Urlop opiekuńczy - kiedy możesz go wziąć i czy jest płatny?

Dorosły człowiek zwykle ma zobowiązania zarówno wobec pracodawcy, jak i swoich bliskich. Właśnie dlatego prawo pracy gwarantuje możliwość wykorzystania dni wolnych na opiekę nad członkiem rodziny. Dowiedz się, jakie są dokładne zasady przyznawania urlopu opiekuńczego i jakie przepisy regulują tę kwestię.

W tym artykule przeczytasz:

• Czym jest urlop opiekuńczy i komu przysługuje?

• Ile dni urlopu opiekuńczego przysługuje pracownikowi?

• Jakie są zasady przyznawania urlopu opiekuńczego?

• Jakie dokumenty są potrzebne do uzyskania urlopu opiekuńczego?

• Czy urlop opiekuńczy jest płatny?

• Jak złożyć wniosek o urlop opiekuńczy?

• Na kogo można wziąć urlop opiekuńczy?

• Czy urlop opiekuńczy wlicza się do stażu pracy?

• Jakie są różnice między urlopem opiekuńczym a zwolnieniem lekarskim na opiekę?

• Czy pracodawca może odmówić urlopu opiekuńczego?

Czym jest urlop opiekuńczy?

Nie bez powodu wiele osób poszukuje ogłoszeń o pracę obiecujących elastyczny grafik czy niestandardowe godziny. Bardzo często oczekuje się od miejsca pracy, że wypełnianie obowiązków służbowych nie będzie kolidowało z życiem rodzinnym, zwłaszcza gdy bliscy znajdą się w potrzebie. Na szczęście, niezależnie od ustalonych wcześniej warunków zatrudnienia, umowa o pracę pozwala wykorzystać dni wolne na opiekę.

Urlop opiekuńczy to jedno z praw pracownika, dzięki któremu może od skorzystać z kilkudniowej przerwy w pracy, aby zająć się członkiem rodziny. Obejmuje on do 5 dni bezpłatnych dni wolnych, podczas których można zatroszczyć się o członka gospodarstwa domowego. Kodeks pracy przewiduje także 2 płatne dni na opiekę nad dzieckiem do 14 roku życia.

Komu przysługuje urlop opiekuńczy?

Prawo nie dyskryminuje i pozwala korzystać z 5 bezpłatnych dni w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia bliskiej osobie, niezależnie od tego, czy pracownik jest rodzicem czy nie. Warunki niezbędne do uzyskania dni wolnych to posiadanie umowy o pracę oraz specjalne potrzeby medyczne osoby zamieszkującej to samo gospodarstwo domowe. Dzięki temu w razie potrzeby udzielisz wsparcia zarówno dziecku, jak i rodzicowi, małżonkowi czy partnerowi.

Na kogo można wziąć urlop opiekuńczy?

Wolne dni w ramach bezpłatnego urlopu opiekuńczego wykorzystasz, by zająć się członkami swojego gospodarstwa domowego. Czas ten z zasady jest zaprojektowany z myślą o osobach spokrewnionych i spowinowaconych, więc w szczególności dotyczy to:

• dziecka,

• rodzica,

• małżonka.

Warto jednak zaznaczyć, że jeśli mieszkasz pod jednym dachem z osobą niespokrewnioną (np. partnerem) i wymaga on opieki ze wzglądów medycznych, również możesz skorzystać z prawa do urlopu.

Urlop opiekuńczy w 2025 roku - aktualne przepisy

Kodeks pracy oraz dyrektywy unijne wspierają pracowników, którzy chcą zachować równowagę w życiu prywatnym oraz zawodowym i troszczyć się o bliskich w potrzebie. Urlop opiekuńczy to jeden z przywilejów, które właśnie to umożliwiają. Najbardziej znaczące regulacje, dotyczące dni wolnych na opiekę, pojawiły się w 2023 roku. Chodzi tutaj przede wszystkim o nowe przepisy w Kodeksie pracy, które respektują założenia unijnej dyrektywy work-life balance. Szczegółowe zasady znaleźć można w art. 173¹, który określa wymiar urlopu, sposób wnioskowania i warunki korzystania z tego przywileju pracowniczego.

Dzięki tym zapisom można dziś korzystać z 5 bezpłatnych dni urlopu opiekuńczego oraz 2 płatnych dni na opiekę nad dzieckiem. Przed 2023 rokiem przysługiwały jedynie 2 płatne dni, a długość łącznego urlopu opiekuńczego nie była dokładnie uregulowana. W szczególnie trudnych przypadkach pracownik mógł wykorzystać pulę urlopu wypoczynkowego.

Czy urlop opiekuńczy jest płatny?

Warto wiedzieć, że chociaż urlop opiekuńczy nie narusza puli płatnego urlopu wypoczynkowego, nie przysługuje wynagrodzenie za jego wykorzystanie. 5 dni, które poświęcisz na pielęgnowanie bliskiej osoby to czas, za który pracodawca nie ma obowiązku Ci zapłacić. Jeśli nie chcesz zobaczyć uszczuplonej wypłaty, możesz rozważyć skorzystanie z puli urlopowej przeznaczonej na wypoczynek. Pamiętaj też, że jeżeli to Twoje dziecko wymaga opieki, masz również prawo do 2 dni lub 16 godzin płatnego urlopu na ten cel.

Czy urlop opiekuńczy wlicza się do stażu pracy?

Staż pracy jest jednym z czynników od których zależą uprawnienia pracownicze (np. ilość dni urlopowych), dlatego też liczy się go ze szczególną starannością. Czy zatem urlop opiekuńczy można włączyć do swojego stażu pracy? Kodeks pracy (art. 173²) stanowi, że jak najbardziej, taki urlop wlicza się do okresu zatrudnienia.

Jakie są zasady przyznawania urlopu opiekuńczego?

Można dokładnie przyjrzeć się zasadom przyznawania urlopu opiekuńczego, zaglądając do Kodeksu pracy (artykuły 173¹ - 173³). Mówią one, że okres urlopu opiekuńczego wlicza się do stażu pracy i może wynieść do 5 bezpłatnych dni. Co ważne, przepisy podkreślają także konieczność powiadomienia pracodawcy poprzez złożenie wniosku najpóźniej 1 dzień przed nieobecnością.

Jakie dokumenty są potrzebne do uzyskania urlopu opiekuńczego?

Głównym dokumentem, który będzie niezbędny do uzyskania prawa do urlopu opiekuńczego jest odpowiednio przygotowany wniosek. Powinien on zawierać najważniejsze informacje dotyczące planowanej absencji. Należy więc wskazać:

• imię i nazwisko osoby będącej członkiem rodziny lub współlokatorem, która jest powodem nieobecności,

• przyczynę konieczności zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych,

• stopień pokrewieństwa z pracownikiem,

• w przypadku braku pokrewieństwa, adres zamieszkania potwierdzający dzielenie gospodarstwa domowego.

Dobra wiadomość dla osób, które nie lubią formalności. Oprócz wniosku nie potrzebujesz zaświadczeń o stanie zdrowia osoby, która wymaga opieki ani żadnych dodatkowych dokumentów. Pamiętaj jednak, aby dopełnić swojego obowiązku informacyjnego wobec pracodawcy i powiadomić o nieobecności dzień wcześniej.

Jak złożyć wniosek o urlop opiekuńczy?

Według Kodeksu pracy, wniosek o urlop opiekuńczy w wymiarze od 1 do 5 dni roboczych złożyć można w formie papierowej lub elektronicznej. Oznacza to, że chociaż można wydrukować i przedłożyć taki dokument, dopuszczalne jest również wysłanie maila czy chociażby zaznaczenie odpowiednich rubryk w wewnątrzfirmowym systemie zarządzania absencją pracowników. Miej jednak na uwadze, że Twój przełożony może mieć jakiś preferowany sposób powiadamiania o nieobecnościach. Jeśli jest on określony w regulaminie zakładowym, postaraj się dostosować.

Jakie są różnice między urlopem opiekuńczym a zwolnieniem lekarskim na opiekę?

Nie tylko urlop opiekuńczy uprawnia do wolnych dni w razie konieczności zapewnienia osobistej opieki bliskim i wsparcia z poważnych względów medycznych. Możliwe jest również otrzymanie zwolnienia lekarskiego na opiekę. Wbrew temu, co się sądzi, lekarz przyznaje takie zwolnienie nie tylko rodzicowi chorego malucha, ale również w przypadku, gdy inny członek rodziny potrzebuje pomocy. Warunkiem do otrzymania jest brak innych osób w gospodarstwie, które mogłyby w tym czasie sprawować opiekę (chyba że dziecko ma 2 lata lub mniej).

Jaka jest podstawowa różnica pomiędzy tymi dwoma sposobami uzyskania dni wolnych na opiekę lub wsparcie osoby w potrzebie?

• Przede wszystkim urlopu opiekuńczego udziela pracodawca na wniosek pracownika złożony w firmie. W drugim przypadku L4 wypisuje lekarz i trafia ono do systemu ZUS.

• Druga ważna kwestia to prawo do zasiłku chorobowego, które otrzymasz w przypadku zwolnienia lekarskiego, jednak wykorzystując urlop opiekuńczy nie dostajesz wynagrodzenia za ten czas.

• Ostatnia znacząca różnica to wymiar przysługujących dni. Zasiłek chorobowy z tytułu L4 na opiekę można otrzymywać do 14 dni. Może też przysługiwać przez 30 lub 60 dni w roku zależnie od wieku dziecka i jego niepełnosprawności. Czas urlop opiekuńczego to 5 dni na rok, które nie są płatne.

Z finansowego punktu widzenia wydaje się, że korzystniejsze jest uzyskanie zwolnienia lekarskiego, które pozwoli skorzystać z wynagrodzenia chorobowego. Jednak nie zawsze możliwe jest szybkie zorganizowanie konsultacji ze specjalistą. Natomiast urlop opiekuńczy przysługuje niezależnie od opinii lekarskiej, więc czasem jest to wygodniejszy sposób, by szybko zapewnić bliskim pomoc w potrzebie.

Czy pracodawca może odmówić urlopu opiekuńczego?

Jeśli wniosek o urlop opiekuńczy został złożony poprawnie, nie przewiduje się scenariusza, w którym pracodawca odmawia. Zatem zgłaszając co najmniej jeden dzień wcześniej i mając w tym samym gospodarstwie domowym chorą osobę w potrzebie, nie musisz się obawiać, że szef postawi Cię pod ścianą. Wolnego czasu przełożony musi udzielić w dniach będących dla pracownika dniami pracy, a zatem nie może sugerować, by na wsparcie bliskich przeznaczyć wolny weekend czy święto.

Urlop opiekuńczy - najważniejsze informacje

Urlop opiekuńczy to przywilej pracownika, który umożliwia mu czasowe zwolnienie z obowiązków zawodowych, gdy bliska osoba wymaga opieki lub wsparcia. Przysługuje on osobom zatrudnionym na umowę o pracę i pozwala na zapewnienie osobistej opieki członkom gospodarstwa domowego w okresie niewykonywania pracy.

Najważniejsze informacje

• Urlop opiekuńczy wynosi do 5 dni w roku i jest bezpłatny.

• Przysługuje pracownikowi, który musi zaopiekować się członkiem rodziny lub osobą zamieszkującą to samo gospodarstwo domowe.

• Nie jest wymagane zaświadczenie lekarskie. Wystarczy złożenie wniosku co najmniej dzień przed planowaną nieobecnością.

• Urlop opiekuńczy wlicza się do stażu pracy.

• Można go wziąć zarówno na dziecko, rodzica, małżonka, jak i partnera zamieszkującego pod jednym dachem.

• Różni się od zwolnienia lekarskiego na opiekę, które daje prawo do zasiłku chorobowego i może obejmować dłuższy okres.

Korzystanie z urlopu opiekuńczego pozwala pracownikowi zadbać o bliskich bez konieczności rezygnowania z pracy. Choć jest to urlop bezpłatny, stanowi nieocenione wsparcie umożliwiające godzenie obowiązków zawodowych z życiem prywatnym.