Emerytura - jakie rodzaje świadczenia przewiduje Państwo Polskie?

Comiesięczne świadczenie pieniężne, które seniorzy otrzymują po osiągnięciu wymaganego wieku oraz stażu pracy - tak można najprościej zdefiniować emeryturę. Jednak tak naprawdę system ten jest nieco bardziej skomplikowany. Jakie wyróżniamy rodzaje emerytur i czy można je łączyć? Przeczytaj!

Z tego artykułu dowiesz się:

• Jakie są rodzaje emerytur w Polsce?

• Czym różnią się poszczególne rodzaje emerytur?

• Jakie są warunki przyznawania każdej z emerytur?

• Jak wygląda proces wnioskowania o różne rodzaje emerytur?

• Czy można łączyć różne rodzaje świadczeń emerytalnych?

Rodzaje emerytur w Polsce

System emerytalny w Polsce jest złożony i obejmuje różne typy świadczeń. Oprócz standardowych emerytur dla pracowników, istnieją także bardziej specyficzne formy, jak np. emerytura olimpijska dla wybitnych sportowców. Skupmy się jednak na podstawowych rodzajach świadczeń dostępnych dla zwykłych obywateli.

• Emerytura indywidualna - To świadczenie wypłacane jednej osobie na podstawie zgromadzonego przez nią kapitału emerytalnego. Wypłaty trwają do końca życia emeryta.

• Emerytura indywidualna z gwarantowanym okresem płatności - Zapewnia wypłaty przez ustalony minimalny okres, niezależnie od długości życia emeryta. Po jego śmierci świadczenie może być przekazywane uprawnionym osobom.

• Emerytura małżeńska - Jest przyznawana wspólnie małżonkom, gwarantując wypłaty do końca życia obu osób. Kwota emerytury jest ustalana na podstawie wspólnego kapitału emerytalnego.

• Emerytura małżeńska z gwarantowanym okresem płatności - Łączy cechy emerytury małżeńskiej i indywidualnej z gwarancją wypłaty przez ustalony okres. Po śmierci obu małżonków świadczenie może przejść na uprawnionych spadkobierców.

• Emerytura pomostowa - Przysługuje osobom pracującym w szczególnych warunkach lub w pracy o szczególnym charakterze, umożliwiając wcześniejsze przejście na emeryturę. Jest wypłacana do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego.

• Emerytura rolnicza - Świadczenie przeznaczone dla rolników i osób opłacających składki w KRUS. Wysokość zależy od stażu ubezpieczeniowego i nie jest uzależniona od wysokości składek.

Poza tą podstawową klasyfikacją świadczeń, można również pochylić się nad kwestiami, które jeszcze nie są w pełni uregulowane, jak np. emerytury stażowe czy emerytura wdowia, która weszła w życie dopiero 1 stycznia 2025. Chociaż do całego obrazu dochodzą kolejne zmienne, warto się nimi zainteresować z wyprzedzeniem. Rozumiejąc zależności rządzące systemem i odpowiednio selekcjonując oferty pracy, możemy znacząco wpłynąć na wysokość przyszłych świadczeń.

Emerytura indywidualna

Emerytura indywidualna jest przyznawana osobom, które osiągnęły wiek emerytalny (60 lat dla kobiet, 65 lat dla mężczyzn) oraz posiadają zgromadzony kapitał emerytalny w ZUS lub Otwartym Funduszu Emerytalnym (OFE). Wysokość świadczenia zależy od całkowitej sumy zgromadzonych składek oraz przewidywanego okresu życia po przejściu na emeryturę.

Proces wnioskowania:

• Złożenie wniosku do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) – formularz dostępny w placówce lub online na platformie PUE ZUS.

• Do wniosku należy dołączyć wymagane dokumenty, np. dowód osobisty i zaświadczenia potwierdzające okresy składkowe.

• Po analizie dokumentów ZUS wydaje decyzję o przyznaniu świadczenia, a pierwsza wypłata następuje zazwyczaj w ciągu 30 dni od jej wydania.

Emerytura indywidualna z gwarantowanym okresem płatności

Oprócz osiągnięcia wieku emerytalnego, konieczne jest zgromadzenie kapitału emerytalnego wystarczającego na świadczenie z uwzględnieniem gwarantowanego okresu wypłat (minimum 10 lat). Gwarancja wypłaty przez określony czas oznacza, że jeśli emeryt umrze przed upływem tego okresu, środki będą wypłacane wskazanym osobom.

Proces wnioskowania:

• Wniosek składa się podobnie jak w przypadku emerytury indywidualnej – przez ZUS lub OFE, z zaznaczeniem opcji gwarantowanego okresu wypłat.

• Do dokumentacji należy dodać wskazanie osób uprawnionych do świadczenia po śmierci emeryta oraz ewentualnie dodatkowe oświadczenia dotyczące warunków wypłat.

• Po zatwierdzeniu przez ZUS, świadczenie jest wypłacane na ustalonych zasadach, a beneficjenci wskazani przez emeryta mogą przejąć środki w przypadku jego przedwczesnej śmierci.

Emerytura małżeńska

Emerytura małżeńska przysługuje parom, które zdecydują się na połączenie zgromadzonych kapitałów emerytalnych. Świadczenie to nie może być niższe niż 60% sumy świadczeń otrzymywanych przez oboje małżonków. Warunkiem jest osiągnięcie przez małżeństwo wieku emerytalnego oraz złożenie wspólnego wniosku.

Proces wnioskowania:

• Małżonkowie składają wspólny wniosek w ZUS lub OFE, zaznaczając opcję emerytury małżeńskiej.

• Do wniosku dołączają dokumenty potwierdzające stan cywilny oraz zgromadzony kapitał emerytalny każdego z nich.

• Po analizie, ZUS wylicza wysokość świadczenia na podstawie łącznego kapitału, a wypłaty są realizowane do końca życia małżonka, który żyje dłużej.

Emerytura małżeńska z gwarantowanym okresem płatności

Podobnie jak w przypadku emerytury małżeńskiej, wymagane jest połączenie kapitałów emerytalnych przez oboje małżonków oraz osiągnięcie wieku emerytalnego. Dodatkowo określa się gwarantowany okres wypłat, który zabezpiecza środki nawet po śmierci obu małżonków, przekazując je wskazanym beneficjentom.

Proces wnioskowania:

• Wniosek składają oboje małżonkowie w ZUS lub OFE, wybierając opcję emerytury małżeńskiej z gwarancją wypłat.

• Do wniosku dołączają dokumenty wymagane dla emerytury małżeńskiej oraz wskazują osoby uprawnione do świadczeń w przypadku ich śmierci przed upływem gwarantowanego okresu.

• Po zatwierdzeniu wniosku, świadczenie jest wypłacane małżonkom, a po ich śmierci – wyznaczonym osobom, zgodnie z ustalonymi warunkami.

Emerytura pomostowa

Emerytura pomostowa przysługuje osobom wykonującym pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (np. w przemyśle ciężkim, górnictwie). Od 2024 roku zmieniono przepisy i nie jest już wymagane udowodnienie pracy w warunkach szczególnych przed 1 stycznia 1999 roku. Prawo do emerytury pomostowej można nabyć, jeśli po 31 grudnia 2008 roku wykonywano taką pracę przez co najmniej jeden dzień. Warunkiem pozostaje osiągnięcie wieku 55 lat (kobiety) lub 60 lat (mężczyźni) oraz odpowiedni staż pracy, czyli 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym minimum 15 lat w warunkach szczególnych.

Proces wnioskowania:

• Wniosek składa się w ZUS, dołączając dokumenty potwierdzające zatrudnienie w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze, takie jak świadectwa pracy lub zaświadczenia pracodawcy.

• ZUS weryfikuje spełnienie warunków dotyczących wieku, stażu pracy oraz wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

• Po pozytywnej decyzji świadczenie jest wypłacane do momentu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego.

Emerytura z KRUS

Świadczenie przysługuje osobom ubezpieczonym w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS) przez co najmniej 25 lat. Wiek emerytalny wynosi 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn, a wymagany jest pełny okres składkowy w KRUS lub odpowiednie lata ubezpieczenia w ZUS (w przypadku przeniesienia).

Proces wnioskowania:

• Wniosek składa się w oddziale KRUS, dostarczając dokumenty potwierdzające opłacanie składek i staż pracy w gospodarstwie rolnym.

• KRUS przeprowadza weryfikację i oblicza wysokość emerytury, która zależy od stażu i przepisanych ustawowo stawek, a decyzję wydaje zazwyczaj w ciągu kilku tygodni.

Świadczenia emerytalne - czy można je łączyć?

Generalnie w Polsce nie można pobierać kilku różnych świadczeń emerytalnych jednocześnie. System emerytalny przewiduje, że osoba spełniająca kryteria dla więcej niż jednego rodzaju świadczenia musi wybrać jedno, które jest dla niej korzystniejsze. Jednak istnieją pewne wyjątki i zasady szczególne.

Łączenie emerytury i pracy zawodowej

Osoba pobierająca emeryturę może jednocześnie pracować zawodowo, co nie wpływa na zawieszenie świadczenia. Dodatkowe dochody mogą być objęte składkami na ubezpieczenie społeczne. Umożliwia to przeliczenie i ewentualne podwyższenie emerytury.

Łączenie emerytury z własną firmą

Działalność gospodarcza a emerytura - wiele osób zastanawia się, czy można to pogodzić. Można prowadzić własną działalność bez konieczności rezygnacji ze świadczenia emerytalnego. Przychód z działalności jest jednak objęty limitami. Jeśli nie osiągnięto powszechnego wieku emerytalnego, nadwyżka ponad ustalony próg może skutkować zmniejszeniem lub zawieszeniem emerytury. Po osiągnięciu wieku emerytalnego limity nie obowiązują.

Łączenie emerytury z rentą rodzinną

W niektórych przypadkach możliwe jest łączenie własnej emerytury z rentą rodzinną, np. po zmarłym małżonku. Jednak łączna kwota świadczeń nie może przekraczać określonego limitu, a ZUS wypłaca wyłącznie to świadczenie, które jest wyższe lub korzystniejsze.

Dodatki do emerytury

Emerytura może być łączona z dodatkowymi świadczeniami, takimi jak:

• Dodatek pielęgnacyjny (dla osób powyżej 75. roku życia lub niezdolnych do samodzielnej egzystencji).

• Dodatek kombatancki (dla osób uprawnionych na podstawie ustawy o kombatantach).

Emerytura pomostowa i powszechna

Osoby pobierające emeryturę pomostową przechodzą automatycznie na emeryturę powszechną po osiągnięciu wieku emerytalnego. Nie jest możliwe równoczesne pobieranie obu świadczeń.

Emerytura z ZUS i KRUS

W przypadku osób, które przez część życia opłacały składki w KRUS, a przez część w ZUS, świadczenie jest wypłacane proporcjonalnie z obu instytucji, zgodnie z okresem składkowym w każdej z nich. Nie są to dwie odrębne emerytury, lecz jedno świadczenie dzielone między ZUS i KRUS.