Czym jest urlop z powodu siły wyższej i kiedy przysługuje?

W 2023 roku, wraz z wprowadzeniem nowych przepisów do Kodeksu pracy, polscy pracownicy zyskali dodatkowe wsparcie w sytuacjach nagłych i nieprzewidzianych, które wymagają ich natychmiastowej interwencji.

Mowa o urlopie z powodu siły wyższej, który stanowi istotne zabezpieczenie dla pracownika w przypadku zaistnienia niespodziewanych zdarzeń losowych.

W tym artykule przybliżymy, kto, w jakich okolicznościach i w jakim wymiarze może skorzystać z tego urlopu oraz jakie formalności się z tym wiążą.

Urlop z powodu działania siły wyższej – najważniejsze informacje

• Przysługuje w nagłych i nieprzewidzianych sytuacjach.

• Dotyczy pracowników zatrudnionych na umowę o pracę.

• Jest płatny, ale wynagrodzenie za ten czas wynosi 50%.

• W roku kalendarzowym można skorzystać z 2 dni (lub 16 godzin) takiego urlopu.

• Niewykorzystany urlop nie przechodzi na kolejny rok.

Urlop siła wyższa – co to?

Urlop z powodu działania siły wyższej przysługuje w sytuacji, gdy nagłe zdarzenie losowe, takie jak choroba czy wypadek, wymaga osobistej i natychmiastowej obecności pracownika.

Najczęściej korzysta się z niego w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych nieplanowanymi wydarzeniami. Tego rodzaju urlop jest przyznawany na wniosek pracownika.

Urlop siła wyższa – od kiedy obowiązuje?

Urlop z powodu siły wyższej to nowa forma urlopu wprowadzona do polskiego Kodeksu pracy 26 kwietnia 2023 roku.

Dodanie nowej formy urlopu do polskiego prawa pracy wynika z implementacji unijnych dyrektyw, które nakładają na państwa członkowskie obowiązek wprowadzenia przepisów umożliwiających pracownikom zatrudnionym na umowę o pracę korzystanie z urlopu w nagłych przypadkach.

Urlop siła wyższa a Kodeks pracy. Jakie są zasady?

Wnioskując o urlop z powodu siły wyższej, należy pamiętać o kilku zasadach, określonych w art. 1481 § 1 Kodeksu pracy. Najważniejszą z nich jest nieprzewidywalność sytuacji – zdarzenie musi być nagłe i wymagające szybkiej interwencji. Przykładem takiego wydarzenia może być wypadek w drodze do pracy, zalanie mieszkania lub choroba bliskiego członka rodziny.

Warto również pamiętać, że urlop z powodu siły wyższej to prawo przysługujące wyłącznie osobom zatrudnionym na umowę o pracę. Osoby pracujące na podstawie umów cywilnoprawnych lub na zasadach B2B nie mogą z niego skorzystać (w takim wypadku pracodawca może oczywiście zgodzić się na dodatkowe dni wolne dla swoich pracowników, jednak nie będzie miał on takiego obowiązku).

Jeśli chcesz zmienić swoją formę zatrudnienia, zobacz ogłoszenia o pracę z obszaru Finanse lub Marketing.

Urlop siła wyższa – powody

Urlop z powodu siły wyższej przysługuje pracownikom w sytuacjach nagłych i nieprzewidzianych, wymagających ich osobistej i natychmiastowej interwencji. Przykłady takich okoliczności to:

• Nagłe sprawy rodzinne: wypadek lub choroba bliskiego członka rodziny.

• Zdarzenia losowe: zalanie lub pożar mieszkania, kradzież.

• Wypadki drogowe: gdy pracownik jest uczestnikiem lub świadkiem kolizji.

Urlop z powodu siły wyższej nie przysługuje, jeśli zdarzenie było przewidziane lub planowane. Przykładem może być wcześniej umówiona wizyta lekarska czy zaplanowany remont mieszkania.

W sytuacjach, gdy pracownik wiedział z wyprzedzeniem o danym zdarzeniu, powinien skorzystać z innego rodzaju urlopu, na przykład urlopu okolicznościowego.

Ile dni urlopu z powodu siły wyższej przysługuje pracownikowi?

Urlop z powodu działania siły wyższej przysługuje pracownikowi w wymiarze 2 dni roboczych w roku kalendarzowym, co odpowiada 16 godzinom. Można z niego skorzystać zarówno w formie dziennej, jak i godzinowej – o sposobie wykorzystania decyduje pracownik, w zależności od swoich potrzeb i rodzaju zdarzenia.

Niewykorzystany urlop tego rodzaju nie przechodzi na kolejny rok. 

Dla osób zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy urlop jest ustalany proporcjonalnie do wymiaru ich czasu pracy. Przykładowo, pracownik zatrudniony na pół etatu ma prawo do 1 dnia (8 godzin) urlopu z powodu siły wyższej.

Czy urlop z powodu działania siły wyższej jest płatny?

Urlop z powodu siły wyższej jest płatny, ale wynagrodzenie za ten czas wynosi 50% wynagrodzenia pracownika, obliczanego jak stawka za czas urlopu wypoczynkowego (uwzględniając także zmienne składniki wynagrodzenia).

Urlop siła wyższa – wniosek

Aby uzyskać urlop z powodu działania siły wyższej, wymagane jest dopełnienie kilku formalności. Chodzi tu przede wszystkim o złożenie właściwego wniosku, który powinien zawierać:

• datę oraz miejsce złożenia wniosku,

• dane pracownika,

• uzasadnienie,

• wymiar urlopu oraz sposób jego wykorzystania (godzinowy lub dzienny).

W Kodeksie pracy nie określono formy, w jakiej wniosek o urlop z powodu siły wyższej powinien być złożony. Można to zrobić pisemnie, telefonicznie lub za pomocą wiadomości e-mail w dniu rozpoczęcia urlopu.

Wniosek o taki urlop powinien być złożony przez pracownika najpóźniej w dniu, w którym zamierza z niego skorzystać.

W przypadku wątpliwości warto zapoznać się z regulaminem i procedurami obowiązującymi w firmie.

Często zadawane pytania

Czy pracodawca może odmówić udzielenia urlopu z powodu siły wyższej?

Pracodawca jest obowiązany udzielić zwolnienia z powodu siły wyższej, jeśli pracownik złożył wniosek prawidłowo, a sytuacja, w której się znalazł, kwalifikuje się jako nagła i nieprzewidziana. 

Czy urlop siła wyższa przechodzi na kolejny rok?

Urlop z powodu siły wyższej nie przechodzi na kolejny rok. Pracownik ma prawo do wykorzystania 2 dni roboczych (lub 16 godzin) w danym roku kalendarzowym, a niewykorzystany urlop traci ważność z końcem roku.

Urlop siła wyższa – przykłady zastosowania

Urlop z powodu działania siły wyższej przysługuje pracownikom w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych nieprzewidzianą sytuacją, w której jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika.

Do takich sytuacji można zaliczyć chorobę członka rodziny, wypadki oraz zdarzenia losowe, takie jak pożary, powodzie, kradzieże czy awarie w mieszkaniu pracownika.

Urlop siła wyższa – uzasadnienie. Czy trzeba je podawać?

Urlop z tytułu siły wyższej jest przyznawany w przypadku pilnych spraw rodzinnych, gdy jest wymagana niezbędna natychmiastowa obecność pracownika. Konieczne jest więc podanie przyczyny zwolnienia.

Urlop siła wyższa a na żądanie – czym się różnią?

Urlop z tytułu siły wyższej jest przyznawany w sytuacjach, które wymagają natychmiastowej obecności pracownika zatrudnionego na umowę o pracę. Jest więc przeznaczony na zdarzenia nadzwyczajne i nieprzewidziane. Urlop na żądanie przysługuje natomiast pracownikowi w sytuacjach, gdy potrzebuje wziąć urlop nagle, bez podawania konkretnych powodów.

W przypadku urlopu z powodu siły wyższej pracownikowi za czas nieobecności przysługuje stawka w wysokości połowy wynagrodzenia, natomiast urlop na żądanie jest pełnopłatny.

Pracownikowi przysługuje 2 dni (16 godzin) urlopu z tytułu siły wyższej oraz 4 dni urlopu na żądanie, z tym że ten ostatni jest częścią wymiaru urlopu wypoczynkowego (jest odliczany z puli 20 lub 26 dni urlopowych).