Jawność wynagrodzeń - czym jest i co się wkrótce zmieni w Polsce?

Problem dyskryminacji płacowej w Unii Europejskiej nie pozostaje bez odpowiedzi. Najpóźniej w 2026 roku mają wejść w życie nowe przepisy, egzekwujące jawność wynagrodzeń w Polsce. Czy faktycznie wpłynie na przestrzeganie zasady równości wynagrodzeń? Jakie konsekwencje odczują pracownicy i pracodawcy? Przeczytaj i sprawdź!

Z tego artykułu dowiesz się:

• Czym jest jawność wynagrodzeń?

• Jakie są korzyści płynące z jawności wynagrodzeń dla pracowników i pracodawców?

• Jakie są potencjalne zagrożenia wynikające z ujawniania wysokości zarobków?

• Czy prawo w Polsce reguluje kwestię jawności wynagrodzeń?

• Czy i jakie nadchodzą zmiany w prawie dot. jawności wynagrodzeń?

• Jak wygląda jawność wynagrodzeń w innych krajach?

• Jak jawność wynagrodzeń wpływa na negocjacje płacowe i sprawiedliwość wynagrodzeń?

• Jak pracownicy postrzegają otwartość zarobków w firmie?

Czym jest jawność wynagrodzeń?

Jawność wynagrodzeń to polityka polegająca na ujawnianiu informacji dotyczących zarobków w danej organizacji lub sektorze gospodarki. Jej celem jest zwiększenie przejrzystości wynagrodzeń, eliminowanie niesprawiedliwości płacowych oraz zmniejszenie luki płacowej między kobietami a mężczyznami.

W Unii Europejskiej jawność wynagrodzeń stała się przedmiotem regulacji prawnych w ramach Dyrektywy o jawności wynagrodzeń (procedura 2023/970). Celem tej dyrektywy jest wprowadzenie obowiązku transparentności płac w przedsiębiorstwach działających na terenie UE, co ma przyczynić się do redukcji różnic płacowych pomiędzy płciami. Obecnie średnia różnica wynagrodzeń między kobietami a mężczyznami w Europie wynosi około 14%.

Wprowadzenie mechanizmów transparentności wynagrodzeń ma na celu nie tylko wyrównanie płac między płciami, ale również zwiększenie zaufania pracowników do pracodawców i stworzenie bardziej sprawiedliwego rynku pracy.

 

💡Przeczytaj także: Ile zarabia operator wózka widłowego? Przegląd wynagrodzeń

Jawność wynagrodzeń - za i przeciw

Wprowadzenie przejrzystości wynagrodzeń to zarówno szansa na zwalczanie dyskryminacji w zakresie płac, jak i wyzwanie dla pracodawców. Mechanizmy transparentności wynagrodzeń mają na celu eliminację niesprawiedliwości i promowanie zasad równości wynagrodzeń, jednak mogą również budzić obawy związane z ich wdrożeniem i skutkami dla organizacji.

Szanse związane z jawnością wynagrodzeń

• Zwalczanie dyskryminacji płacowej - Dzięki pośrednictwu mechanizmów przejrzystości wynagrodzeń pracownicy zyskują dostęp do informacji o średnich poziomach wynagrodzenia na danym stanowisku. To pozwala na skuteczniejsze dochodzenie swoich praw i zapobiega sytuacjom, w których osoby o podobnych kwalifikacjach i obowiązkach otrzymują różne pensje ze względu na płeć czy inne czynniki dyskryminacyjne.

• Zwiększenie zaufania w organizacji - Jawność widełek płacowych buduje kulturę otwartości i sprawiedliwości, co przekłada się na lepsze relacje między pracownikami a pracodawcami. Pracownicy mają jasność co do zasad ustalania ich indywidualnego poziomu wynagrodzenia, co zmniejsza poczucie niesprawiedliwości i frustracji.

• Motywacja do podnoszenia kwalifikacji - Transparentność wynagrodzeń może zachęcać pracowników do rozwoju zawodowego, ponieważ wiedzą, jakie wynagrodzenie mogą osiągnąć na wyższym stanowisku. Ponadto, firmy mają większą motywację do stosowania obiektywnych kryteriów oceny i wynagradzania.

Ryzyka związane z jawnością wynagrodzeń

• Problemy z negocjacją wynagrodzeń - Pełna jawność wynagrodzeń może ograniczać elastyczność w ustalaniu ich indywidualnego poziomu wynagrodzenia. Pracodawcy mogą mieć mniejsze pole do negocjacji. W niektórych przypadkach może to utrudniać zatrudnianie najlepszych specjalistów.

• Wzrost napięć w zespole - Ujawnienie różnic płacowych może prowadzić do konfliktów wśród pracowników, zwłaszcza jeśli nie są oni świadomi czynników wpływających na ich wynagrodzenie. W takich przypadkach konieczne jest jasne komunikowanie zasad równości wynagrodzeń i kryteriów ich ustalania.

• Obciążenia administracyjne - Przedsiębiorstwa, szczególnie te mniejsze, mogą mieć trudności z wdrażaniem nowych regulacji w sprawie wzmocnienia stosowania transparentności wynagrodzeń. Konieczność regularnego raportowania średnich poziomów wynagrodzenia i dbania o zgodność z przepisami może generować dodatkowe koszty i obowiązki administracyjne.

W świetle wymienionych wyżej czynników, jawność wynagrodzeń wspiera zasady równości wynagrodzeń i zwalczanie dyskryminacji płacowej, ale warto pamiętać, że jej wdrożenie wymaga świadomego podejścia i dostosowania do specyfiki organizacji.

Jawność wynagrodzeń w świetle prawa - co się zmieni w 2026 r.?

W maju 2023 roku Unia Europejska przyjęła Dyrektywę 2023/970, której celem jest wzmocnienie zasady równości wynagrodzeń dla mężczyzn i kobiet wykonujących tę samą pracę lub pracę o takiej samej wartości. Dyrektywa ta wprowadza przejrzyste zasady związane z prawem do równych wynagrodzeń oraz narzędzia egzekwowania tych zasad. Państwa członkowskie, w tym Polska, mają obowiązek wdrożenia tych przepisów do 7 czerwca 2026 roku.

Zmiany przewidziane przez dyrektywę

• Obowiązek informowania kandydatów o widełkach wynagrodzeń - Pracodawcy będą zobowiązani do podawania w ogłoszeniach o pracę informacji o przewidywanym wynagrodzeniu lub jego przedziale. Ma to na celu zapewnienie kandydatom jasności co do oferowanych warunków finansowych już na etapie rekrutacji.

• Zakaz pytania o historię wynagrodzeń - Pracodawcy nie będą mogli wymagać od kandydatów ujawniania informacji na temat ich wcześniejszych zarobków. Ma to na celu zapobieganie utrwalaniu nierówności płacowych wynikających z poprzednich miejsc zatrudnienia.

• Regularne raportowanie różnic płacowych - Przedsiębiorstwa zatrudniające powyżej określonej liczby pracowników będą musiały regularnie raportować dane dotyczące różnic w wynagrodzeniach między płciami. W przypadku stwierdzenia luki płacowej przekraczającej 5% bez obiektywnego uzasadnienia, pracodawca będzie zobowiązany do przeprowadzenia wspólnej oceny wynagrodzeń z udziałem przedstawicieli pracowników.

• Środki ochrony dla pracowników - Pracownicy, którzy doświadczą dyskryminacji płacowej, będą mieli prawo do odszkodowania. Dyrektywa przewiduje również sankcje dla pracodawców naruszających jej postanowienia.

 

💡Przeczytaj także: Ile zarabia przedstawiciel handlowy w Polsce? Przewodnik po wynagrodzeniach

Przygotowania pracodawców do polityki jawności wynagrodzeń

Chociaż termin wdrożenia dyrektywy upływa w czerwcu 2026 roku, eksperci zalecają, aby pracodawcy rozpoczęli przygotowania do nowych wymogów już teraz. Odpowiednie działania pozwolą nie tylko uniknąć problemów z dostosowaniem się do regulacji, ale również zbudować bardziej transparentną i sprawiedliwą politykę płacową.

Audyt wynagrodzeń – analiza różnic płacowych

Pierwszym krokiem powinno być przeprowadzenie szczegółowego audytu wynagrodzeń w organizacji. Należy zweryfikować:

• czy wynagrodzenia na tych samych stanowiskach są spójne,

• czy nie występują luki płacowe między pracownikami różnych płci lub grup,

• jakie czynniki wpływają na różnice w wynagrodzeniach, np. staż pracy, doświadczenie, dodatkowe kwalifikacje.

Warto przy tym skorzystać z narzędzi analitycznych lub współpracować z firmami doradczymi, które specjalizują się w audytach płacowych.

Przegląd polityki rekrutacyjnej

Nowe przepisy wymagają od firm większej przejrzystości w zakresie wynagrodzeń już na etapie rekrutacji. Pracodawcy powinni:

• Wprowadzić widełki wynagrodzeń w ofertach pracy. W niektórych krajach już teraz jest to obowiązek, a wkrótce stanie się standardem w całej Unii Europejskiej.

• Unikać pytania kandydatów o wcześniejsze zarobki, ponieważ może to utrwalać historyczne nierówności płacowe. Zamiast tego lepiej określać wynagrodzenie na podstawie wymagań stanowiska i kompetencji kandydata.

• Opracować standardowe procesy negocjacji płacowych, które będą oparte na jasno określonych kryteriach, zamiast indywidualnych ustaleniach zależnych od umiejętności negocjacyjnych pracownika.

 

💡Przeczytaj także: Ile zarabia game developer w 2025 roku?

Opracowanie polityki wynagrodzeń

Jak uniknąć problemów związanych z nieuzasadnionymi różnicami w wynagrodzeniach? Warto stworzyć przejrzystą siatkę płacową, uwzględniającą:

• jasne kryteria wynagrodzeń dla poszczególnych stanowisk,

• zakres wynagrodzeń w ramach danej roli i ścieżki awansu,

• sposób premiowania i dodatkowych świadczeń pieniężnych.

Dobrze udokumentowana polityka wynagrodzeń nie tylko ułatwia dostosowanie się do nowych przepisów, ale również zwiększa zaufanie pracowników do firmy.

Komunikacja i szkolenia dla menedżerów oraz pracowników

Przejrzystość płac to nie tylko zmiany administracyjne. To także zmiana kultury organizacyjnej. Warto zadbać o odpowiednie szkolenia dla:

• menedżerów – aby wiedzieli, jak komunikować kwestie wynagrodzeń i dbać o równość płacową,

• działu HR – aby potrafił skutecznie wdrażać nowe przepisy,

• pracowników – aby rozumieli, jak działa system wynagrodzeń w firmie i jakie czynniki wpływają na poziom ich zarobków.

Przejrzysta komunikacja w tym zakresie pozwala uniknąć nieporozumień i wzmacnia zaangażowanie zespołu.

Monitorowanie i regularne raportowanie

Po wdrożeniu nowych regulacji firmy będą zobowiązane do regularnego raportowania danych dotyczących wynagrodzeń. Chcąc usprawnić ten proces, warto już teraz przygotować systemy umożliwiające:

• zbieranie i analizowanie danych dotyczących wynagrodzeń,

• monitorowanie zmian w polityce płacowej,

• identyfikowanie i eliminowanie potencjalnych nierówności.

Dobrze zaplanowane monitorowanie pozwoli uniknąć problemów w przyszłości i pomoże organizacji utrzymać zgodność z przepisami.

Wprowadzenie zmian w polityce wynagrodzeń to nie tylko obowiązek wynikający z nowych regulacji, ale także szansa na zbudowanie bardziej sprawiedliwego i transparentnego środowiska pracy. Firmy, które odpowiednio wcześnie zaczną dostosowywać swoje struktury wynagrodzeń, mogą nie tylko uniknąć ryzyka prawnego, ale także zwiększyć swoją atrakcyjność jako pracodawca i poprawić morale zespołu.

 

💡Przeczytaj także: Ile zarabia sekretarka w 2025 roku i od czego zależą jej zarobki?

Jawność wynagrodzeń w Europie i na świecie

Jawność wynagrodzeń to koncept, który jest realizowany w różnym stopniu na całym świecie, zarówno w Europie, jak i poza nią. Niektóre państwa wprowadzają obowiązek publikowania widełek wynagrodzeń w ogłoszeniach o pracę, inne nakładają na firmy konieczność raportowania różnic płacowych między kobietami a mężczyznami. W najbardziej transparentnych systemach, takich jak w Szwecji czy Norwegii, obywatele mogą nawet uzyskać informacje o dochodach konkretnych osób, choć nie w pełni anonimowo.

Jawność wynagrodzeń w Unii Europejskiej

Nowa dyrektywa Unii Europejskiej ma na celu ujednolicenie zasad równości wynagrodzeń i zwalczanie dyskryminacji płacowej. Mimo to poszczególne państwa członkowskie wciąż mają różne podejścia do przejrzystości wynagrodzeń.

• Słowacja – Obowiązek publikowania widełek wynagrodzeń w ofertach pracy.

• Austria – Firmy powyżej 150 pracowników publikują raporty płacowe raz na dwa lata. Dostępny jest także państwowy kalkulator wynagrodzeń.

• Belgia – Pracodawcy zatrudniający ponad 50 osób publikują co dwa lata analizę struktury zarobków kobiet i mężczyzn.

• Szwecja – Coroczna publikacja informacji o przychodach i podatkach wszystkich obywateli. Możliwość uzyskania informacji o zarobkach konkretnej osoby, ale nie anonimowo.

• Niemcy – Pracownicy w firmach z min. 200 osobami zatrudnionymi mogą uzyskać informacje na temat średnich poziomów wynagrodzenia na swoim stanowisku. Firmy zatrudniające min. 500 osób muszą publikować raporty płacowe.

• Hiszpania – Obowiązek prowadzenia szczegółowego Rejestru Wynagrodzeń z podziałem na stanowiska, kategorie i szczeble zawodowe.

• Dania – Już od 2006 roku firmy z min. 35 pracownikami muszą publikować statystyki płacowe, jeśli zatrudniają co najmniej 10 kobiet i mężczyzn na tych samych stanowiskach.

• Włochy – Obowiązek sporządzania raportów dotyczących płac kobiet i mężczyzn co dwa lata dla firm zatrudniających ponad 50 osób. Mniejsze firmy mogą to robić dobrowolnie.

• Portugalia – Wymóg wprowadzenia transparentnej polityki płacowej opartej na neutralnych płciowo kryteriach oceny wynagrodzeń.

• Francja – Organizacje zatrudniające ponad 50 osób muszą raportować wskaźniki nierówności płacowej oraz podejmowane działania naprawcze.

• Finlandia – Pracownicy mogą uzyskać dostęp do danych o wynagrodzeniach za pośrednictwem swoich reprezentantów.

• Litwa – Obowiązek podawania widełek lub konkretnego wynagrodzenia w ofertach pracy.

• Luksemburg – Firmy muszą przekazywać reprezentantom pracowników informacje o wynagrodzeniach, rekrutacji, awansach i zwolnieniach.

• Holandia – Przedsiębiorstwa zatrudniające ponad 50 osób muszą na żądanie pracownika udostępnić anonimowe dane o zarobkach osób na podobnych stanowiskach.

Europejskie państwa spoza UE

• Wielka Brytania – Coroczne raportowanie luki płacowej dla firm z min. 250 pracownikami. Od 2022 roku pilotażowy program umieszczania widełek wynagrodzeń w ofertach pracy.

• Norwegia – Coroczna publikacja informacji o przychodach i podatkach wszystkich obywateli. Możliwość uzyskania informacji o zarobkach konkretnej osoby, ale nie anonimowo.

Przykłady te pokazują, że jawność wynagrodzeń jest realizowana na różne sposoby. W niektórych krajach, takich jak Szwecja czy Norwegia, podejście do transparentności jest bardzo szerokie, podczas gdy w innych, np. Niemczech czy Austrii, obowiązki dotyczą głównie większych pracodawców. Unijna dyrektywa dąży do wprowadzenia jednolitych standardów, jednak ostateczny kształt przepisów będzie zależał od wdrożenia ich na poziomie krajowym.

 

💡Przeczytaj także: Ile zarabia pracownik produkcji? Przewodnik po zarobkach

Jawność wynagrodzeń poza UE

Koncepcja jawności wynagrodzeń nie ogranicza się jedynie do Europy. Na całym świecie coraz więcej krajów wprowadza regulacje dotyczące transparentności płac. W zależności od regionu podejście do tego zagadnienia różni się zarówno pod względem zakresu obowiązków nałożonych na pracodawców, jak i metod egzekwowania przepisów.

Jawność wynagrodzeń w Stanach Zjednoczonych

Stany Zjednoczone nie mają jednolitej federalnej polityki dotyczącej transparentności płac, ale aż 17 stanów wprowadziło własne przepisy w tym zakresie. W 8 z nich obowiązuje (lub wkrótce zacznie obowiązywać) wymóg udostępniania informacji o oferowanych widełkach wynagrodzeń. Jednak regulacje różnią się w zależności od stanu. W niektórych przypadkach pracodawca jest zobowiązany do podania zarobków jedynie na prośbę kandydata.

Poza poziomem stanowym także poszczególne miasta wdrażają własne regulacje. Nowy Jork wymaga od firm zatrudniających minimum 4 osoby podawania widełek wynagrodzeń w ofertach pracy. Podobne przepisy obowiązują również w:

• Ithace,

• Jersey City,

• Cincinnati,

• Toledo,

• oraz hrabstwie Westchester.

Kanada

Kanada od 2021 roku prowadzi politykę transparentności płac, zobowiązując pracodawców z sektora prywatnego do publikowania informacji o płacach w celu oceny poziomu nierówności płac. Dodatkowo, niektóre prowincje wprowadzają własne regulacje:

• Ontario – Firmy muszą publikować widełki wynagrodzeń w ofertach pracy,

• Wyspy Księcia Edwarda, Brytyjska Kolumbia oraz Nowa Fundlandia i Labrador – Już wdrożyły lub planują wdrożyć przepisy zwiększające przejrzystość wynagrodzeń.

Australia

W Australii firmy zatrudniające co najmniej 100 osób w sektorze prywatnym są zobowiązane do raportowania danych o płacach do Workplace Gender Equality Agency. Od 2024 roku instytucja ta publikuje informacje na temat luki płacowej w poszczególnych firmach sektora prywatnego. Nowością jest także zakaz stosowania klauzul poufności dotyczących wynagrodzenia w umowach. Oznacza to, że pracownicy nie mogą być prawnie zobowiązani do utrzymywania w tajemnicy swojego wynagrodzenia.

Chile

W Chile firmy z sektora prywatnego muszą co pół roku publikować informacje o zanonimizowanych zarobkach na danym stanowisku, uwzględniając podział na płeć.

Japonia

Japonia również podejmuje działania na rzecz jawności płac. Pracodawcy są zobowiązani do corocznego raportowania i publikowania informacji o luce płacowej między kobietami i mężczyznami.

Jawność wynagrodzeń staje się globalnym trendem, jednak sposób jej realizacji zależy od polityki danego państwa. Podczas gdy w Europie obowiązki w tym zakresie są ujednolicane przez dyrektywy UE, kraje spoza Unii stosują zróżnicowane podejścia. Mamy do czynienia z przekrojem, od pełnej jawności, jak w Australii, po częściową przejrzystość w poszczególnych stanach USA.

 

💡Przeczytaj także: Ile zarabia nauczyciel w Polsce? Przewodnik po wynagrodzeniach

Jawność wynagrodzeń - najważniejsze informacje

W 2023 roku Unia Europejska przyjęła Dyrektywę 2023/970 dotyczącą jawności wynagrodzeń. Państwa członkowskie, w tym Polska, mają czas do czerwca 2026 roku na wdrożenie nowych regulacji. Ich celem jest eliminacja nierówności płacowych oraz zwiększenie transparentności świadczeń pieniężnych, w tym wynagrodzenia zasadniczego i płac miesięcznych.

Najważniejsze zmiany

• Pracodawcy będą zobowiązani do ujawniania widełek wynagrodzeń w ofertach pracy.

• Kandydaci nie będą musieli podawać informacji o swoim wcześniejszym minimalnym wynagrodzeniu.

• Firmy zatrudniające określoną liczbę pracowników będą raportować różnice płacowe między płciami.

• W przypadku luki płacowej powyżej 5% bez uzasadnienia konieczna będzie analiza wynagrodzeń we współpracy z pracownikami.

• Pracownicy otrzymają dodatkowe środki ochrony i prawo do odszkodowania w razie dyskryminacji płacowej.

Pod wieloma względami jest to zmiana na lepsze, ponieważ daje prawo do równego wynagrodzenia i przejrzystość płac, ale stanowi także wyzwanie dla firm. Pracodawcy muszą przygotować się na dodatkowe obowiązki administracyjne oraz potencjalne napięcia w zespołach wynikające z ujawnienia wynagrodzeń. Wprowadzenie nowych regulacji wymaga więc odpowiedniego planowania i przemyślanej polityki płacowej.

💡Przeczytaj także: Ile zarabia pracownik ochrony w Polsce?