Komu przysługuje renta socjalna i jak ją uzyskać? [Praktyczny poradnik]

Uzyskanie renty socjalnej to dla wielu osób istotne wsparcie finansowe, które pomaga w codziennym funkcjonowaniu i zaspokajaniu podstawowych potrzeb. Nie każdy jednak wie, jakie warunki trzeba spełnić, by móc ją uzyskać, ani jak wygląda proces ubiegania się o to świadczenie. W naszym praktycznym poradniku wyjaśniamy, kto może liczyć na rentę socjalną, jakie dokumenty są wymagane oraz jak krok po kroku przejść przez formalności. Dowiedz się, czy Ty lub ktoś z Twoich bliskich spełnia kryteria i jak skutecznie aplikować o wsparcie.

Czym jest renta socjalna?

Renta socjalna to świadczenie finansowe przyznawane w Polsce osobom z tytułu całkowitej niezdolności do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu. Jest to forma wsparcia dla osób, które nie mają prawa do innych rodzajów świadczeń, takich jak renta z tytułu niezdolności do pracy czy emerytura.

Podstawą prawną renty socjalnej w Polsce jest Ustawa z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej. Ustawa ta określa zasady i tryb przyznawania oraz wypłaty renty socjalnej, a także warunki, jakie muszą być spełnione przez osoby ubiegające się o to świadczenie.

Komu przysługuje renta socjalna?

Renta socjalna przysługuje z tytułu całkowitej niezdolności do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu. Aby ją otrzymać, należy spełnić określone warunki dotyczące wieku oraz stanu zdrowia.

Wiek: Osoba musi być pełnoletnia, co oznacza, że musi mieć ukończone 18 lat. Wyjątkiem są kobiety, które zawarły związek małżeński po ukończeniu 16. roku życia.

Całkowita niezdolność do pracy: Niezdolność do pracy musi być stwierdzona przez lekarza orzecznika ZUS lub komisję lekarską ZUS. Niezdolność ta musi wynikać z naruszenia sprawności organizmu, które miało miejsce:

• przed ukończeniem 18. roku życia,

• w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, przed ukończeniem 25. roku życia,

• w trakcie kształcenia w szkole doktorskiej, studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

Ostatni warunek dotyczy także okresu wakacji lub urlopu dziekańskiego.

Dokumenty wymagane do ubiegania się o rentę socjalną

Aby ubiegać się o rentę socjalną w Polsce, należy złożyć odpowiednie dokumenty w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Oto lista wymaganych dokumentów:

• wypełniony wniosek o rentę socjalną,

• zaświadczenie o stanie zdrowia (druk OL-9) wystawione przez lekarza prowadzącego nie wcześniej niż miesiąc przed datą złożenia wniosku,

• inna dokumentacja medyczna, która może potwierdzić Twój stan zdrowia (np. wyniki badań, karty z leczenia szpitalnego),

• zaświadczenie ze szkoły lub uczelni potwierdzające okres Twojej nauki,

• jeśli jesteś osobą zatrudnioną: zaświadczenie o terminie zawartej z Tobą umowy i kwocie osiąganego przez Ciebie przychodu oraz wywiad zawodowy (druk OL-10),

• oświadczenie czy jesteś właścicielem lub współwłaścicielem nieruchomości rolnej o powierzchni powyżej 5 hektarów.

Kto może złożyć wniosek o rentę socjalną?

Wniosek o przyznanie tego świadczenia może być składany nie tylko przez same osoby ubiegające się o rentę, ale także przez różne inne podmioty, które mają prawo reprezentować ich interesy. Kto może złożyć dokumenty wymagane do przyznania renty socjalnej?

• Osoba ubiegająca się o rentę: Może złożyć wniosek samodzielnie, jeśli jest pełnoletnia.

• Przedstawiciel ustawowy: Na przykład rodzic, który składa wniosek w imieniu dziecka.

• Opiekun prawny: Osoba, która ma formalne uprawnienia do reprezentowania osoby ubiegającej się o rentę.

• Kierownik ośrodka pomocy społecznej: Może złożyć wniosek, jeśli osoba ubiegająca się o rentę poprosi go o pomoc.

• Opiekun faktyczny: Osoba sprawująca faktyczną opiekę nad wnioskodawcą, która musi złożyć oświadczenie o tej opiece. Oświadczenie to powinno być potwierdzone przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta.

• Inna osoba: Może złożyć wniosek, jeśli otrzyma pisemne pełnomocnictwo od osoby ubiegającej się o rentę socjalną. W pełnomocnictwie powinny być zawarte dane identyfikacyjne pełnomocnika (imię, nazwisko, numer dowodu osobistego).

W przypadku gdy stan zdrowia osoby ubiegającej się o rentę uniemożliwia jej podróżowanie, lekarz orzecznik ZUS może przeprowadzić badanie w miejscu zamieszkania tej osoby.

Kiedy złożyć wniosek o rentę socjalną?

W przypadku osób niepełnoletnich wniosek można złożyć najwcześniej na miesiąc przed osiągnięciem pełnoletności. Oznacza to, że jeśli osoba ma zamiar ukończyć 18 lat, powinna złożyć wniosek w miesiącu swoich urodzin.

Osoby pełnoletnie powinny złożyć wniosek jak najszybciej po stwierdzeniu całkowitej niezdolności do pracy. Prawo do renty socjalnej zostanie ustalone od miesiąca zgłoszenia wniosku. Im szybciej wniosek zostanie złożony, tym szybciej można oczekiwać przyznania świadczenia.

Na jaki okres jest przyznawana renta socjalna?

Renta socjalna jest przyznawana na stałe, gdy całkowita niezdolność do pracy jest trwała. Oznacza to, że osoba, która na stałe nie jest w stanie podjąć pracy z powodu stanu zdrowia, otrzyma rentę bezterminowo.

W przypadku, gdy całkowita niezdolność do pracy ma charakter okresowy, renta socjalna jest przyznawana na czas określony. W takim przypadku ZUS ustala konkretny termin, na jaki renta będzie wypłacana, po którym może być konieczne ponowne badanie stanu zdrowia wnioskodawcy.

Decyzja o długości przyznania renty opiera się na orzeczeniu lekarza orzecznika ZUS oraz na ocenie sytuacji zdrowotnej osoby ubiegającej się o rentę.

Ile czeka się na decyzję w sprawie renty socjalnej?

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) ma obowiązek wydania decyzji dotyczącej przyznania lub odmowy prawa do renty socjalnej w ciągu 30 dni od daty wyjaśnienia ostatniej okoliczności, która ma wpływ na przyznanie tego świadczenia. Oznacza to, że jeśli wszystkie niezbędne dokumenty i informacje zostały dostarczone, ZUS ma miesiąc na podjęcie decyzji.

Odwołanie od decyzji ZUSu

Jeśli nie zgadzasz się z orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS, masz 14 dni kalendarzowych od momentu otrzymania orzeczenia na złożenie sprzeciwu. Sprzeciw składa się do komisji lekarskiej ZUS.

Jeśli ZUS odmówił Ci prawa do renty socjalnej, masz prawo odwołać się do Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. Odwołanie musisz złożyć w oddziale ZUS, który wydał decyzję w ciągu miesiąca od daty otrzymania decyzji odmownej.

Wysokość renty socjalnej

Od 1 marca 2024 roku renta socjalna wynosi 1780,96 zł brutto. Po odliczeniu podatków kwota ta wynosi około 1620,67 zł netto. Od 1 marca 2025 wysokość renty socjalnej wzrośnie o 120,74 zł i będzie wynosiła 1901,70 zł brutto.

Renta socjalna dla osób niepełnosprawnych w Polsce ma być uzupełniona o dodatek, który wejdzie w życie od 2025 roku. Dodatek ten będzie stanowił różnicę między wysokością renty socjalnej a kwotą minimalnego wynagrodzenia za pracę. Kwota dodatku będzie wynosiła 2520 zł, a pierwszy raz zostanie on wypłacony w maju 2025 roku z wyrównaniem od stycznia. Będzie jednak trzeba spełnić dodatkowy warunek – posiadanie orzeczenia o całkowitej niezdolności do pracy oraz do samodzielnej egzystencji.

Inicjatywa obywatelska dotycząca zwiększenia wsparcia finansowego dla osób niepełnosprawnych wynika z przekonania, że obecne świadczenia są niewystarczające w stosunku do rzeczywistych kosztów życia. Osoby niepełnosprawne oraz ich opiekunowie wielokrotnie podkreślali, że muszą ponosić dodatkowe wydatki na leki, rehabilitację i specjalistyczny sprzęt.

Celem tej inicjatywy jest zapewnienie godnego życia i zaspokojenie podstawowych potrzeb, a wprowadzenie dodatku do renty socjalnej ma na celu dostosowanie wsparcia do minimalnego wynagrodzenia, co pozwoli na lepsze zabezpieczenie finansowe dla osób z niepełnosprawnościami.

Renta socjalna a renta rodzinna

Osoby uprawnione do renty rodzinnej mogą również ubiegać się o rentę socjalną, jednak istnieją pewne ograniczenia dotyczące wysokości tych świadczeń.

Renta socjalna przysługuje wówczas, gdy wysokość renty rodzinnej nie przekracza 200% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Obecnie najniższa renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy wynosi 1780,96 zł, co oznacza, że renta rodzinna nie może przekraczać 3561,92 zł brutto.

Jeśli osoba pobierająca rentę socjalną uzyska prawo do renty rodzinnej, której wysokość przekracza ten limit, prawo do renty socjalnej ustaje. ZUS w takim przypadku wyda decyzję o wstrzymaniu wypłaty renty socjalnej. W takim wypadku będziesz otrzymywał/a tylko rentę rodzinną.

Jeśli pobierasz oba rodzaje świadczeń, łączna kwota renty rodzinnej i renty socjalnej nie może przekraczać 200% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (dla przypomnienia – 3561,92 zł brutto). Jeśli łączna kwota renty rodzinnej i socjalnej przekroczy ten limit, renta socjalna zostanie obniżona.

Kwota obniżonej renty socjalnej nie może być niższa niż 10% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, która obecnie wynosi 1780,96 zł. Minimalna kwota obniżonej renty socjalnej wynosi więc 178,10 zł.

💡Przeczytaj także – Jak uzyskać orzeczenie o niepełnosprawności? Jakie uprawnienia ono daje?

Renta socjalna a inne źródła przychodu

Renta socjalna w Polsce jest świadczeniem, które może być zmniejszane lub zawieszane w zależności od osiąganego przychodu:

• Jeśli Twój przychód jest niższy niż 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za dany kwartał kalendarzowy, renta socjalna jest wypłacana w 100%.

• Gdy przychód przekracza 70%, ale nie przekracza 130% przeciętnego wynagrodzenia, renta socjalna zostaje zmniejszona o kwotę przekroczenia. Jednak zmniejszenie to nie może być wyższe niż maksymalna kwota obniżenia, która obowiązuje dla renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

• Jeżeli Twój przychód przekroczy 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, renta socjalna zostanie zawieszona.

Na wysokość renty socjalnej wpływają różne źródła przychodu, takie jak:

• praca na podstawie umowy o pracę,

• umowy zlecenia i agencyjne,

• działalność gospodarcza,

• zasiłki (chorobowy, macierzyński, opiekuńczy),

• wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy,

• świadczenie rehabilitacyjne i wyrównawcze, zasiłek wyrównawczy i dodatek wyrównawczy,

• przychód z tytułu służby, np. w Policji czy Wojsku Polskim,

• przychody z pracy zarobkowej za granicą.

Szukasz dodatkowego źródła dochodu? Odwiedź nasz portal pracy.

O czym należy poinformować ZUS pobierając rentę socjalną?

Osoby pobierające rentę socjalną mają obowiązek informować ZUS o podjęciu pracy zarobkowej oraz o osiąganych przychodach. Powinny to zrobić niezwłocznie, aby uniknąć nieprawidłowości w wypłacie renty. W celu zgłoszenia dochodów można skorzystać z formularza EROP (Oświadczenie o osiąganiu przychodu), dostępnego na stronie ZUS oraz w jego placówkach.

Po zakończeniu roku kalendarzowego osoby pobierające rentę socjalną mają obowiązek dostarczenia określonych dokumentów do ZUS, aby ustalić prawidłowość wypłacanej renty. Do końca lutego należy przedłożyć następujące dokumenty:

• zaświadczenie płatnika składek (pracodawcy, zleceniodawcy, lub innego płatnika) o wysokości przychodu za ubiegły rok,

• gdy pełnisz służbę – zaświadczenie o wysokości przychodu za ubiegły rok od właściwej jednostki organizacyjnej,

• gdy prowadzisz pozarolniczą działalność gospodarczą – oświadczenie o podstawie wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalno-rentowe.

Na podstawie tych dokumentów ZUS ustala, czy wypłacał Ci rentę socjalną w prawidłowej wysokości.

Komu nie przysługuje prawo do renty socjalnej?

Renta socjalna w Polsce jest świadczeniem przysługującym osobom niezdolnym do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu. Istnieją jednak określone sytuacje, w których prawo do renty socjalnej nie przysługuje.

Renta socjalna nie przysługuje osobom, które mają ustalone prawo do:

• emerytury,

• uposażenia w stanie spoczynku,

• renty z tytułu niezdolności do pracy,

• renty inwalidzkiej,

• renty strukturalnej,

• świadczenia przedemerytalnego,

• zasiłku przedemerytalnego,

• nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.

Renta socjalna nie przysługuje także osobom, które:

• pobierają świadczenia o charakterze rentowym z instytucji zagranicznych,

• są tymczasowo aresztowane lub odbywają karę pozbawienia wolności (za okres aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności, z wyjątkiem osób w systemie dozoru elektronicznego),

• mają ustalone prawo do renty rodzinnej (części renty) przez ZUS lub inny organ emerytalno-rentowy, jeżeli wysokość tej renty przekracza 200% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy,

• są właścicielami lub posiadaczami nieruchomości rolnej o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 5 ha przeliczeniowych.