Zasiłek chorobowy: warunki i zasady przyznawania. Jak oblicza się wysokość zasiłku?

Choroba może dopaść każdego – niezależnie od tego, czy jesteś pracownikiem na etacie, przedsiębiorcą, czy zatrudnionym na umowie zlecenie. Kiedy zdrowie nie pozwala Ci pracować, warto wiedzieć, jakie masz prawa i na jakie świadczenia możesz liczyć. Jak długo można pobierać zasiłek chorobowy? Ile wynosi jego wysokość? Kto się kwalifikuje i jakie formalności trzeba spełnić? W tym artykule rozwiewamy wszelkie wątpliwości i podpowiadamy, jak nie stracić finansowego wsparcia podczas czasowej niezdolności do pracy.

✅ Czym jest zasiłek chorobowy?

Świadczenie pieniężne dla osób objętych ubezpieczeniem chorobowym, które stały się niezdolne do pracy z powodu choroby, wypadku lub choroby zakaźnej.

✅ Zasiłek chorobowy przysługuje:

• Osobom objętym obowiązkowym ubezpieczeniem chorobowym po 30 dniach ubezpieczenia.

• Osobom objętym dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym po 90 dniach ubezpieczenia.

• Brak okresu wyczekiwania w kilku szczególnych sytuacjach (np. wypadek w drodze do pracy).

✅ Wysokość zasiłku:

• 80% podstawy wymiaru wynagrodzenia w normalnych okolicznościach.

• 100% w niektórych przypadkach, np. w czasie trwania ciąży.

✅ Maksymalny okres pobierania:

• 182 dni w większości przypadków.

• 270 dni w przypadku ciąży i gruźlicy.

✅ Zasiłek chorobowy po ustaniu ubezpieczenia

• Przysługuje do 91 dni (182 lub 270 dni w szczególnych okolicznościach) od ustania prawa do ubezpieczenia, jeśli choroba zaczęła się w trakcie ubezpieczenia.

• Nie przysługuje, jeśli choroba zaczęła się ponad 14 dni po ustaniu ubezpieczenia (lub 3 miesiące przy niektórych chorobach zakaźnych).

Czym jest zasiłek chorobowy?

Zasiłek chorobowy jest świadczeniem pieniężnym wypłacanym za okresy niezdolności do pracy spowodowanej chorobą, wypadkiem lub odosobnieniem z powodu choroby zakaźnej. Przysługuje on osobom objętym ubezpieczeniem chorobowym (obowiązkowym lub dobrowolnym), które stały się niezdolne do pracy w czasie trwania tego ubezpieczenia.

Podstawą prawną zasiłku chorobowego jest Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Komu przysługuje zasiłek chorobowy?

Zasiłek chorobowy przysługuje, jeśli osoba stała się czasowo niezdolna do pracy z powodu choroby powstałej w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego. Jednak prawa do zasiłku chorobowego nie nabywa się od razu w momencie przystąpienia do ubezpieczenia chorobowego, ale po upływie określonego czasu:

• Obowiązkowe ubezpieczenie chorobowe: Prawo do zasiłku chorobowego nabywa się po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego. W Polsce wszyscy pracownicy zatrudnieni na umowie o pracę zostali objęci ubezpieczeniem chorobowym w formie obowiązkowej.

• Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe: Prawo do zasiłku chorobowego nabywa się po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego. Do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego mogą przystąpić m.in. osoby samozatrudnione lub zleceniobiorcy.

Od zasady 30 lub 90 dni istnieją wyjątki. Prawo do zasiłku chorobowego bez okresu wyczekiwania przysługuje w następujących sytuacjach:

• Wypadek w drodze do pracy lub z pracy: Osoby, których niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy, mają prawo do zasiłku chorobowego od pierwszego dnia niezdolności do pracy.

• Absolwenci szkół: Absolwenci szkół lub uczelni, którzy przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia szkoły lub uzyskania dyplomu ukończenia studiów wyższych, mają prawo do zasiłku chorobowego od pierwszego dnia ubezpieczenia.

• Osoby z długim stażem ubezpieczeniowym: Osoby, które mają co najmniej 10-letni okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego, również mają prawo do zasiłku chorobowego bez okresu wyczekiwania.

• Posłowie i senatorowie: Jeśli przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia kadencji, im także przysługuje zasiłek chorobowy od pierwszego dnia.

Kiedy zasiłek chorobowy nie przysługuje?

Mimo spełnienia wymogu posiadania ubezpieczenia chorobowego i odpowiedniego okresu wyczekiwania, zasiłek chorobowy nie przysługuje w następujących sytuacjach:

• Urlop bezpłatny i wychowawczy: Zasiłek chorobowy nie przysługuje za okresy niezdolności do pracy przypadające w czasie urlopu bezpłatnego i wychowawczego.

• Aresztowanie lub odbywanie kary pozbawienia wolności: Zasiłek chorobowy nie przysługuje za okresy aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności, z wyjątkiem osób wykonujących pracę w trakcie odbywania kary.

• Umyślne przestępstwo lub wykroczenie: Jeśli niezdolność do pracy powstała w wyniku umyślnego przestępstwa lub wykroczenia, zasiłek chorobowy nie przysługuje.

• Nadużycie alkoholu: W przypadku nadużycia alkoholu, zasiłek chorobowy nie przysługuje za pierwsze 5 dni niezdolności do pracy.

Ile wynosi zasiłek chorobowy?

Wysokość miesięcznego zasiłku chorobowego w Polsce zależy od podstawy wymiaru, która jest ustalana na podstawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z 12 miesięcy poprzedzających niezdolność do pracy. Zasiłek chorobowy wynosi zwykle 80% tej podstawy. Zasiłek chorobowy za 1 dzień choroby stanowi 1/30 część wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru zasiłku chorobowego.

Istnieją wyjątki, w których wysokość zasiłku chorobowego wynosi 100% podstawy wymiaru. Dotyczy to:

• niezdolności do pracy w trakcie ciąży,

• niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy lub chorobą zawodową,

• niezdolności do pracy powstałej w związku z badaniami i zabiegami związanymi z dawstwem komórek, tkanek i narządów.

Kto wypłaca zasiłek chorobowy?

Zasiłek chorobowy może być wypłacany przez dwa podmioty: Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) oraz pracodawcę. Będzie to zależało od okresu trwania niezdolności do pracy:

Pracodawca jako płatnik zasiłku: Jeśli firma zatrudnia na dzień 30 listopada co najmniej 20 pracowników, w następnym roku staje się płatnikiem zasiłków. W takim przypadku pracodawca sam nalicza i wypłaca zasiłek chorobowy swoim pracownikom. Pracodawca wypłaca wynagrodzenie chorobowe za pierwsze 33 dni niezdolności do pracy (lub 14 dni dla pracowników powyżej 50. roku życia).

ZUS jako płatnik zasiłku: W sytuacji, gdy pracodawca nie zatrudnia co najmniej 20 pracowników, zasiłek chorobowy wypłacany jest przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. ZUS wypłaca zasiłek chorobowy także w pozostałych przypadkach od 34 dnia niezdolności do pracy (lub od 15 dnia dla pracowników powyżej 50. roku życia).

W przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą lub innych osób objętych dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym zasiłek chorobowy wypłacany jest bezpośrednio przez ZUS.

Jakie dokumenty są potrzebne do uzyskania zasiłku chorobowego?

Aby otrzymać zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego, potrzebne są następujące dokumenty:

Zwolnienie lekarskie: Może być w formie elektronicznej (e-ZLA), wydruku e-ZLA lub na formularzu wydrukowanym z systemu teleinformatycznego, jeśli e-ZLA nie jest możliwe. Jeśli zwolnienie zostało wystawione za granicą, musisz złożyć przetłumaczone zaświadczenie na język polski, chyba że zostało wystawione na terytorium i w języku państwa UE, EFTA lub Szwajcarii.

Dodatkowe dokumenty wymagane przy 100% zasiłku: Zwolnienie z kodem "B" lub zaświadczenie potwierdzające ciążę; karta wypadku w drodze do/z pracy; zaświadczenie lekarskie na zwykłym druku w przypadku dawców komórek, tkanek i narządów.

Zaświadczenie płatnika składek: Z-3 dla pracowników; Z-3a dla umów zlecenia; Z-3b dla przedsiębiorców.

Oświadczenie Z-10: Jeśli ubiegasz się o zasiłek po ustaniu ubezpieczenia.

Dokumenty można składać w placówce ZUS, za pośrednictwem poczty lub elektronicznie przez PUE ZUS.

Jak długo można pobierać zasiłek chorobowy?

Zasiłek chorobowy można pobierać przez maksymalnie 182 dni w ciągu roku, z wyjątkiem dwóch szczególnych przypadków:

• Gruźlica: Okres zasiłkowy może być wydłużony do 270 dni, jeśli niezdolność do pracy jest spowodowana gruźlicą.

• Ciąża: Również w przypadku ciąży okres zasiłkowy może być wydłużony do 270 dni.

Wszystkie okresy niezdolności do pracy, pomiędzy którymi nie ma przerwy dłuższej niż 60 dni, są sumowane do jednego limitu zasiłkowego. Po wyczerpaniu tego limitu, jeśli osoba nadal jest niezdolna do pracy, może ubiegać się o świadczenie rehabilitacyjne, które może być wypłacane przez maksymalnie 12 miesięcy.

Zasiłek chorobowy a umowa zlecenie

Zasiłek chorobowy dla osób zatrudnionych na umowie zlecenie jest dostępny, jeśli zleceniobiorca przystąpi do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego i będzie opłacać składkę w wysokości 2,45% podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne. W przypadku dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego prawo do zasiłku chorobowego nabywa się po upływie 90 dni.

Zasiłek chorobowy a działalność gospodarcza

Także osoby prowadzące działalność gospodarczą mogą być uprawnione do pobierania zasiłku chorobowego, jeśli podobnie jak zleceniobiorcy przystąpią do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego i będą opłacać składkę chorobową, która wynosi 2,45% podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne. Także i w tym wypadku prawo do zasiłku chorobowego nabywa się po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego.

Czy można stracić prawo do zasiłku chorobowego?

Tak, można stracić prawo do zasiłku chorobowego. Utrata prawa do zasiłku chorobowego następuje w następujących sytuacjach:

• Wykonywanie pracy zarobkowej: Jeśli osoba niezdolna do pracy wykonuje pracę zarobkową w okresie orzeczonej niezdolności, traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia.

• Wykorzystywanie zwolnienia w sposób niezgodny z celem: Jeśli zwolnienie lekarskie jest wykorzystywane w sposób niezgodny z jego celem, np. podróże lub inne aktywności, które nie są związane z leczeniem lub rekonwalescencją, również skutkuje utratą prawa do zasiłku chorobowego za dany okres.

• Sfałszowane zaświadczenie lekarskie: Zasiłek chorobowy nie przysługuje, jeśli zaświadczenie lekarskie zostało sfałszowane.

Czy zasiłek chorobowy jest opodatkowany?

Tak, zasiłek chorobowy jest opodatkowany. Stanowi on przychód z innych źródeł i podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych według skali podatkowej. Zaliczka na podatek dochodowy jest pobierana przez ZUS w przypadku zasiłków wypłacanych bezpośrednio przez ten organ. Jeśli zasiłek chorobowy jest wypłacany przez pracodawcę, to on pełni rolę płatnika i pobiera zaliczkę na podatek.

Czy zasiłek chorobowy może być wypłacany po ustaniu ubezpieczenia chorobowego?

Tak, zasiłek chorobowy może być wypłacany po ustaniu ubezpieczenia chorobowego, ale tylko w określonych sytuacjach.

Niezdolność do pracy powstała w czasie ubezpieczenia chorobowego: Jeśli pracownik był niezdolny do pracy w trakcie trwania ubezpieczenia, zasiłek chorobowy może być wypłacany po utracie ubezpieczenia chorobowego, ale tylko przez okres nie dłuższy niż 91 dni, liczony od dnia następnego po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego.

Niezdolność do pracy powstała po ustaniu ubezpieczenia: Zasiłek chorobowy może być przyznany, jeśli niezdolność do pracy powstała po ustaniu ubezpieczenia, ale nie później niż w ciągu 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia lub w ciągu 3 miesięcy w przypadku chorób zakaźnych o dłuższym okresie wylęgania. W takim przypadku zasiłek chorobowy również przysługuje przez maksymalnie 91 dni po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego.

Wyjątki od reguły 91 dni dotyczą sytuacji, w których niezdolność do pracy jest spowodowana gruźlicą i ciążą lub jeśli niezdolność do pracy powstała wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów. W tych przypadkach zasiłek chorobowy może być wypłacany przez okres trwania niezdolności, ale nie dłużej niż przez 182 dni (zabiegi medyczne dawców) lub 270 dni (gruźlica, ciąża).