Lekarz medycyny pracy: obowiązki, skierowanie, zarobki

Lekarz medycyny pracy specjalizuje się w zapobieganiu, diagnozowaniu i leczeniu urazów i chorób zawodowych. Jego głównym celem jest zapewnienie zdrowia i bezpieczeństwa pracowników w różnych branżach. Kiedy trzeba się do niego udać?

Kim jest lekarz medycyny pracy?

Lekarze medycyny pracy oceniają zagrożenia i ryzyko w miejscu pracy, aby zidentyfikować potencjalne problemy zdrowotne i opracować strategie ich łagodzenia. Współpracują z pracodawcami, pracownikami i innymi pracownikami służby zdrowia w celu promowania zdrowego środowiska pracy oraz zapobiegania chorobom i urazom zawodowym.

Mogą również udzielać porad dotyczących usprawnień ergonomicznych, modyfikacji w projektowaniu pracy oraz programów promocji zdrowia w celu poprawy zdrowia pracowników i zmniejszenia absencji.

Jak widnieje w artykule 229 § 4 Kodeksu pracy, pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika, jeśli ten nie ma aktualnego orzeczenia lekarskiego (w którym zostanie stwierdzony brak przeciwwskazań do podjęcia pracy na danym stanowisku w warunkach zaznaczonych w skierowaniu).

Obowiązki

Ocena zagrożeń w miejscu pracy

Oceniają środowisko pracy w celu identyfikacji potencjalnych zagrożeń i ryzyka dla zdrowia (w tym czynników fizycznych, chemicznych, biologicznych i ergonomicznych, które mogą mieć wpływ na zdrowie i bezpieczeństwo pracowników).

Nadzór sanitarny

Opracowują i wdrażają programy nadzoru sanitarnego w celu monitorowania stanu zdrowia pracowników narażonych na zagrożenia zawodowe.

Promowanie zdrowia zawodowego

Opracowują i wdrażają programy promujące zdrowy tryb życia i edukujące pracowników w zakresie praktyk bezpieczeństwa i higieny pracy. W tym celu prowadzą szkolenia, warsztaty i kampanie informacyjne.

Zarządzanie urazami i chorobami

W przypadku wystąpienia urazów lub chorób zawodowych, lekarze medycyny pracy zapewniają opiekę medyczną i leczenie poszkodowanym pracownikom. Współpracują również z innymi pracownikami służby zdrowia (np. psychologiem, kardiologiem czy neurologiem) i pracodawcami, by zapewnić kompleksową opiekę.

Ocena niepełnosprawności

Pomagają w zarządzaniu przypadkami niepełnosprawności, oceniając stan zdrowia pracowników, ich wydolność funkcjonalną i zdolność do wykonywania obowiązków służbowych. Mogą udzielać rekomendacji dotyczących dostosowań i modyfikacji w miejscu pracy, aby wspierać pracowników niepełnosprawnych w powrocie do pracy.

Sprawdzanie wymogów BHP

Lekarze medycyny pracy stoją na straży przestrzegania przepisów i norm bezpieczeństwa i higieny pracy w miejscach pracy. Doradzają pracodawcom w zakresie wymogów prawnych dotyczących BHP oraz pomagają we wdrażaniu środków mających na celu zapewnienie zgodności z odpowiednimi przepisami i regulacjami.

Edukowanie i profilaktyka

Mogą brać udział w programach edukacyjnych dla pracowników służby zdrowia, pracodawców i pracowników, aby zwiększyć świadomość na temat problemów związanych z higieną pracy i najlepszych praktyk.

Jeśli interesuje Cię podjęcie pracy jako lekarz medycyny, sprawdź aktualne oferty w serwisie Asistwork!

Konsultacja – lekarz medycyny pracy

Zgodnie z artykułem 211 § 5 Kodeksu pracy każdy przyszły pracownik musi poddać się badaniom wstępnym, kontrolnym i okresowym oraz innym zleconym badaniom. Tak więc konsultacja i badania u lekarza medycyny pracy to obowiązkowy etap w procesie rekrutacji, zanim podpiszesz umowę z nowym pracodawcą. Dzięki nim możesz potwierdzić swoją zdolność do wykonywania obowiązków na danym stanowisku.

Skierowanie do lekarza medycyny pracy

Żeby odbyć badania wstępne lub okresowe, potrzebne jest skierowanie do lekarza medycyny pracy. To dokument, który zawsze wystawia pracodawca.

Na skierowaniu powinny znaleźć się takie informacje jak:

• dane pracownika (imię, nazwisko, PESEL, miejsce zamieszkania),

• nazwa firmy i miejsce pracy,

• stanowisko pracy,

• czynniki szkodliwe lub uciążliwe, z którymi pracownik będzie mieć styczność,

• rodzaj badania – wstępne, okresowe lub kontrolne.

Jak napisać skierowanie?

Skierowanie na badanie medycyny pracy wystawia pracodawca. To on decyduje o konieczności przeprowadzenia badań profilaktycznych – wstępnych, okresowych lub kontrolnych – i wydaje pracownikowi odpowiedni dokument.

W skierowaniu pracodawca podaje m.in. rodzaj stanowiska pracy, czynniki ryzyka występujące na danym stanowisku oraz cel badania. Dzięki temu lekarz medycyny pracy może ocenić zdolność pracownika do wykonywania obowiązków w określonych warunkach oraz wydać właściwe orzeczenie lekarskie.

 

Wzór skierowania na badanie do lekarza medycyny pracy

Dane pracownika (imię i nazwisko, PESEL, miejsce zamieszkania):

Opis stanowiska pracy:

Rodzaj badania (wstępne/okresowe/kontrolne):

Cel badania/uwagi dotyczące stanowiska:

Czynniki ryzyka związane z danym stanowiskiem (jeśli występują – czynniki fizyczne, pyły, czynniki chemiczne, czynniki biologiczne, inne czynniki):

Łączna liczba czynników niebezpiecznych:

Data wystawienia skierowania:

Podpis i pieczątka pracodawcy:

 

Przebieg wizyty

Zwykle wizyta zajmuje kilkanaście minut i ma kilka etapów:

• Wywiad medyczny – lekarz pyta np. o Twój stan zdrowia, przebyte choroby, urazy czy przyjmowane leki.

• Badania podstawowe – pomiar ciśnienia, sprawdzenie wzroku i słuchu, czasem EKG lub spirometria, jeśli wymaga tego charakter stanowiska.

• Badania laboratoryjne – morfologia czy analiza moczu mogą być zlecane w celu ogólnej oceny organizmu.

• Dodatkowe konsultacje – przy profesjach szczególnie wymagających (np. kierowcy, operatorzy maszyn, osoby pracujące na wysokości) lekarz może skierować Cię do okulisty, laryngologa czy neurologa.

• Wydanie orzeczenia – na końcu otrzymujesz zaświadczenie o zdolności do pracy, które przekazujesz swojemu przyszłemu pracodawcy. Bez niego nie możesz rozpocząć pracy.

O co pyta lekarz medycyny pracy?

Podczas badania lekarz medycyny pracy zadaje kilka pytań dotyczących zdrowia i stylu życia. Dzięki temu może ocenić, czy dana osoba jest zdolna do pracy na konkretnym stanowisku.

Najczęściej pytania dotyczą:

• przebytych chorób i operacji,

• aktualnych dolegliwości,

• przyjmowanych leków,

• alergii i uczuleń,

• prowadzonego stylu życia,

• środowiska pracy.

Jeśli sami mamy pytania do lekarza medycyny pracy, warto je zadać. Wszelkie informacje można zapisać, żeby nie uciekły nam z głowy.

Przykładowe pytania

• Czy chorujesz przewlekle?

• Czy w rodzinie występowały poważne choroby przewlekłe?

• Czy w przeszłości byłeś hospitalizowany?

• Czy miałeś poważne operacje?

• Czy masz alergie?

• Czy przyjmujesz na stałe leki?

• Czy palisz papierosy?

• Czy spożywasz regularnie alkohol?

• Czy w ostatnim miesiącu odczuwałeś... (np. ból głowy, zawroty głowy, ucisk w klatce piersiowej)?

• Jaki tryb ma praca (np. siedzący)?

• Czy uprawiasz sport?

• Jak wygląda Twoja dieta/sposób odżywiania?

• Jaki rodzaj pracy wykonujesz?

• Czy jesteś narażony na kontakt z materiałami niebezpiecznymi w pracy?

Badania wstępne

Badania wstępne dotyczą nowych pracowników – mają na celu stwierdzić, czy dana osoba nadaje się do wykonywania określonych obowiązków.

Badań wstępnych nie musi wykonywać pracownik:

• ponownie przyjmowany do pracy na to samo stanowisko u tego samego pracodawcy;

• zatrudniany u innego pracodawcy na dane stanowisko w ciągu 30 dni od zakończenia poprzedniego stosunku pracy, pod warunkiem że przedstawi aktualne orzeczenie lekarskie potwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach określonych w skierowaniu na badania (nowy pracodawca musi potwierdzić, że warunki pracy odpowiadają stanowisku, na które przyjmuje pracownika).

Badania okresowe

Badania okresowe wykonuje się regularnie w trakcie zatrudnienia. Mają na celu kontrolę stanu zdrowia i ocenę zdolności do pracy w danych warunkach.

Zaleceniami do przeprowadzania badań okresowych są:

• praca w warunkach szkodliwych (w tym narażenie na czynniki szkodliwe np. chemiczne, fizyczne, biologiczne, hałas, wibracje),

• praca wymagająca częstszej kontroli zdrowia pracowników (np. transport, ochrona zdrowia, życia i mienia, przemysł chemiczny),

• przeniesienie pracownika na inne stanowisko lub do innej części zakładu, gdzie warunki pracy są odmienne lub wiążą się z nowymi zagrożeniami dla zdrowia,

• stan zdrowia pracownika wymagający szczególnej kontroli,

• dłuższy urlop zdrowotny lub choroba, które mogą wiązać się z ryzykiem dla zdrowia dla pracownika lub osób w jego otoczeniu,

• zgłoszenie przez pracownika problemów zdrowotnych wykonywanych z pracą.

To jak często trzeba wykonywać badania jest określane w zależności m.in. od zagrożeń związanych z danym stanowiskiem, wiekiem i stanem zdrowia pracownika. Widełki to 2-5 lat.

W razie pojawienia się jakichkolwiek problemów zdrowotnych nie warto czekać na skierowanie od pracodawcy do lekarza, a można zgłosić je zwierzchnikowi (zwłaszcza jeśli podejrzewamy, że dolegliwości mają związek z miejscem pracy) albo samodzielnie udać się do lekarza (w tym wypadku badania będzie trzeba wykonać na własną rękę).

Badania kontrolne

Mają na celu sprawdzenie stanu zdrowia pracownika po stwierdzeniu nieprawidłowości w poprzednich badaniach wstępnych lub okresowych. Dzięki temu można ocenić, czy pracownik może kontynuować pracę na danym stanowisku lub czy wymaga czasowej zmiany obowiązków.

Różnica między badaniami okresowymi a kontrolnymi polega na celu i okolicznościach ich przeprowadzania. Badania okresowe wykonywane są regularnie w trakcie zatrudnienia, aby systematycznie kontrolować stan zdrowia pracownika i ocenić jego zdolność do pracy w określonych warunkach, zgodnie z zagrożeniami występującymi na danym stanowisku.

Natomiast badania kontrolne przeprowadza się w określonych sytuacjach, gdy wcześniejsze badania wykazały nieprawidłowości lub gdy lekarz medycyny pracy uzna za konieczne monitorowanie stanu zdrowia pracownika, np. po dłuższej nieobecności w pracy. W skrócie, okresowe mają charakter rutynowy, w porównaniu do kontrolnych, które wykonywane są w reakcji na wystąpienie konkretnego problemu zdrowotnego.

Przykład

Anna pracuje jako magazynierka w dużym centrum dystrybucyjnym. Choć jej badania okresowe były ważne jeszcze do listopada 2025 r., pewnego dnia podczas przenoszenia ciężkich kartonów poczuła silne zawroty głowy, pociemniało jej przed oczami i upadła na ziemię. Po chwili próbowała samodzielnie wstać i wrócić do pracy, ale jej kolega natychmiast wezwał przełożonego, który zadecydował, że nie powinna kontynuować obowiązków i zgłosił sytuację do działu kadr. Pracodawca wystawił Annie skierowanie na badanie kontrolne, opisując zdarzenie w dokumentacji. Lekarz medycyny pracy po badaniu stwierdził, że Anna może pracować w stopniu ograniczonym, czyli tylko przy lżejszych obowiązkach oraz z możliwością korzystania z pomocy współpracownika przy przenoszeniu ciężkich przedmiotów. Wskazał również, żeby monitorować stan kobiety i w razie pojawienia się tego bądź innych objawów, zgłosić się na pogłębione badania.

Orzeczenie lekarskie

Lekarz medycyny pracy wydaje orzeczenie lekarskie, w którym określa zdolność pracownika do wykonywania pracy na określonym stanowisku. Ten dokument stwierdza, czy dana osoba może bezpiecznie wykonywać swoje obowiązki zawodowe, biorąc pod uwagę jej stan zdrowia i warunki pracy.

W orzeczeniu pracodawca może znaleźć informację, czy pracownik jest:

• zdolny do pracy – pracownik może wykonywać swoje obowiązki bez ograniczeń;

• zdolny do pracy z ograniczeniami – pracownik może wykonywać obowiązki tylko w określonych warunkach (np. nie obsługuje urządzeń elektrycznych, ma pracować w asyście innego pracownika);

• czasowo niezdolny do pracy – pracownik nie może pracować przez określony czas z powodu stanu zdrowia;

• niezdolny do pracy – pracownik nie może wykonywać obowiązków na danym stanowisku z powodu przeciwwskazań zdrowotnych.

Orzeczenie lekarskie jest wymagane zarówno przy zatrudnieniu (badania wstępne), w trakcie pracy (badania okresowe i kontrolne), jak i w sytuacjach wyjątkowych, np. po wypadku czy nagłym pogorszeniu stanu zdrowia pracownika. Stanowi ono podstawę prawną do organizowania pracy w sposób bezpieczny dla pracownika i innych osób.

Lekarz medycyny pracy – zarobki

Zarobki lekarza w Polsce zależą od wielu czynników:

• doświadczenie zawodowe;

• lokalizacja miejsca pracy – większe miasta (Warszawa, Kraków, Wrocław, Poznań) w porównaniu do mniejszych miejscowości oferują wyższe wynagrodzenia;

• forma zatrudnienia – umowa o pracę, kontrakt, praca w sektorze prywatnym lub prowadzenie własnej praktyki mogą wpływać na wysokość wynagrodzenia;

• specjalistyczne kwalifikacje i kursy;

• zakres obowiązków;

• obciążenie pracą i liczba godzin – większa liczba pacjentów może wpłynąć na zwiększenie dochodu;

• dodatkowe benefity – np. prywatna opieka medyczna, ubezpieczenie na życie, dofinansowanie szkoleń, telefon służbowy;

• popyt na specjalistów w regionie;

• własna działalność gospodarcza – prowadzenie prywatnej praktyki lub współpraca z kilkoma firmami pozwala zwiększyć dochody;

• umiejętności negocjacyjne i renoma – lekarze z dobrą reputacją lub specjalistyczną wiedzą mogą wynegocjować lepsze stawki;

• dodatkowe projekty i szkolenia – prowadzenie szkoleń BHP, audytów medycznych czy konsultacji może zwiększyć zarobki.

Lekarz medycyny pracy – cena konsultacji

Koszty badań profilaktycznych (wstępnych, okresowych oraz kontrolnych) ponosi całkowicie pracodawca. Do wydatków tych zalicza się między innymi:

• koszty wykonania badań,

• wynagrodzenie pracownika za czas poświęcony na badania, jeśli odbywają się w godzinach pracy (dotyczy badań okresowych i kontrolnych),

• koszty powtórnych badań w sytuacji, gdy pracownik lub pracodawca odwoła się od treści orzeczenia lekarskiego,

• zwrot wydatków na przejazd pracownika do miejsca wykonywania badań, zgodnie z zasadami obowiązującymi przy podróżach służbowych.

Szczegółowe zasady, tryb oraz zakres przeprowadzania badań profilaktycznych zostały określone w rozporządzeniu dotyczącym badań lekarskich pracowników, profilaktycznej opieki zdrowotnej oraz wydawania orzeczeń lekarskich zgodnie z przepisami Kodeksu pracy.