Czy pracodawca może zwolnić kobietę w ciąży? Poznaj swoje prawa!

Oczekiwanie na narodziny dziecka to wyjątkowy czas dla rodziców, ale też niełatwy okres w pracy. Czy pracodawca ma prawo zwolnić kobietę w ciąży? Większość z nas słyszała, że przyszłe mamy są chronione przez prawo, ale czy to oznacza, że są zabezpieczone przed zwolnieniem w każdej możliwej sytuacji? A może są wyjątki, które warto znać? Jeśli jesteś w ciąży lub zamierzasz wrócić do pracy urlopie macierzyńskim, sprawdź, jak prawo chroni Cię w tym wyjątkowym czasie.

Ochrona przed zwolnieniem w takcie ciąży – to warto zapamiętać!

• Art. 177 § 1 Kodeksu pracy zapewnia kobietom szczególną ochronę przed zwolnieniem w okresie ciąży oraz podczas urlopów związanych z rodzicielstwem, od momentu złożenia wniosku urlopowego.

• Ochrona przed zwolnieniem nie obowiązuje w razie upadłości lub likwidacji pracodawcy oraz w przypadku rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownicy.

• Umowa na czas określony lub próbny (dłuższy niż 1 miesiąc) przedłuża się do dnia porodu, jeśli rozwiązanie miałoby nastąpić po 3. miesiącu ciąży. Nie dotyczy to umów na zastępstwo i umów na okres próbny krótszy niż 1 miesiąc.

• Pracodawca musi wycofać wypowiedzenie umowy o pracę, jeśli pracownica zaszła w ciążę w tym okresie. Pracownica może cofnąć wypowiedzenie, jeśli nie wiedziała o ciąży w momencie jego składania.

Ochrona kobiet w ciąży przed zwolnieniem z pracy

Kodeks pracy, a konkretnie art. 177 § 1 zapewnia kobietom w ciąży szczególną ochronę przed zwolnieniem. Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie trwania ciąży. Nie może nawet prowadzić przygotowań do wypowiedzenia lub rozwiązania bez wypowiedzenia stosunku pracy z pracownicą, która jest w ciąży.

Ochrona pracownicy w ciąży przed zwolnieniem obowiązuje przez cały okres trwania ciąży, a także w czasie trwania urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego i ojcowskiego, a dokładniej:

• w okresie ciąży oraz w okresie urlopu macierzyńskiego,

• od dnia złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu macierzyńskiego albo jego części,

• od dnia złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo jego części,

• od dnia złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu ojcowskiego albo jego części,

• od dnia złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu rodzicielskiego albo jego części.

Kiedy ochrona pracownic w ciąży przed zwolnieniem nie obowiązuje?

Ochrona pracownicy w ciąży przed zwolnieniem nie obowiązuje w szczególnych przypadkach.

Gdy pracownica jest zatrudniona na okres próbny nieprzekraczający jednego miesiąca: Po zakończeniu umowy, pracodawca nie ma obowiązku przedłużać jej trwania, nawet jeśli pracownica jest w ciąży.

W przypadku ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy: W sytuacji, gdy pracodawca ogłasza upadłość lub likwiduje działalność, ochrona przed zwolnieniem pracownicy w ciąży nie obowiązuje. W takim przypadku rozwiązanie umowy o pracę następuje na podstawie przepisów regulujących upadłość i likwidację. Pracodawca musi uzgodnić termin rozwiązania umowy z ciężarną z zakładową organizacją związkową.

Gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownicy (tzw. zwolnienie dyscyplinarne): Pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownicy (zwolnienie dyscyplinarne w trybie art. 52 Kodeksu pracy) nawet w okresie ciąży, ale tylko w przypadku, gdy zachodzą szczególnie uzasadnione przyczyny, takie jak ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych. Rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownicy w ciąży wymaga zgody zakładowej organizacji związkowej reprezentującej interesy pracownicy.

Zwolnienie dyscyplinarne kobiety w ciąży

Jak już wspomnieliśmy, istnieją wyjątki, w których dopuszczalne jest zwolnienie dyscyplinarne kobiety w ciąży. Kiedy jest to możliwe?

• Ciężkie naruszenie przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych.

• Popełnienie przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku (jeśli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem).

• Zawiniona przez pracownika utrata uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.

Pracodawca musi uzyskać zgodę zakładowej organizacji związkowej reprezentującej pracownicę na zwolnienie dyscyplinarne. Jeżeli w danym zakładzie pracy nie działa żadna organizacja związkowa, bądź działa taka, która nie reprezentuje interesów pracownicy, dopuszczalne jest rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia w okresie ciąży pracownicy, o ile doszło do naprawdę ciężkiego naruszenia obowiązków.

Zwolnienie kobiety w ciąży w przypadku upadłości lub likwidacji pracodawcy

W sytuacji, gdy pracodawca ogłasza upadłość lub likwidację swojej działalności, ochrona przed zwolnieniem dla kobiet w ciąży jest ograniczona. Pracodawca jest zobowiązany do uzgodnienia terminu rozwiązania umowy o pracę z zakładową organizacją związkową, która reprezentuje interesy pracownicy. Ma to na celu znalezienie rozwiązania, które w miarę możliwości uwzględni sytuację kobiety w ciąży.

Jeżeli pracodawca nie ma możliwości zapewnienia innego zatrudnienia w tym okresie, pracownikowi przysługują świadczenia określone w odrębnych przepisach, czyli zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego do dnia porodu, a od dnia porodu zasiłek macierzyński za okres odpowiadający części urlopu macierzyńskiego, która przypada po porodzie. Okres, w którym pracownica pobiera świadczenia z tego tytułu, wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą jej uprawnienia pracownicze.

Przedłużenie umowy o pracę do dnia porodu

Przedłużenie umowy o pracę do dnia porodu dotyczy kobiet w ciąży zatrudnionych na czas określony lub na okres próbny dłuższy niż jeden miesiąc. Jeśli taka umowa uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży (czyli po 12. tygodniu), zostaje automatycznie przedłużona do dnia porodu. Umowa nie ulega przedłużeniu, jeśli:

• jest to umowa na okres próbny krótszy niż miesiąc,

• jest to umowa na czas określony zawarta w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy,

• w przypadku umowy, która nie jest umową o pracę, a umową cywilnoprawną (umową zlecenie lub umową o dzieło).

Umowa przedłuża się sama, z mocy prawa – nie trzeba podpisywać nowych dokumentów, wystarczy przedstawienie pracodawcy zaświadczenia lekarskiego o ciąży. Przedłużona umowa kończy się w dniu porodu.

Szukasz pracy? Zobacz najnowsze ogłoszenia o pracę na Asistwork!

Ochrona kobiet w ciąży w okresie wypowiedzenia umowy

Jeśli pracodawca wręczył wypowiedzenie umowy pracownicy, a ona dowiedziała się o ciąży w trakcie trwania okresu wypowiedzenia stosunku pracy, pracodawca jest zobowiązany do wycofania wypowiedzenia. W przypadku, gdy to pracownica sama złożyła wypowiedzenie i nie wiedziała o ciąży, ma prawo je cofnąć.

Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, jeśli pracodawca nie wycofa wypowiedzenia po dowiedzeniu się o ciąży pracownicy, ta może dochodzić swoich praw w sądzie pracy, domagając się przywrócenia do pracy lub odszkodowania.

Ochrona stosunku pracy w okresie urlopu wychowawczego

Ochrona przed zwolnieniem pracownika obowiązuje także w okresie urlopu wychowawczego, o czym mówi art. 186[8] Kodeksu pracy. Pracodawca nie może zwolnić pracownika od dnia złożenia wniosku o urlop wychowawczy do dnia zakończenia tego urlopu. Podobnie jak w innych przypadkach, ochrona nie obowiązuje w razie upadłości lub likwidacji firmy oraz zwolnienia dyscyplinarnego z winy pracownika.

Pracownik, który ma prawo do urlopu wychowawczego, może złożyć wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy do nie mniej niż połowy pełnego etatu. Oznacza to, że jeśli pracownik pracuje na pełen etat (np. 40 godzin tygodniowo), może przejść na 20 godzin tygodniowo. Obniżony wymiar czasu pracy może być stosowany do dnia powrotu do pełnego etatu, jednak nie dłużej niż przez łączny okres 12 miesięcy. Oznacza to, że pracownik może korzystać z tego prawa przez rok, licząc od momentu złożenia wniosku. Również w tym czasie obowiązuje ochrona przed zwolnieniem.

Co zrobić, jeśli pracodawca bezprawnie zwolni kobietę w ciąży?

W przypadku bezprawnego zwolnienia kobiety w ciąży istnieje kilka kroków, które można podjąć, aby dochodzić swoich praw.

• Konsultacja z prawnikiem: Warto skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w prawie pracy, aby uzyskać porady dotyczące dalszych kroków i ewentualnych roszczeń.

• Zgłoszenie do Inspekcji Pracy: Pracownica powinna zgłosić sprawę do Państwowej Inspekcji Pracy (PIP), która może przeprowadzić kontrolę i podjąć działania w celu ochrony praw ciężarnej kobiety.

• Złożenie pozwu do sądu: Można złożyć pozew o przywrócenie do pracy lub o odszkodowanie za bezprawne zwolnienie. W przypadku wygrania sprawy, pracodawca może być zobowiązany do wypłaty odszkodowania i/lub przywrócenia do pracy.