwanie pracy: Informacja o zwolnieniu dyscyplinarnym pozostaje w świadectwie pracy, co może utrudnić znalezienie nowego zatrudnienia. Nowy pracodawca może zażądać okazania świadectwa, co ujawni tryb rozwiązania umowy.

• Utrata prawa do odprawy: Pracownik zwolniony dyscyplinarnie nie ma prawa do odprawy, która przysługuje w przypadku rozwiązania umowy za porozumieniem stron lub z winy pracodawcy.

• Opóźniony dostęp do zasiłku dla bezrobotnych: Pracownik może ubiegać się o zasiłek dla bezrobotnych dopiero po 180 dniach od daty rejestracji w urzędzie pracy, a okres pobierania zasiłku zostaje skrócony o ten sam czas.

• Możliwość żądania odszkodowania przez pracodawcę: Jeśli naruszenie interesów pracodawcy przez pracownika naraziło firmę na straty, pracodawca może żądać odszkodowania od niego.

• Utrata dni wolnych na poszukiwanie pracy: Pracownik zwolniony dyscyplinarnie nie ma prawa do dni wolnych na poszukiwanie pracy.

Co zrobić, gdy do zwolnienia dyscyplinarnego doszło niesłusznie?

Jeśli do zwolnienia w trybie dyscyplinarnym doszło niesłusznie, pracownik ma prawo odwołać się do sądu pracy. Jak to zrobić?

• Odwołanie do sądu pracy: Pracownik musi złożyć odwołanie do sądu pracy w terminie 21 dni od dnia otrzymania oświadczenia o wypowiedzenia umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika. Odwołanie powinno zawierać uzasadnienie i określać żądania pracownika.

• Forma odwołania: Odwołanie powinno być złożone w trzech egzemplarzach do sądu rejonowego, wydziału pracy, właściwego dla siedziby pracodawcy lub miejsca wykonywania pracy. Pracownik jest zwolniony z opłat sądowych w tego rodzaju postępowaniach.

• Żądania w odwołaniu: Pracownik może żądać przywrócenia do pracy na poprzednich warunkach i odszkodowania od pracodawcy, którego wysokość zależy od okoliczności sprawy.

• Postępowanie sądowe: Sąd pracy rozpatruje odwołanie i może uznać zwolnienie za bezprawne i nakazać przywrócenie do pracy lub przyznać odszkodowanie, jeśli przywrócenie do pracy nie jest możliwe. Może także uznać, że zwolnienie dyscyplinarne było zasadne.

Często zadawane pytania

Czy zwolnienie dyscyplinarne wpływa na możliwość otrzymania zasiłku dla bezrobotnych?

W porównaniu do normalnej sytuacji, zwolnienie dyscyplinarne znacznie utrudnia otrzymanie zasiłku dla bezrobotnych. Zamiast standardowych 90 dni oczekiwania, osoba zwolniona dyscyplinarnie musi czekać 180 dni od rejestracji w powiatowym urzędzie pracy. Dodatkowo okres wypłacania zasiłku zostaje skrócony o ten sam czas, co w praktyce oznacza mniej pieniędzy dla bezrobotnego.

Czy zwolnienie dyscyplinarne jest wpisywane do świadectwa pracy?

Tak, zwolnienie dyscyplinarne jest wpisywane do świadectwa pracy na takich samych zasadach jak inne formy rozwiązania umowy o pracę. Pracodawca jest zobowiązany do podania w świadectwie pracy trybu i podstawy prawnej rozwiązania stosunku pracy, co w przypadku zwolnienia dyscyplinarnego oznacza wskazanie art. 52 Kodeksu pracy jako podstawy rozwiązania umowy bez wypowiedzenia z winy pracownika.

Czy przy zwolnieniu dyscyplinarnym należy się wypłata?

Tak, przy zwolnieniu dyscyplinarnym pracownikowi należy się wypłata za czas przepracowany do momentu zwolnienia. Niezależnie od powodu zwolnienia, wynagrodzenie za okres zatrudnienia musi być wypłacone zgodnie z przepisami prawa pracy.

Ile czasu jest na zwolnienie dyscyplinarne?

Zwolnienie w trybie dysyplinarnym musi nastąpić w ciągu jednego miesiąca od momentu, gdy pracodawca uzyskał wiarygodną informację o okolicznościach uzasadniających rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownika. Termin ten rozpoczyna się od chwili, gdy pracodawca miał możliwość sprawdzenia i przekonania się o słuszności zarzutów, a nie od momentu samego zdarzenia. Jeśli pracodawca przekroczy ten termin, zwolnienie dyscyplinarne nie będzie zgodne z prawem.