Wszystko, co musisz wiedzieć o urlopie bezpłatnym: podstawa prawna, zasady udzielania, ubezpieczenie

W dzisiejszym dynamicznym świecie, w którym ciężko o równowagę pomiędzy pracą a życiem osobistym, coraz więcej osób poszukuje sposobów na chwilę wytchnienia od codziennych obowiązków. Urlop bezpłatny, jako jedna z dostępnych opcji, może być nie tylko szansą na odpoczynek, ale także na realizację pasji, rozwój osobisty czy podjęcie nowych wyzwań.

Czym tak właściwie jest urlop bezpłatny? Jakie ma konsekwencje dla pracownika i pracodawcy? W tym artykule przyjrzymy się formalnym aspektom związanym z urlopem bezpłatnym.

Zasady przyznawania urlopu bezpłatnego

Oto najważniejsze kwestie związane z urlopem bezpłatnym w Polsce:

• Na pisemny wniosek pracownika pracodawca może udzielić mu urlopu bezpłatnego, ale może także odmówić bez podania przyczyny.

• Czas trwania urlopu bezpłatnego nie wlicza się do stażu pracy pracownika.

• Pracownik przebywający na urlopie bezpłatnym traci prawo do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia po 30 dniach od wzięcia takiego urlopu.

• Pracownik ma prawo wziąć urlop bezpłatny w celu podjęcia pracy u innego pracodawcy. Jednak jeśli chce podjąć zatrudnienie na umowie o pracę, musi uzyskać zgodę dotychczasowego pracodawcy.

• Pracodawca nie może zwolnić pracownika, który przebywa na urlopie bezpłatnym. Jednak od tej zasady istnieją wyjątki, m.in. zwolnienia grupowe.

• Od przebywania na urlopie bezpłatnym zależą uprawnienia pracownicze, takie jak urlop wypoczynkowy czy urlop macierzyński.

Czym jest urlop bezpłatny? Co mówi Kodeks pracy?

Urlop bezpłatny jest określany jako czasowa przerwa w wykonywaniu pracy, udzielana na pisemny wniosek pracownika. W trakcie tego urlopu prawa i obowiązki zarówno pracownika, jak i pracodawcy są zawieszone. Oznacza to między innymi, że pracownik nie otrzymuje wynagrodzenia ani innych świadczeń pieniężnych, a okres urlopu bezpłatnego nie wlicza się do stażu pracy.

Kwestie związane z urlopem bezpłatnym zostały uregulowane w art. 174 Kodeksu pracy. Kodeks informuje m.in. o tym, że pracodawca może udzielić pracownikowi urlopu bezpłatnego na jego pisemny wniosek. Może także odmówić bez podania uzasadnienia.

Kto może skorzystać z urlopu bezpłatnego?

Z urlopu bezpłatnego może skorzystać każdy pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę, niezależnie od wymiaru czasu pracy (na pełen etat, na pół etatu, itp.) i rodzaju umowy (na czas określony lub nieokreślony).

Aby otrzymać urlop bezpłatny, pracownik musi sporządzić pisemny wniosek. Nie musi przy tym podawać przyczyny swojej decyzji. Pracodawca nie jest zobowiązany do przychylenia się do prośby i może odmówić bez podawania przyczyny.

Ile dni urlopu bezpłatnego przysługuje pracownikowi?

Urlop bezpłatny to forma przerwy w pracy, która nie ma określonego limitu dni. Pracownik może skorzystać z takiego urlopu na czas, który uzgodni z pracodawcą. Oznacza to, że teoretycznie urlop bezpłatny może trwać od kilku dni do kilku lat, w zależności od ustaleń obu stron.

W sytuacji, gdy urlop bezpłatny trwa dłużej niż 3 miesiące, strony mogą przewidzieć dopuszczalność odwołania pracownika z urlopu z ważnych pobudek, takich jak braki kadrowe.

Urlop bezpłatny a ubezpieczenie ZUS

Po 30 dniach od rozpoczęcia urlopu bezpłatnego pracownik traci prawo do ubezpieczenia zdrowotnego. Zarówno pracownik, jak i zgłoszeni przez niego do ubezpieczenia członkowie rodziny, tracą prawo do świadczeń finansowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia.

W okresie urlopu bezpłatnego pracownik nie ma prawa do zasiłku chorobowego, opiekuńczego i macierzyńskiego. 

Pracownik może zgłosić się do dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego na podstawie pisemnego wniosku złożonego w NFZ. W takim przypadku będzie musiał samodzielnie opłacać składki. Możliwe jest również zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego przez członka rodziny, który jest zatrudniony i opłaca składki.

Urlop bezpłatny a emerytura

Urlop bezpłatny jest traktowany jako okres nieskładkowy – mówi o tym art. 7 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Co to oznacza? Podczas urlopu bezpłatnego pracodawca nie odprowadza składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe ani wypadkowe. Pracownik w tym czasie nie nabywa okresów składkowych, które są potrzebne do ustalenia prawa do emerytury lub renty.

Urlop bezpłatny a działalność gospodarcza

Jeśli jesteś zatrudniony na etacie i jednocześnie prowadzisz działalność gospodarczą, jako przedsiębiorca musisz jedynie odprowadzać za siebie składkę zdrowotną. Gdy udasz się na urlop bezpłatny, pracodawca przestanie odprowadzać za Ciebie składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne z tytułu umowy o pracę.

Oznacza to, że w czasie urlopu bezpłatnego własna działalność gospodarcza staje się jedynym tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń w ZUS. Będziesz musiał(a) więc przystąpić do obowiązkowych ubezpieczeń z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.

Urlop bezpłatny a wypowiedzenie

Pracodawca nie może zwolnić pracownika, który przebywa na urlopie bezpłatnym. Taki zakaz wynika z przepisów o ochronie trwałości stosunku pracy. Pracownik ma prawo do powrotu do pracy po zakończeniu urlopu.

Istnieją jednak wyjątki, w których pracodawca może wręczyć wypowiedzenie osobie przebywającej na urlopie bezpłatnym:

• Jeśli pracownik przebywa na urlopie bezpłatnym dłużej niż miesiąc, pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia. To oznacza, że po upływie miesiąca usprawiedliwionej nieobecności, pracodawca ma prawo zakończyć stosunek pracy.

• W przypadku ogłoszenia upadłości lub likwidacji przedsiębiorstwa, przepisy dotyczące ochrony przed wypowiedzeniem umowy nie mają zastosowania. Pracodawca może w takim przypadku zwolnić pracownika na urlopie bezpłatnym niezależnie od czasu jego trwania.

• Pracodawca może również zwolnić pracownika dyscyplinarnie, jeśli naruszył on obowiązki pracownicze, niezależnie od tego, czy jest na urlopie bezpłatnym.

Pracownicy przebywający na urlopie bezpłatnym mogą być objęci zwolnieniami grupowymi, jednak istnieją określone warunki, które muszą być spełnione.

W trakcie przebywania na urlopie bezpłatnym pracownik ma prawo złożyć wypowiedzenie. Umowa o pracę może także zostać rozwiązana za porozumieniem stron. Urlop bezpłatny może zostać także skrócony lub wydłużony, ale zgodzić muszą się na to obie strony.

Czy na urlopie bezpłatnym można pracować?

Pracownik może wykonywać inną pracę zarobkową w czasie trwania urlopu bezpłatnego, zarówno na podstawie umowy o pracę, jak i umowy cywilnoprawnej (np. umowy zlecenia czy umowy o dzieło).

Jednak w przypadku podjęcia pracy u innego pracodawcy w oparciu o umowę o pracę, należy uzyskać na to zgodę obecnego pracodawcy. Jeśli chcesz pracować gdzie indziej bez informowania o tym pracodawcy udzielającego urlopu bezpłatnego, możesz wybrać umowę zlecenie lub umowę o dzieło.

Wiele osób decyduje się na urlop bezpłatny właśnie w celu wykonywania pracy gdzie indziej. Jest to powszechna praktyka zwłaszcza przy pracy sezonowej. Jest to także rozwiązanie korzystne dla obu stron w przypadku, gdy u dotychczasowego pracodawcy pojawiły się problemy finansowe.

Ważne jest, aby podczas podejmowania pracy nie łamać przepisów dotyczących zakazu konkurencji, jeśli taki Cię obowiązuje.

Odwiedź nasz portal z ogłoszeniami o pracę i znajdź wymarzonego pracodawcę!

Jak wnioskować o bezpłatny urlop?

Aby uzyskać urlop bezpłatny, pracownik musi przejść przez określoną procedurę zgodnie z przepisami Kodeksu pracy. Oto kroki, które należy podjąć:

• Musisz złożyć wniosek o urlop bezpłatny w formie pisemnej. Taki wniosek powinien zawierać Twoje imię i nazwisko, datę oraz miejsce sporządzenia wniosku, a także daty rozpoczęcia i zakończenia urlopu bezpłatnego. Możesz także podać uzasadnienie swojej decyzji, natomiast nie masz takiego obowiązku.

• Kodeks pracy nie precyzuje terminu, w jakim wniosek powinien być złożony. Niemniej jednak warto złożyć go odpowiednio wcześniej, aby pracodawca miał czas na rozpatrzenie prośby i ewentualne przeorganizowanie pracy w firmie.

• Urlop bezpłatny może być udzielony na dowolny czas. W przypadku, gdy urlop bezpłatny trwa dłużej niż 3 miesiące, strony mogą ustalić możliwość wcześniejszego odwołania pracownika z urlopu z ważnych pobudek.

• Pamiętaj, że udzielenie urlopu bezpłatnego nie jest obowiązkiem pracodawcy. Pracodawca może przychylić się do wniosku, ale może także odmówić udzielenia urlopu bezpłatnego bez podania przyczyny.

 

💡 Przeczytaj także: Urlop siła wyższa - co to jest i kiedy przysługuje

 

Czy urlop bezpłatny wpływa na wymiar urlopu wypoczynkowego?

Pracownik może skorzystać z urlopu bezpłatnego, nawet jeśli nie wykorzystał całej puli urlopu wypoczynkowego. Urlop wypoczynkowy nie jest warunkiem wstępnym do udzielenia urlopu bezpłatnego.

Jeśli pracownik przebywa na urlopie bezpłatnym przez co najmniej miesiąc (30 dni), jego prawo do urlopu wypoczynkowego ulega proporcjonalnemu obniżeniu. Za każdy rozpoczęty miesiąc urlopu bezpłatnego, wymiar urlopu wypoczynkowego zmniejsza się o 1/12 przysługującego wymiaru, co w przypadku 26 dni urlopu wypoczynkowego odpowiada około 1,66 dnia.

Często zadawane pytania

Czy szef może odmówić urlopu bezpłatnego?

Tak, pracodawca ma prawo odmówić udzielenia urlopu bezpłatnego. Zgodnie z art. 174 § 1 Kodeksu pracy, urlop bezpłatny jest udzielany na pisemny wniosek pracownika, ale decyzja o jego przyznaniu należy do pracodawcy, który nie musi uzasadniać swojej odmowy.

Czy pracownik musi podać powód urlopu bezpłatnego?

Pracownik nie ma obowiązku podawania przyczyny ubiegania się o urlop bezpłatny. Jednak w praktyce, uzasadnienie prośby może zwiększyć szanse na pozytywne rozpatrzenie wniosku przez pracodawcę.

Czy urlop bezpłatny przerywa ciągłość pracy?

W trakcie trwania urlopu bezpłatnego stosunek pracy nie zostaje zerwany, ale ulega zawieszeniu. Oznacza to, że przebywanie na urlopie bezpłatnym wpływa na nasze uprawnienia pracownicze i staż pracy.

Podsumowanie. Czy warto brać urlop bezpłatny?

Podjęcie decyzji o urlopie bezpłatnym powinno być dobrze przemyślane. Z jednej strony oferuje on możliwość odpoczynku i zajęcia się sprawami osobistymi, z drugiej jednak wiąże się z utratą wynagrodzenia oraz ubezpieczeń. Pracownicy powinni dokładnie rozważyć swoje potrzeby oraz potencjalne konsekwencje finansowe i zdrowotne przed złożeniem wniosku o taki urlop.