Praca dla osób z orzeczeniem o niepełnosprawności — Co warto wiedzieć o pracy chronionej?

Zakłady Pracy Chronionej (ZPCh) to firmy przyczyniające się do aktywizacji zawodowej osób z lekkim, znaczącym i umiarkowanym stopniem niepełnosprawności. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Pracy o równym traktowaniu w zatrudnieniu oraz rozporządzeniem Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, osoby z niepełnosprawnościami powinna mieć możliwość podjęcia zatrudnienia w ramach aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych. Status ZPCh przyznany przez wojewodę w ramach decyzji administracyjnej otrzymują firmy spełniające określone wymogi. Jest to nie tylko korzystne dla przedsiębiorstwa będącego Zakładem Pracy Chronionej ze względu na różne formy wsparcia wynikające z zatrudnienia pracowników niepełnosprawnych, ale również osób z niepełnosprawnościami, które decydują się na podjęcie pracy nie tylko z powodów finansowych, ale też możliwości kontaktów z innymi ludźmi oraz poczucia bycia potrzebnym i akceptowanym.

W artykule zostały poruszone następujące zagadnienia:

• Czym jest praca chroniona i na czym polega?

• Kto może zostać zatrudniony w Zakładach Pracy Chronionej?

• Jakie dokumenty są wymagane przy zatrudnianiu osób z niepełnosprawnościami w Zakładzie Pracy Chronionej?

• Jakie są warunki zatrudnienia osób niepełnosprawnych?

• Jakie korzyści czerpie firma z posiadania statusu Zakładu Pracy Chronionej?

• Jakie są obowiązki pracodawców przy statusie Zakładu Pracy Chronionej?

• Jakie przywileje mają pracownicy zatrudnieni w Zakładzie Pracy Chronionej?

• Czy praca chroniona oznacza niższe wynagrodzenie?

• Jakie są możliwości rozwoju zawodowego przy pracy chronionej?

• Jakie branże oferują pracę chronioną?

• Gdzie szukać ofert pracy chronionej?

Czym jest i na czym polega praca chroniona?

Zgodnie z art. 2 pkt 7 Ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, Zakład Pracy Chronionej jest to przedsiębiorstwo przystosowane do zatrudnienia osób niepełnosprawnych, którzy zgodnie z wymogami unijnymi muszą stanowić co najmniej 50% wszystkich pracowników. Jego głównym celem jest uzyskanie przychodów oraz aktywizacja zawodowa osób posiadających orzeczenie o niepełnosprawności, które nie są w stanie same poradzić sobie na otwartym rynku pracy. W ZPCh zadaniem pracodawcy jest dostosowanie miejsca pracy i stanowiska pod osoby z niepełnosprawnością w stopniu lekkim, umiarkowanym lub znacznym bądź też zatrudnianie osób niepełnosprawnych w formie telepracy.

Kto może być zatrudniony w Zakładach Pracy Chronionej?

W ZPCh mogą zostać zatrudnione osoby z niepełnosprawnościami, w tym również osoby niewidome, upośledzone umysłowo i psychicznie chore. Wyróżnia się trzy stopnie niepełnosprawności kwalifikujące się do pracy w Zakładach Pracy Chronionej:

Lekki (1 grupa inwalidzka) - Obejmuje osoby z naruszoną sprawnością organizmu, która powoduje obniżenie zdolności do wykonywania pracy.

Umiarkowany (2 grupa inwalidzka) - Obejmuje osoby z naruszoną sprawnością organizmu, która powoduje niezdolność do pracy lub zdolność do pracy jedynie w warunkach chronionych i wymagające stałej bądź czasowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych.

Znaczny (3 grupa inwalidzka) - Obejmuje osoby z naruszoną sprawnością organizmu, która powoduje niezdolność do pracy bądź zdolność wyłącznie do pracy w warunkach chronionych i wymagająca stałego wsparcia lub długotrwałej opieki innych osób w celu pełnienia ról społecznych.

Jakie dokumenty są wymagane, aby skorzystać z pracy chronionej?

Najważniejszymi kryteriami kwalifikującymi do podjęcia zatrudnienia w Zakładzie Pracy Chronionej jest posiadanie orzeczenia o niepełnosprawności i brak możliwości podjęcia zatrudnienia na otwartym rynku pracy. W celu uzyskania zatrudnienia w warunkach pracy chronionej należy dostarczyć pracodawcy kopię orzeczenia o niepełnosprawności w stopniu lekkim, umiarkowanym lub znacznym za potwierdzeniem oryginałem.

Warunki zatrudnienia osób niepełnosprawnych

Nie wystarczy zatrudnić na umowę o pracę osoby niepełnosprawnej, aby firma została ZPCh. W celu uzyskania statusu Zakładu Pracy Chronionej pracodawca musi spełnić określone warunki dotyczące aktywizacji osób niepełnosprawnych:

1. Prowadzić działalność przez okres co najmniej 12 miesięcy.

2. Zatrudniać na pełen etat minimum 25 pracowników, przy czym co najmniej 50% z nich muszą stanowić osoby niepełnosprawne, w tym: 20% z niepełnosprawnością w stopniu umiarkowanym bądź znacznym albo też 30% osób niepełnosprawnych muszą stanowić osoby niewidome, psychicznie chore bądź upośledzone umysłowo w stopniu umiarkowanym lub znacznym.

3. Wskaźnik zatrudnienia wymieniony w powyższym punkcie musi być zachowany nieprzerwanie przez okres co najmniej 6 miesięcy.

4. Pracodawca powinien zapewnić zatrudnionym pracownikom doraźną i specjalistyczną opiekę medyczną, usługi rehabilitacyjne i poradnictwo psychologiczne.

5. Miejsce pracy musi spełniać wymogi BHP (Bezpieczeństwa i Higieny Pracy), zaś pomieszczenia użytkowane przez osoby niepełnosprawne muszą być dostosowane do ich potrzeb.

Status Zakładu Pracy Chronionej przyznawany jest po spełnieniu wszystkich powyższych warunków oraz po złożeniu przez firmę wniosku o jego przyznanie do Urzędu Wojewódzkiego. Decyzja o przyznanie statusu ZPCh wydawana jest przez wojewodę.

Korzyści dla firmy z posiadania statusu Zakładu Pracy Chronionej

Posiadając status ZPCh firma czerpie dodatkowe korzyści nie tylko wynikające z zatrudnienia w warunkach pracy chronionej osób niepełnosprawnych, ale również zwolnień z określonych podatków i dofinansowań, a także zwrotów kosztów za dostosowanie obiektu pod potrzeby osób z niepełnosprawnościami. Przysługują im między innymi następujące korzyści:

• zwolnienia z podatku od czynności cywilnoprawnych;

• zwolnienia z podatku od nieruchomości, rolnego i leśnego;

• zwrot kosztów wynikający z budowy lub rozbudowy obiektów i pomieszczeń zakładu pracy oraz obiektów transportowych i administracyjnych z zastrzeżeniem, że są to wyłącznie dodatkowe koszty pracodawcy, które wynikają z zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami;

• dofinansowanie wynagrodzeń zatrudnionych osób niepełnosprawnych (zależne od wymiaru czasu pracy, stopnia niepełnosprawności, rodzaju schorzeń i branży firmy) z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON);

• dofinansowanie w wysokości do 50% oprocentowania zaciągniętych kredytów bankowych — pod warunkiem wykorzystania ich na cele związane z rehabilitacją zawodową i społeczną oraz zatrudnianie osób niepełnosprawnych;

Obowiązki pracodawców przy statusie Zakładu Pracy Chronionej

Zgodnie z art. 2 pkt 7 Ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, do głównych obowiązków pracodawcy, którego firma posiada status Zakładu Pracy Chronionej, jest zorganizowanie pracownikom z niepełnosprawnościami przestrzeni w firmie w taki sposób, aby mogli oni wykonywać bezpiecznie powierzone im obowiązki służbowe. Powinno być to realizowane w zakresie przystosowania stanowisk pracy, przestrzeni roboczej, pomieszczeń higieniczno-sanitarnych czy ciągów komunikacyjnych. Pracodawca powinien zadbać o to, aby szatnie, toalety, kuchnie czy jadalnie były zwłaszcza dostosowane do osób niepełnosprawnych o zmniejszonej sprawności motorycznej, zaś korytarze, drzwi oraz windy powinny spełniać określone zasady bezpieczeństwa i umożliwiać im swobodne przemieszczanie się osobom poruszającym się na wózkach inwalidzkich, kulach czy osobom niewidomym. Przy wejściach do budynku powinny znajdować się specjalne podjazdy, windy i podnośniki umożliwiające bezpieczne dostanie się do siedziby firmy.

Przywileje pracowników zatrudnionych w Zakładach Pracy Chronionej

W zależności od posiadanego stopnia niepełnosprawności, osobom zatrudnionym w Zakładzie Pracy Chronionej przysługują określone przywileje pracownicze. Osobom wszystkich grup inwalidzkich zatrudnionych w ZPCh przysługuje prawo do korzystania ze świadczeń pomocy społecznej, ulg rehabilitacyjnych i dodatków pielęgnacyjnych.

W przypadku osób z orzeczoną niepełnosprawnością w stopniu lekkim należy pamiętać, że wymiar czasu pracy nie może przekraczać 40 godzin tygodniowo, w tym 8 godzin dziennie. Oznacza to, że nie mogą one pracować w godzinach nadliczbowych (wyjątkiem jest sytuacja, w której lekarz wydaje na to zgodę). Dodatkowo obowiązuje je zakaz wykonywania pracy w nocy — chyba że lekarz wyrazi na to pisemną zgodę. Osoby z 1 grupą inwalidzką posiadają również dodatkowe 15 minut przerwy w ciągu dnia bez obniżenia wynagrodzenia. Przysługuje im również prawo do dodatkowego urlopu. Mogą odmówić udziału w podróżach służbowych, jeśli schorzenie utrudnia im pracę w terenie.

Z kolei osoby z orzeczonym umiarkowanym stopniem niepełnosprawności nie mogą pracować więcej, niż 7 godzin dziennie, a ich tygodniowy wymiar czasu pracy nie może wynosić więcej, niż 35 godzin tygodniowo. Wprawdzie lekarz może wyrazić zgodę na pracę 8 godzin w ciągu dnia w wymiarze pracy 40 godzin tygodniowo, jednak należy zaznaczyć, że zgodnie z przepisami Kodeksu Pracy, jest to rozpatrywane jako godziny nadliczbowe, za które pracownikowi z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności nie przysługuje dodatkowe wynagrodzenie. Posiadają one dodatkowe 15 minut przerwy w ciągu dnia pracy bez obniżania wynagrodzenia i prawo do dodatkowego urlopu. Ponadto posiadają możliwość wykorzystania dodatkowych 10 dni urlopowych w ciągu roku w porównaniu do osób z 2 grupą inwalidzką. Dodatkowe dni wolne są pełnopłatne. W przypadku niewykorzystania wszystkich w danym roku kalendarzowym przechodzą na kolejny rok, ale należy je wtedy wykorzystać do końca września. Osobom z niepełnosprawnością w stopniu umiarkowanym przysługuje też prawo do wykorzystania 21 dni roboczych na udział w turnusie rehabilitacyjnym, zabiegach specjalistycznych lub na wykonywanie badań. Nie mogą wykonywać pracy w porze nocnej, chyba że lekarz wyrazi na to zgodę. Mogą odmówić podróży służbowej, jeśli schorzenie utrudnia im pracę w terenie.

Natomiast wymiar czasu pracy osób z orzeczonym znacznym stopniem niepełnosprawności nie może przekraczać 35 godzin tygodniowo, a więc 7 godzin w ciągu dnia. Praca w godzinach nadliczbowych przekraczających ten wymiar zgodnie z przepisami Kodeksu Pracy, nawet po wyrażeniu zgody przez lekarza, nie podlega pod dodatkowe wynagrodzenie. Nie mogą wykonywać pracy w godzinach nocnych. Otrzymują dodatkowe 15 minut przerwy bez obniżania z tego tytułu wynagrodzenia. Mogą również odmówić udziału w podróży służbowej, jeżeli niepełnosprawność uniemożliwia im lub utrudnia pracę w terenie. Osoby z 3 grupą inwalidzką posiadają prawo do wykorzystania 10 dodatkowych dni urlopowych w ciągu roku, które są pełnopłatne. W przypadku ich niewykorzystania nie przepadają — przechodzą na kolejny rok kalendarzowy, ale muszą zostać wykorzystane do września. Dodatkowo osobom z niepełnosprawnościami w stopniu znacznym przyznaje się 21 dni roboczych, które mogą zostać wykorzystane na udział w turnusach rehabilitacyjnych, zabiegach specjalistycznych lub na badania lekarskie.

Praca chroniona a wysokość wynagrodzenia

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Pracy o równym traktowaniu w zatrudnieniu, osoby niepełnosprawne zatrudnione w Zakładach Pracy Chronionej, powinny otrzymywać wynagrodzenie zasadnicze takie samo, jak w przypadku pracowników bez orzeczenia. Jednak osobom posiadającym zaświadczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności przysługują ulgi w postaci zasiłku pielęgnacyjnego, świadczeń wspierających czy ulg rehabilitacyjnych i podatkowych.

Jakie są możliwości rozwoju zawodowego w ramach pracy chronionej?

Podobnie, jak w innych firmach, również w Zakładach Pracy Chronionej, zatrudnione osoby niepełnosprawne mogą rozwijać swoją karierę zawodową. Wynika to z przepisów dotyczących równości w zatrudnieniu. Możliwość uzyskiwania podwyżek stażowych i awansów na mid oraz seniora dotyczą tak samo osób zdrowych, jak i z różnymi niepełnosprawnościami, jeżeli wynika to z zajmowanego stanowiska pracy. Dla przykładu, osoby pracujące w administracji, branży gastronomicznej, hotelarskiej czy w sektorze handlowym mają możliwość awansu.

Jakie branże oferują pracę chronioną?

Osoby, które chcą podjąć pracę w Zakładach Pracy Chronionej, mimo orzeczenia o niepełnosprawności, muszą również posiadać zdolność do wykonywania określonych czynności. W ZPCh istnieje wiele różnych stanowisk pracy, które mogą wykonywać osoby z różnymi rodzajami niepełnosprawności. Do branż, w obrębie których najczęściej firmy uzyskują status Zakładu Pracy Chronionej, oferują usługi w zakresie:

• prac montażowych;

• prac magazynowych;

• prac administracyjnych;

• ochrony osób i mienia;

• usług sprzątających;

• handlu i przetwórstwa;

• poligrafii;

• gastronomii;

• hotelarstwa;

• meblarstwa;

• pralni;

• szwalni.

Gdzie szukać ofert pracy chronionej?

Osoby poszukujące zatrudnienia w Zakładzie Pracy Chronionej mogą znaleźć oferty nie tylko na stronie PFRON, ale również popularnych portalach z ofertami pracy. Można także zarejestrować się w Urzędzie Pracy jako osoba poszukująca zatrudnienia i podczas rozmowy z doradcą zawodowym zaznaczyć, że jest się zainteresowanym zatrudnieniem w warunkach pracy chronionej.