Czy na rencie można pracować? Praca a różne rodzaje rent oraz limity przychodów

Czy rencista może legalnie pracować i dorabiać do świadczenia? Odpowiedź brzmi: tak, ale pod pewnymi warunkami. W zależności od rodzaju renty – czy to renta z tytułu niezdolności do pracy, socjalna czy rodzinna – obowiązują różne zasady dotyczące zatrudnienia i limitów dochodowych. Przekroczenie określonych progów przychodu może skutkować zmniejszeniem lub nawet zawieszeniem świadczenia. Jakie są te limity? Na jakich zasadach można podejmować pracę? Jakie formy zatrudnienia są najkorzystniejsze dla rencisty? O tym wszystkim przeczytasz w naszym poradniku.

Renta a praca – to warto zapamiętać

✅ Czy rencista może pracować?

Tak, rencista może legalnie pracować, ale w zależności od rodzaju renty obowiązują różne zasady i limity dochodowe.

✅ Rodzaje rent i możliwość podjęcia pracy

• Renta z tytułu niezdolności do pracy, renta socjalna i renta rodzinna – można pracować, ale z ograniczeniami dochodowymi.

• Renta szkoleniowa i renta strukturalna – podjęcie pracy oznacza utratę prawa do świadczenia rentowego.

✅ Limity dochodowe

• 5 934,10 zł brutto (70% przeciętnego wynagrodzenia) – świadczenie nie ulega zmniejszeniu.

• 5 934,10 zł – 11 020,40 zł brutto (70-130% przeciętnego wynagrodzenia) – świadczenie ulega zmniejszeniu.

• Powyżej 11 020,40 zł brutto (130% przeciętnego wynagrodzenia) – renta zostaje zawieszona.

✅ Rodzaje zarobków wpływających na rentę

• Umowy o pracę, umowy zlecenia, działalność gospodarcza, zasiłki chorobowe i macierzyńskie – wpływają na rentę.

• Umowy o dzieło (niezwiązane z pracodawcą), honoraria, zasiłki dla bezrobotnych, wynajem nieruchomości – nie wpływają na rentę.

✅ Obowiązek informowania ZUS

Rencista musi zgłosić do ZUS podjęcie zatrudnienia i osiągane dochody, a corocznie do końca lutego informować o zarobkach z poprzedniego roku.

Rodzaje rent w Polsce

Zanim odpowiemy na pytanie postawione w tytule tego artykułu, powinniśmy najpierw poznać rodzaje rent oraz zasady, na jakich są one przyznawane. Nie każda renta wiąże się bowiem z takimi samymi ograniczeniami dotyczącymi podejmowania pracy zarobkowej. Przepisy w tej kwestii różnią się w zależności od rodzaju świadczenia.

Renta z tytułu niezdolności do pracy

Renta z tytułu niezdolności do pracy jest przyznawana osobom, które z powodu choroby lub urazu utraciły zdolność do pracy. Aby ją otrzymać, należy spełnić określone warunki dotyczące posiadania orzeczenia niezdolności do pracy, wymaganego czasu okresów składkowych oraz czasu powstania niezdolności do pracy.

Wyróżniamy rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy, oraz rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy

Osoba jest uznana za całkowicie niezdolną do pracy, jeśli utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy zarobkowej z powodu stanu zdrowia. Oznacza to, że takie osoby nie są w stanie pracować zgodnie ze swoimi kwalifikacjami ani w żadnej innej pracy.

Renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy

Osoba jest uznana za częściowo niezdolną do pracy, jeśli w znacznym stopniu utraciła zdolność do wykonywania pracy zgodnej z posiadanymi przez nią kwalifikacjami, ale nadal może wykonywać pewne rodzaje pracy. Wysokość renty w tym przypadku wynosi 75% renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Co więcej, renta z tytułu niezdolności do pracy może być przyznana w dwóch postaciach: jako renta stała lub okresowa. Osobnym rodzajem renty z tytułu niezdolności do pracy jest renta szkoleniowa.

Renta stała

Renta stała przyznawana jest osobom, które trwale utraciły zdolność do pracy. Oznacza to, że nie ma rokowań na odzyskanie zdolności do pracy w przyszłości. Wysokość renty stałej zależy od podstawy wymiaru, która jest ustalana na podstawie zarobków z ostatnich 10 lat przed wystąpieniem niezdolności do pracy i jest wypłacana dożywotnio, chyba że nastąpią zmiany w stanie zdrowia, które pozwolą na ponowne podjęcie pracy.

Renta okresowa

Renta okresowa przyznawana jest osobom, które czasowo utraciły zdolność do pracy, ale istnieją rokowania na jej odzyskanie w przyszłości. Renta okresowa jest przyznawana na określony czas, zwykle od 5 do 18 miesięcy. Może być przedłużana, jeśli stan zdrowia nie ulegnie poprawie. Podobnie jak w przypadku renty stałej, wysokość renty okresowej zależy od podstawy wymiaru.

Renta szkoleniowa

Renta szkoleniowa przyznawana jest osobom, które wymagają przekwalifikowania zawodowego, aby odzyskać zdolność do pracy. Renta szkoleniowa jest przyznawana na okres od 6 do 36 miesięcy i wynosi 75% podstawy wymiaru renty.

Renta rodzinna

Renta rodzinna jest przyznawana członkom rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty, jeśli spełniają określone warunki. Zmarły musiał mieć ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy. Renta rodzinna przysługuje małżonkowi, dzieciom, wnukom, rodzeństwu i rodzicom zmarłego, jeśli spełniają określone warunki wiekowe lub zdrowotne.

Renta rodzinna wynosi 85% renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, której miał prawo zmarły. W przypadku kilku uprawnionych do renty rodzinnej wysokość renty jest dzielona pomiędzy nich.

Renta socjalna

Renta socjalna jest przyznawana osobom, które ze względu na stan zdrowia nie są w stanie podjąć pracy, a naruszenie zdrowia nastąpiło przed 18. rokiem życia lub 25. rokiem życia podczas nauki. Oznacza to, że renta socjalna przysługuje osobom, które są niezdolne do pracy, ale nie kwalifikują się do renty z tytułu niezdolności do pracy, np. z powodu zbyt krótkiego stażu pracy.

Renta strukturalna

Renta strukturalna jest przyznawana w ramach polityki strukturalnej, głównie w celu wspierania osób związanych z określonymi branżami lub regionami, które przechodzą restrukturyzację. Osoby muszą być zatrudnione w branży lub regionie objętym restrukturyzacją. Renta strukturalna jest zwykle przyznawana na określony czas, a jej wysokość zależy od indywidualnych warunków programu restrukturyzacji.

Czy na rencie można pracować?

Odpowiedź na to pytanie zależy od rodzaju otrzymywanego świadczenia.

Renta z tytułu niezdolności do pracy: Osoba pobierająca rentę z tytułu niezdolności do pracy może pracować, zarówno w systemie pracy chronionej, jak i na otwartym rynku pracy. Jednakże musi liczyć się z tym, że dodatkowe dochody mogą spowodować zmniejszenie lub zawieszenie wypłaty świadczenia. Dotyczy to zarówno osób częściowo, jak i całkowicie niezdolnych do pracy.

Renta socjalna: Osoby pobierające rentę socjalną mogą podejmować pracę zarobkową, ale muszą pamiętać o obowiązujących limitach osiąganego przychodu brutto. Przekroczenie tych limitów może spowodować zawieszenie lub zmniejszenie wypłaty renty socjalnej.

Renta rodzinna: Osoby pobierające rentę rodzinną mogą pracować, ale również muszą pamiętać o obowiązujących limitach przychodu.

Renta szkoleniowa: Podczas pobierania renty szkoleniowej nie można podjąć pracy ani innej działalności zarobkowej. Renta szkoleniowa ma na celu zapewnienie środków utrzymania osobom, które chcą zdobyć nowe kwalifikacje w celu powrotu do aktywności zawodowej. Podjęcie pracy oznaczałoby, że dana osoba odzyskała zdolność do pracy, co skutkowałoby wstrzymaniem wypłaty renty szkoleniowej.

Szukasz dodatkowego źródła dochodu? Zajrzyj na Asistwork i zobacz najnowsze oferty pracy!

Limity dochodów dla rencistów

Kwestie związane z limitami zarobków dla rencistów są regulowane w Ustawie z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W Polsce renciści mają prawo do zarobków poza otrzymywaną rentą, ale istnieją limity, które określają, jak wiele mogą zarobić bez utraty lub zmniejszenia świadczenia. Te limity są związane z przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniem ogłoszonym na dany kwartał. Są one ustalane jako procent tego wynagrodzenia. Od 1 marca 2025 r., limity te wynoszą:

• Pierwszy próg: 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, co daje 5 934,10 zł brutto.

• Drugi próg: 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, co daje 11 020,40 zł brutto.

Zarobki poniżej I progu: Jeśli rencista zarabia miesięcznie do 5 934,10 zł brutto (I próg), jego renta nie ulega zmniejszeniu. Może więc nie obawiać się o utratę świadczenia.

Zarobki pomiędzy I a II progiem: Jeśli rencista zarabia powyżej 5 934,10 zł brutto, ale nie więcej niż 11 020,40 zł brutto (II próg), jego renta zostanie pomniejszona. Zmniejszenie nie może jednak przekroczyć określonych kwot maksymalnego zmniejszenia, które wynoszą:

• W przypadku renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy i renty socjalnej maksymalne zmniejszenie wynosi 939,61 zł.

• W przypadku renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy maksymalne zmniejszenie wynosi 704,75 zł.

• W przypadku renty rodzinnej, jeśli do jej pobierania uprawniona jest jedna osoba, maksymalne zmniejszenie wynosi 798,72 zł.

Zarobki powyżej II progu: Jeśli rencista zarabia powyżej 11 020,40 zł brutto, jego renta z tytułu całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy ulega zawieszeniu.

Prezes Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) ogłasza co kwartał wysokość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w Polsce. Limity te także są aktualizowane co trzy miesiące w zależności od zmian przeciętnego wynagrodzenia w kraju.

WAŻNE: Osoby, które ukończyły 60 lat (kobiety) oraz 65 lat (mężczyźni), są objęte szczególnymi regulacjami dotyczącymi emerytur i rent w Polsce. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, emerytury i renty tych osób nie podlegają zmniejszeniu ani zawieszeniu z powodu osiągania przychodów, o ile nie kontynuują zatrudnienia u pracodawcy, dla którego pracowali przed przejściem na emeryturę. Po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego, osoby te mogą dorabiać bez żadnych ograniczeń finansowych.

Jakie rodzaje zarobków wpływają na prawo do renty lub jej wysokość?

Rodzaje przychodu, które mogą wpłynąć na rentę, obejmują przede wszystkim te, w związku z którymi podlega się obowiązkowi ubezpieczenia społecznego. Oznacza to, że wbrew powszechnemu przekonaniu nie chodzi tu tylko przychody z zatrudnienia na umowę o pracę. Zalicza się do nich:

Zatrudnienie lub inna praca zarobkowa: Praca na podstawie umowy o pracę, a także na podstawie umowy zlecenia i umów agencyjnych, umowy o świadczenie usług traktowanej jak umowa zlecenia oraz umowy o dzieło, jeśli jest zawarta z obecnym pracodawcą lub jeśli praca jest wykonywana dla obecnego pracodawcy.

Służba wojskowa i służby mundurowe: Czynna służba wojskowa w Wojsku Polskim lub okresy jej równorzędne oraz okresy służby w Policji, Urzędzie Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego i Służbie Wywiadu Wojskowego, Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, Straży Granicznej, Służbie Więziennej, Państwowej Straży Pożarnej, Służbie Celnej i Biurze Ochrony Rządu.

Pozarolnicza działalność gospodarcza: Dochody z prowadzenia własnej działalności gospodarczej, w tym także za granicą.

Zasiłki: Zasiłek chorobowy, zasiłek macierzyński, zasiłek opiekuńczy, wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy wypłacane na podstawie Kodeksu pracy.

Świadczenia: Świadczenie rehabilitacyjne, świadczenie wyrównawcze, zasiłek wyrównawczy, dodatek wyrównawczy.

Z kolei do przychodów, które NIE wpływają na wysokość renty zaliczają się:

• Zasiłki dla bezrobotnych,

• Zasiłki pielęgnacyjne,

• Zasiłki wychowawcze,

• Inne świadczenia socjalne,

• Umowy o dzieło (jeśli nie są wykonywane na rzecz pracodawcy rencisty),

• Honoraria z działalności twórczej i artystycznej,

• Darowizny i zapomogi,

• Prawa autorskie i patentowe,

• Wynajem lub dzierżawa nieruchomości (chyba że jest to przedmiot działalności gospodarczej).

Jakie rodzaje umów są dozwolone dla rencistów?

Renciści mogą legalnie pracować na różnych podstawach prawnych, ale muszą zwrócić uwagę na ograniczenia dochodowe, które mogą wpłynąć na ich rentę. Do najczęściej wybieranych form zatrudnienia rencistów należą umowy o pracę, umowy zlecenia, oraz umowy o dzieło. Renciści mogą także prowadzić działalność gospodarczą. W zależności od rodzaju umowy, rencista może podlegać obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

Czy rencista musi informować ZUS o podjęciu zatrudnienia?

Tak, rencista musi informować Zakład Ubezpieczeń Społecznych o podjęciu zatrudnienia. Zgodnie z przepisami, zarówno rencista, jak i pracodawca (lub zleceniodawca) mają obowiązek zawiadomić ZUS o podjęciu pracy zarobkowej i o wysokości osiąganego z tego tytułu przychodu. Informacja ta powinna być przekazana po raz pierwszy w momencie zatrudnienia, a następnie corocznie do końca lutego o wysokości przychodu uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym.