1 grupa inwalidzka – przywileje w pracy, ulgi i pomoc dla osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności

Osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności, czyli posiadające tzw. 1 grupę inwalidzką, mogą liczyć na szczególne przywileje w pracy oraz szeroką gamę ulg i form pomocy, które mają na celu ułatwienie im codziennego funkcjonowania. Od dodatkowych dni urlopu, przez skrócony czas pracy, aż po ulgi komunikacyjne – system wsparcia oferuje wiele rozwiązań, które pomagają w przezwyciężaniu barier. W tym artykule przyjrzymy się bliżej, jakie prawa przysługują takim osobom, jak z nich skorzystać oraz jakie instytucje oferują pomoc w najtrudniejszych sytuacjach.

Z tego artykułu dowiesz się...

• jakie wyróżniamy stopnie niepełnosprawności w Polsce,

• czym charakteryzuje się znaczny stopień niepełnosprawności,

• na jakie przywileje w pracy mogą liczyć osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności,

• jakie są korzyści dla pracodawcy wynikające z zatrudniania osób niepełnosprawnych,

• jakie inne ulgi, świadczenia i formy pomocy przysługują osobom z 1 grupy inwalidzkiej.

Stopnie niepełnosprawności w Polsce

Obecny system określania niepełnosprawności w Polsce funkcjonuje od 1998 roku, zastępując dawne grupy inwalidzkie. Przed reformą funkcjonowały trzy grupy inwalidzkie: 1, 2 i 3, przyznawane przez komisje lekarskie ds. inwalidztwa i zatrudnienia. Obecnie stopień niepełnosprawności określany jest jako znaczny, umiarkowany lub lekki, co lepiej odzwierciedla różnorodność potrzeb osób niepełnosprawnych.

Znaczny stopień niepełnosprawności, czyli 1 grupa inwalidzka, dotyczy osób o poważnym ograniczeniu sprawności, które wymagają stałej lub długotrwałej pomocy innych. Mogą one pracować jedynie w warunkach chronionych lub są całkowicie niezdolne do pracy.

Umiarkowany stopień niepełnosprawności, czyli 2 grupa inwalidzka, obejmuje osoby, które potrzebują okresowej lub częściowej pomocy. Mogą one podejmować pracę również głównie w warunkach chronionych, choć ich ograniczenia są mniej dotkliwe niż w przypadku stopnia znacznego.

Lekki stopień niepełnosprawności, czyli 3 grupa inwalidzka, to osoby, które mogą samodzielnie funkcjonować i podejmować pracę, lecz ich sprawność jest obniżona, co może wymagać pewnych dostosowań w środowisku pracy.

Podstawa prawna przyznawania stopnia niepełnosprawności

Obecny model orzekania o niepełnosprawności został oparty na ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Szczegółowe przepisy, które precyzują kryteria i procedury, znajdują się w rozporządzeniach, takich jak:

• Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r., dotyczące zasad orzekania o niepełnosprawności i jej stopniach.

• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 lutego 2002 r., które określa kryteria oceny niepełnosprawności dla osób poniżej 16. roku życia.

W kolejnych częściach artykułu przybliżymy szczegóły dotyczące wsparcia i przywilejów dla osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności. W innych naszych artykułach znajdziesz informacje dotyczące przywilejów dla 2 grupy inwalidzkiej oraz przywilejów dla 3 grupy inwalidzkiej.

Znaczny stopnień niepełnosprawności – charakterystyka

Znaczny stopień niepełnosprawności obejmuje osoby z naruszoną sprawnością organizmu, które są niezdolne do pracy lub mogą pracować jedynie w warunkach pracy chronionej. W obu przypadkach wymagają one stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych, z powodu niezdolności do samodzielnej egzystencji.

Orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności wydaje się na czas określony lub na stałe przez odpowiednie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności.

Osoby z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności mają prawo do korzystania z różnych przywilejów i form pomocy. Jakie to przywileje?

1 grupa inwalidzka – przywileje w pracy

Osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności mają prawo do korzystania z szeregu przywilejów w pracy, które zostały wprowadzone, aby ułatwić im funkcjonowanie na rynku pracy. Warto pamiętać, że osoby z niepełnosprawnościami nie mogą być dyskryminowane w miejscu pracy.

Wymiar czasu pracy

Osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności są objęte ochroną w zakresie czasu pracy. Mogą one pracować maksymalnie 7 godzin dziennie i 35 godzin tygodniowo. Pracodawca nie może ich zatrudniać w porze nocnej, chyba że osoba ta wyrazi na to zgodę i zaopiniuje to lekarz medycyny pracy. Ponadto nie mogą wykonywać pracy w godzinach nadliczbowych, z wyjątkiem sytuacji, gdy jest to konieczne ze względu na potrzeby pracodawcy, a pracownik zgodzi się na nadgodziny. W takim przypadku również wymagana jest opinia lekarza medycyny pracy.

Co ważne, wprowadzenie norm czasu pracy nie prowadzi do obniżenia wysokości wynagrodzenia wypłacanego w danym miesiącu.

Dodatkowa przerwa

Pracownicy ze znacznym stopniem niepełnosprawności mają prawo do dodatkowej 15-minutowej przerwy w pracy. Ta przerwa jest przeznaczona na gimnastykę lub odpoczynek i jest wliczana do czasu pracy. Przerwa ta może być wykorzystana w dowolnym momencie dnia, w zależności od potrzeb pracownika i ustaleń z pracodawcą.

Urlop rehabilitacyjny

Osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności mogą korzystać z urlopu rehabilitacyjnego. Jego celem jest umożliwienie uczestniczenia w turnusach rehabilitacyjnych lub wykonania badań lekarskich i zabiegów leczniczych, które nie mogą być przeprowadzone poza godzinami pracy.

Urlop ten przysługuje osobom z orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Nie przysługuje osobom z lekkim stopniem niepełnosprawności. Może wynosić maksymalnie 21 dni roboczych w roku kalendarzowym. Może być wykorzystany na turnus rehabilitacyjny lub na pojedyncze dni w celu wykonania badań specjalistycznych i innych zabiegów.

Za czas urlopu rehabilitacyjnego pracownik otrzymuje wynagrodzenie w wysokości ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy.

Dodatkowy urlop wypoczynkowy

Dodatkowy urlop wypoczynkowy jest przywilejem przysługującym osobom ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności. Jego celem jest zapewnienie dodatkowego wypoczynku i regeneracji sił.

Dodatkowy urlop wypoczynkowy wynosi 10 dni roboczych w roku kalendarzowym. Jest on doliczany do standardowego urlopu wypoczynkowego, co daje łącznie 30 lub 36 dni urlopu wypoczynkowego rocznie, w zależności od stażu pracy.

Usprawnienia dla pracowników z niepełnosprawnością

Pracodawca ma obowiązek zapewnienia racjonalnych usprawnień, które umożliwiają osobom ze znacznym stopniem niepełnosprawności efektywne wykonywanie obowiązków zawodowych. Usprawnienia te mogą obejmować:

• Dostosowanie stanowiska pracy: Pracodawca powinien dostosować stanowisko pracy do potrzeb pracownika, np. poprzez montaż specjalistycznych urządzeń lub zmianę układu biurka.

• Zatrudnienie asystenta: W niektórych przypadkach pracodawca może zatrudnić asystenta, który wspiera pracownika w wykonywaniu obowiązków.

• Zakup specjalistycznego oprogramowania: Pracodawca może zakupić specjalistyczne oprogramowanie lub sprzęt, które ułatwią pracownikowi wykonywanie zadań.

Korzyści dla pracodawcy

Zatrudnienie osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności może przynieść pracodawcy szereg korzyści, w tym m.in.:

• Zwolnienie z wpłat na PFRON: Pracodawcy, którzy zatrudniają co najmniej 6% osób niepełnosprawnych w ogólnej liczbie pracowników, mogą być zwolnieni z obowiązkowych wpłat na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON).

• Dofinansowanie wynagrodzeń: Pracodawcy mogą otrzymać dofinansowanie z PFRON do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych, w tym także do składek na ubezpieczenia społeczne. Wysokość dofinansowana jest zależna od stopnia niepełnosprawności i zwiększa się, gdy osoba zatrudniona ma orzeczoną chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe, całościowe zaburzenia rozwojowe, epilepsję, lub jest niewidoma w stopniu znacznym i umiarkowanym.

• Zwrot kosztów adaptacji stanowiska pracy: Pracodawcy mogą ubiegać się o zwrot kosztów związanych z przystosowaniem stanowiska pracy do potrzeb osób niepełnosprawnych.

• Zwrot kosztów zatrudnienia asystenta: Możliwy jest zwrot kosztów zatrudnienia pracowników pomagających osobom niepełnosprawnym.

• Zwrot kosztów szkoleń: Pracodawcy mogą otrzymać zwrot kosztów szkoleń dla pracowników niepełnosprawnych oraz tych, którzy im pomagają.

• Zwrot części wynagrodzenia nowo zatrudnionych: W przypadku zatrudnienia osoby niepełnosprawnej bezrobotnej lub poszukującej pracy, pracodawca może ubiegać się o zwrot 60% wynagrodzenia i składek na ubezpieczenia społeczne, pod warunkiem zatrudnienia na co najmniej 12 miesięcy.

Ulgi komunikacyjne

Osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności mogą także korzystać ze zniżek na przejazdy PKP, PKS i komunikacją miejską.

PKP

Osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności mogą korzystać z ulg na przejazdy pociągami PKP. Zniżka wynosi 49% na bilety normalne w pociągach osobowych (tylko klasa 2), a 37% na bilety normalne w pociągach pośpiesznych, ekspresowych, IC i EC.

Aby skorzystać z ulgi, należy posiadać ważną legitymację osoby niepełnosprawnej lub stopień niepełnosprawności. W niektórych przypadkach może być wymagane okazanie dodatkowych dokumentów. Osoba niepełnosprawna ma prawo do bezpłatnego przejazdu opiekuna, jeśli jest to określone w orzeczeniu o niepełnosprawności.

PKS

Podobnie jak w PKP, osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności mogą korzystać z ulg na przejazdy autobusami PKS. Zniżka wynosi 49% na bilety normalne w komunikacji zwykłej i 37% na bilety normalne w autobusach pośpiesznych i przyśpieszonych.

Warunki są podobne jak w przypadku PKP – wymagana jest ważna legitymacja lub orzeczenie o niepełnosprawności.

Komunikacja miejska

W wielu miastach Polski, takich jak Warszawa, Kraków czy Wrocław, osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności mogą korzystać z bezpłatnych przejazdów komunikacją miejską. Często prawo to obejmuje również opiekuna.

Do skorzystania z bezpłatnych przejazdów wymagana jest specjalna karta, która potwierdza status osoby niepełnosprawnej. W niektórych miastach może być wymagane dodatkowe poświadczenie o prawie do bezpłatnych przejazdów.

Karta parkingowa

Osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności mają prawo do posiadania karty parkingowej, która umożliwia parkowanie w specjalnie wyznaczonych miejscach. Karta ta jest ważna w Polsce i w wielu krajach europejskich. Aby otrzymać kartę parkingową, należy posiadać orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności i spełniać określone warunki zdrowotne.

Karta parkingowa pozwala na parkowanie w miejscach oznaczonych znakiem D-18 (miejsce parkingowe dla osób niepełnosprawnych) oraz na korzystanie z pewnych przywilejów w ruchu drogowym.

Zasiłek pielęgnacyjny i dodatek pielęgnacyjny

Zasiłek pielęgnacyjny jest przeznaczony dla osób, które ze względu na niepełnosprawność wymagają stałej opieki innej osoby. Zasiłek przysługuje osobom niepełnosprawnym w wieku powyżej 16 lat, które spełniają określone warunki zdrowotne i nie są objęte innymi formami wsparcia. Wysokość zasiłku jest ustalana corocznie i podlega waloryzacji.

Dodatek pielęgnacyjny jest przeznaczony dla osób, które są całkowicie niezdolne do pracy i samodzielnej egzystencji. Przysługuje emerytom, rencistom i osobom pobierającym rentę socjalną, które spełniają określone warunki zdrowotne. Wysokość dodatku także zmienia się co roku.

Świadczenie wspierające jest nowym świadczeniem wprowadzonym od 1 stycznia 2024 roku, które ma na celu pokrycie szczególnych wydatków związanych z niepełnosprawnością. Przysługuje osobom ze znacznym stopniem niepełnosprawności, które spełniają określone warunki zdrowotne i ekonomiczne.

Inne udogodnienia

Warto wiedzieć, że osobom z 1 grupą inwalidzką przysługują inne udogodnienia i przywileje, których warto być świadomym.

Zwolnienie z abonamentu radiowo-telewizyjnego

Osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności są zwolnione z opłat za abonament radiowo-telewizyjny. Aby skorzystać z tego zwolnienia, należy złożyć wniosek do operatora telewizji lub radia i dołączyć odpowiednie dokumenty potwierdzające niepełnosprawność.

Turnusy rehabilitacyjne

Turnusy rehabilitacyjne są organizowane w celu poprawy stanu zdrowia i kondycji osób niepełnosprawnych. Osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności mogą korzystać z turnusów, jeśli spełniają określone warunki zdrowotne i posiadają odpowiednie orzeczenie. Udział w turnusie wymaga złożenia wniosku i uzyskania pozytywnej decyzji od organizatora.

Refundacja wyrobów medycznych

Osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności mogą korzystać z refundacji wyrobów medycznych, takich jak wózki inwalidzkie, protezy, aparaty słuchowe itp. Aby skorzystać z refundacji, należy posiadać odpowiednie orzeczenie o niepełnosprawności i uzyskać zgodę lekarza na zakup wyrobu medycznego. Refundacja jest wypłacana przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) lub inne instytucje, w zależności od rodzaju wyrobu i indywidualnych warunków.