Jak uzyskać orzeczenie o niepełnosprawności? Jakie uprawnienia ono daje?

Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności to ważny dokument, który otwiera drzwi do wielu form wsparcia i uprawnień dla osób dotkniętych niepełnosprawnością. W naszym artykule wyjaśniamy, czym jest orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, jakie są jego rodzaje oraz jak wygląda proces ubiegania się o nie. Dowiesz się również, jakie korzyści przysługują osobom z orzeczeniem oraz jak długo ono obowiązuje.

Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności – to warto wiedzieć

• Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności to formalny dokument, który potwierdza, że dana osoba ma określony stopień niepełnosprawności.

• Jest wydawane na podstawie przepisów Ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.

• W Polsce wyróżnia się trzy stopnie niepełnosprawności: lekki, umiarkowany i znaczny.

• Aby ubiegać się o orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, należy złożyć odpowiednie dokumenty.

• Do korzyści z posiadania orzeczenia o stopniu niepełnosprawności zalicza się m.in. prawo do urlopu rehabilitacyjnego czy do dłuższych przerw w pracy.

• Orzeczenia o niepełnosprawności mogą być wydawane na czas określony lub bezterminowo.

Czym jest orzeczenie o niepełnosprawności?

Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności to formalny dokument, który potwierdza, że dana osoba ma określony stopień niepełnosprawności. Jest wydawane przez odpowiedni organ na podstawie przepisów Ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Posiadanie orzeczenia jest istotne, ponieważ umożliwia osobom z niepełnosprawnościami dostęp do różnych świadczeń i ulg.

Orzeczenie o niepełnosprawności a grupa inwalidzka

Przed 1 stycznia 1998 roku w Polsce funkcjonował system orzekania o niepełnosprawności oparty na tzw. grupach inwalidzkich. Osoby ubiegające się o takie orzeczenie były oceniane przez komisje lekarskie ds. inwalidztwa i zatrudnienia, które kwalifikowały je do jednej z trzech grup:

• I grupa inwalidzka,

• II grupa inwalidzka,

• III grupa inwalidzka.

Każda z tych grup odpowiadała określonemu stopniowi niepełnosprawności i uprawniała do różnych świadczeń oraz ulg. Od 1998 roku system ten został zastąpiony nowym modelem orzekania, w którym wprowadzono trzy stopnie niepełnosprawności: lekki, umiarkowany i znaczny. Mimo zmiany systemu, osoby posiadające orzeczenia o przyznaniu grupy inwalidzkiej przed 1998 rokiem zachowały swoje uprawnienia zgodnie z wcześniejszymi orzeczeniami.

Potocznie nadal używa się określenia "grupy inwalidzkie" na trzy stopnie niepełnosprawności: I grupa to znaczny stopień niepełnosprawności, II grupa to umiarkowany stopień niepełnosprawności, a III grupa to lekki stopień niepełnosprawności.

Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności: podstawa prawna

Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności w Polsce opiera się na przepisach zawartych w Ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Ustawa ta definiuje niepełnosprawność jako trwałą lub okresową niezdolność do wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu.

Orzeczenie wydawane jest przez zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności, które oceniają stan zdrowia oraz zdolność do pracy i funkcjonowania w społeczeństwie.

Stopnie niepełnosprawności w Polsce

Zgodnie z art. 1 ustawy, orzeczenie o stopniu niepełnosprawności potwierdza, że osoba została zakwalifikowana do jednego z trzech stopni niepełnosprawności: lekkiego, umiarkowanego lub znacznego. Są one określane na podstawie zakresu ograniczenia sprawności organizmu oraz wpływu tych ograniczeń na codzienne życie i zdolność do pracy.

Lekki stopień niepełnosprawności

Osoby z lekkim stopniem niepełnosprawności mają naruszoną sprawność organizmu, co prowadzi do obniżenia zdolności do wykonywania pracy w porównaniu do osób pełnosprawnych. Ograniczenia te mogą być kompensowane przy pomocy środków ortopedycznych lub technicznych, co pozwala na wykonywanie wielu ról społecznych.

Umiarkowany stopień niepełnosprawności

Osoby z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności są zazwyczaj niezdolne do pracy w normalnych warunkach i mogą pracować jedynie w tzw. warunkach pracy chronionej. Wymagają one czasowej lub częściowej pomocy innych osób w codziennym funkcjonowaniu oraz pełnieniu ról społecznych.

Znaczny stopień niepełnosprawności

Osoby z tym stopniem niepełnosprawności mają poważne ograniczenia w sprawności organizmu, które uniemożliwiają im pracę (lub pozwalają na pracę tylko w warunkach chronionych). Wymagają stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w codziennych czynnościach, takich jak higiena, poruszanie się czy komunikacja.

Kryteria oceny stopnia niepełnosprawności

Ocena stopnia niepełnosprawności dokonywana jest przez powiatowe zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności i opiera się na kilku kluczowych kryteriach:

• Stan zdrowia: Niezbędne jest przedstawienie dokumentacji medycznej, w tym zaświadczenia lekarskiego oraz wyników badań diagnostycznych.

• Możliwości rehabilitacji: Zespół ocenia możliwość poprawy stanu zdrowia przez leczenie, rehabilitację lub inne formy wsparcia.

• Ograniczenia w samodzielnym funkcjonowaniu: Analizowane są trudności w codziennym życiu oraz pomoc potrzebna w realizacji podstawowych ról społecznych.

• Wiek i kwalifikacje: Przy ocenie bierze się pod uwagę wiek, płeć, wykształcenie oraz posiadane kwalifikacje zawodowe osoby ubiegającej się o orzeczenie.

Posiadasz stopień niepełnosprawności i szukasz pracy? Odwiedź nasz portal pracy.

Jakie korzyści i uprawnienia wynikają z posiadania orzeczenia?

Posiadanie orzeczenia o niepełnosprawności w Polsce wiąże się z szeregiem korzyści i uprawnień, które mają na celu wspieranie osób z ograniczeniami zdrowotnymi w codziennym życiu oraz umożliwienie im aktywnego uczestnictwa w społeczeństwie.

• Dodatkowy urlop wypoczynkowy: Osoby z umiarkowanym lub znacznym stopniem niepełnosprawności mają prawo do dodatkowych 10 dni roboczych urlopu wypoczynkowego rocznie.

• Zwolnienie na czas rehabilitacji: Osoby z umiarkowanym lub znacznym stopniem niepełnosprawności mogą ubiegać się o zwolnienie od pracy z zachowaniem wynagrodzenia na czas do 21 dni roboczych w celu uczestnictwa w rehabilitacji lub wykonania badań specjalistycznych.

• Dłuższe przerwy w pracy: Pracownicy z niepełnosprawnością mogą korzystać z dodatkowej przerwy na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek, która wynosi 15 minut i jest wliczana do czasu pracy.

• Dostosowanie stanowiska pracy: Pracodawcy są zobowiązani do zapewnienia racjonalnych usprawnień, które umożliwią osobom z niepełnosprawnościami efektywne wykonywanie obowiązków zawodowych.

• Ulgi podatkowe: Posiadacze orzeczenia mogą odliczać wydatki związane z przystosowaniem mieszkań lub pojazdów do potrzeb wynikających z niepełnosprawności, a także zakup sprzętu rehabilitacyjnego.

• Karta parkingowa: Osoby z orzeczeniem mogą ubiegać się o kartę parkingową, co ułatwia parkowanie w miejscach publicznych.

• Zasiłki i świadczenia: Posiadacze orzeczenia mają prawo do różnych form wsparcia finansowego, takich jak zasiłek pielęgnacyjny czy inne świadczenia rodzinne.

• Preferencje w zatrudnieniu: Osoby z niepełnosprawnością mają możliwość pracy w zakładach aktywności zawodowej oraz zakładach pracy chronionej, co sprzyja ich integracji zawodowej.

💡Przeczytaj także: Komu przysługuje renta socjalna i jak ją uzyskać? [Praktyczny poradnik]

Ubieganie się o orzeczenie o stopniu niepełnosprawności

Aby ubiegać się o orzeczenie o stopniu niepełnosprawności w Polsce, należy przejść przez określoną procedurę.

Wymagane dokumenty

Pierwszym krokiem w ubieganiu się o przyznanie stopnia niepełnosprawności jest skompletowanie odpowiednich dokumentów, do których należy:

• wypełniony wniosek o wydanie orzeczenia o niepełnosprawności,

• zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia, wystawione przez lekarza rodzinnego lub specjalistę (które jest ważne przez 30 dni od daty wystawienia),

• kserokopie dokumentacji medycznej, takiej jak historia choroby, wyniki badań diagnostycznych, opinie psychologiczne, informacje o przebiegu leczenia ambulatoryjnego,

• inne dokumenty mogące mieć wpływ na ustalenie niepełnosprawności, np. wcześniejsze orzeczenia.

Złożenie dokumentów i udział w posiedzeniu

Dokumenty należy złożyć w Powiatowym Zespole do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności właściwym dla miejsca zamieszkania. Można to zrobić osobiście lub wysłać pocztą.

Po złożeniu wniosku osoba ubiegająca się o orzeczenie zostanie zaproszona na posiedzenie składu orzekającego, które przeprowadzi badania i oceni stopień niepełnosprawności. Udział w posiedzeniu składu orzekającego jest obowiązkowy, chyba że w piśmie informującym o terminie posiedzenia wskazano inaczej.

Otrzymanie decyzji

Po przeprowadzeniu oceny, zespół wydaje decyzję o przyznaniu lub odmowie wydania orzeczenia. Termin rozpatrzenia wniosku wynosi zazwyczaj do 1 miesiąca, a w bardziej skomplikowanych przypadkach do 2 miesięcy. Orzeczenie staje się prawomocne po upływie terminu na wniesienie odwołania.

Jeśli nie zgadzasz się z decyzją zespołu, w ciągu 14 dni od jej otrzymania możesz złożyć odwołanie do wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności.

Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności: ważność i zasady przedłużania

Orzeczenia o niepełnosprawności mogą być wydawane na czas określony lub bezterminowo. Orzeczenie na czas określony zazwyczaj ma ważność od 1 do 5 lat, w zależności od charakteru i stopnia niepełnosprawności.

Osoba, której orzeczenie zbliża się do terminu ważności, powinna złożyć wniosek o przedłużenie orzeczenia do odpowiedniego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności. Wniosek powinien być złożony jeszcze w okresie ważności posiadanego orzeczenia, aby uniknąć przerwy w dostępie do świadczeń.

Do wniosku należy dołączyć aktualne dokumenty medyczne, które potwierdzają stan zdrowia, w tym wyniki dodatkowych badań diagnostycznych, opinie lekarzy oraz inne istotne informacje. Po złożeniu wniosku zespół orzekający przeprowadza ocenę stanu zdrowia osoby w oparciu o dostarczoną dokumentację oraz, w razie potrzeby, przeprowadza badanie lekarskie. Po dokonaniu oceny, zespół wydaje nowe orzeczenie, które określa stopień niepełnosprawności lub stwierdza brak niepełnosprawności.

W przypadku zmiany stanu zdrowia (poprawa lub pogorszenie) możliwe jest złożenie wniosku o wydanie kolejnego orzeczenia w dowolnym momencie.

Często zadawane pytania

Czy orzeczenie o stopniu niepełnosprawności można dostać na stałe?

W przypadku, gdy stan zdrowia nie ma szans na poprawę, orzeczenie może być wydane na stałe. Oznacza to, że osoba z niepełnosprawnością będzie miała potwierdzenie swojego stanu zdrowia bez potrzeby ubiegania się o wydanie kolejnego orzeczenia.

Na jakie choroby dostaje się orzeczenie o niepełnosprawności?

Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności można uzyskać w przypadku różnych chorób i schorzeń, które wpływają na zdolność do funkcjonowania w społeczeństwie. Wśród najczęstszych chorób kwalifikujących się do uzyskania orzeczenia znajdują się upośledzenia umysłowe, szczególnie w stopniu umiarkowanym, oraz choroby psychiczne, takie jak schizofrenia czy depresja.

Dodatkowo, osoby z zaburzeniami głosu, mowy i słuchu, a także z poważnymi problemami ze wzrokiem, mogą ubiegać się o orzeczenie. Choroby narządu ruchu, takie jak wady wrodzone czy nowotwory, również są podstawą do przyznania orzeczenia. Epilepsja oraz przewlekłe schorzenia układu krążenia i oddechowego, które prowadzą do istotnych ograniczeń w codziennym życiu, także kwalifikują się do tego dokumentu.

Inne schorzenia to choroby układu pokarmowego, moczowo-płciowego oraz neurologiczne, takie jak udary mózgu czy stwardnienie rozsiane. Ważne jest, aby oceniając stan zdrowia pacjenta, brać pod uwagę nie tylko diagnozę, ale także rzeczywiste ograniczenia w funkcjonowaniu oraz potrzebę wsparcia w codziennym życiu.