Blog

20.12.2024

Normy dźwigania w pracy - co mówią przepisy i zasady bezpieczeństwa?

Zrozumienie przepisów dotyczących przenoszenia ciężarów jest niezwykle istotne dla każdego, kto wykonuje prace fizyczne. Normy dźwigania ustalone w oparciu o przepisy BHP, mają na celu ochronę zdrowia pracowników oraz minimalizowanie ryzyka urazów związanych z nadmiernym obciążeniem. Poniżej pomocne informacje o limitach kg z podziałem na najważniejsze czynniki, które na nie wpływają, a także porady dotyczące zasad bezpieczeństwa.

Normy dźwigania - co musisz o nich wiedzieć?

Normy dźwigania to określone prawem limity dotyczące masy przedmiotów, które mogą być ręcznie przenoszone przez pracowników w różnych warunkach pracy. Mają one na celu ochronę zdrowia i bezpieczeństwa pracowników, zapobiegając przeciążeniom układu mięśniowo-szkieletowego oraz urazom wynikającym z niewłaściwego podnoszenia lub przenoszenia ciężarów. Wytyczne te są szczególnie istotne w sektorach takich jak logistyka, budownictwo czy produkcja, gdzie praca fizyczna odgrywa główną rolę.

Dlaczego normy dźwigania muszą być uregulowane?

  • Ochrona zdrowia pracowników - Długotrwałe przeciążenie kręgosłupa, stawów i mięśni może prowadzić do poważnych schorzeń, takich jak przepuklina kręgosłupa, zwyrodnienia czy przewlekły ból pleców.

  • Minimalizacja ryzyka wypadków - Praca z ciężarami niespełniającymi norm zwiększa ryzyko nagłych urazów, takich jak naciągnięcia mięśni, skręcenia stawów czy upadki z powodu utraty równowagi.

  • Zapewnienie ergonomicznych warunków pracy - Normy uwzględniają nie tylko wagę przenoszonych przedmiotów, ale także pozycję ciała podczas podnoszenia, odległość przenoszenia oraz częstotliwość wykonywania tego typu zadań.

  • Ograniczenie kosztów dla pracodawcy - Schorzenia zawodowe i wypadki przy pracy prowadzą do absencji pracowników, wyższych kosztów ubezpieczeń oraz potencjalnych odszkodowań. Normy pomagają ograniczyć te wydatki.

  • Dostosowanie pracy do możliwości płci i wieku - Normy różnicują maksymalny ciężar w zależności od płci i wieku pracownika, uwzględniając ich naturalne predyspozycje fizyczne. Na przykład dla kobiet limity są niższe niż dla mężczyzn.

  • Spełnienie wymogów prawnych i unikanie kar - Pracodawcy mają obowiązek przestrzegania przepisów dotyczących norm dźwigania. Ich naruszenie może skutkować kontrolami, mandatami lub procesami sądowymi.

Należy zdawać sobie sprawę z tego, że normy dźwigania to nie tylko kwestia przestrzegania prawa, ale także dbania o zdrowie i dobre samopoczucie pracowników, co bezpośrednio wpływa na wydajność i atmosferę w miejscu pracy.

Przepisy o normach dźwigania - rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej

Informacje na temat tego, ile kg możemy dźwigać, spodziewalibyśmy się znaleźć w Kodeksie pracy. Tymczasem ten akt prawny nie precyzuje maksymalnych norm obciążeniowych dla pracowników. Szczegółowe zasady reguluje jednak rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 marca 2000 roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych. Dokument ten został dodatkowo zaktualizowany w 2017 roku, wprowadzając nowe normy dźwigania w miejscu pracy.

Zgodnie z rozporządzeniem, pracodawca ma obowiązek:

  • poinformować pracownika o charakterystyce przenoszonego przedmiotu, w tym jego wadze, środku ciężkości oraz sposobie rozłożenia masy,

  • przekazać wiedzę o potencjalnych zagrożeniach, które mogą wyniknąć z podnoszenia lub przenoszenia danego ciężaru.

Rozporządzenie różnicuje normy w zależności od rodzaju wykonywanej pracy

  • Praca stała – Dokument określa maksymalny ciężar, jaki pracownik może podnosić i przenosić w ciągu swojej zmiany roboczej.

  • Praca dorywcza – Przepisy pozwalają na podnoszenie większych ciężarów, ale tylko w ograniczonym wymiarze czasu.

Dodatkowo przepisy wprowadzają specjalne wymogi dotyczące materiałów, które mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników. Zabrania się przenoszenia przez jednego pracownika materiałów ciekłych, gorących, żrących lub szkodliwych, które mogą prowadzić do urazów lub negatywnych skutków zdrowotnych.

Przestrzeganie tych zasad to obowiązek pracodawcy i pracownika. Znajomość norm dźwigania pozwala nie tylko unikać problemów zdrowotnych, ale również zwiększa bezpieczeństwo w miejscu pracy.

Obowiązujące normy dźwigania - podział na płeć i typ pracy

Normy dźwigania w Polsce są szczegółowo określone w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 marca 2000 roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych. Regulacje te wprowadzają limity ciężarów, jakie mogą być podnoszone i przenoszone ręcznie przez jednego pracownika, uwzględniając różnice wynikające z płci, rodzaju pracy oraz warunków jej wykonywania.

Normy dźwigania dla kobiet i mężczyzn

Normy dźwigania są regulowane przez przepisy BHP, które uwzględniają różnice w płci, wieku oraz charakterze wykonywanej pracy. Maksymalne dopuszczalne ciężary dla różnych grup pracowników są ustalane na podstawie badań naukowych i mają na celu minimalizację ryzyka urazów, takich jak problemy z kręgosłupem.

Kobiety

  • 12 kg – maksymalny ciężar przy pracy stałej.

  • 20 kg – maksymalny ciężar przy pracy dorywczej.

Mężczyźni

  • 30 kg – maksymalny ciężar przy pracy stałej.

  • 50 kg – maksymalny ciężar przy pracy dorywczej.

Dodatkowe ograniczenia wpływające na limity dźwigania

Przenoszenie na wysokość powyżej obręczy barkowej.

  • Kobiety - 8 kg (praca stała) i 14 kg (praca dorywcza).

  • Mężczyźni - 21 kg (praca stała) i 35 kg (praca dorywcza).

Przenoszenie na odległość większą niż 25 metrów.

  • Kobiety - maksymalnie 12 kg.

  • Mężczyźni - maksymalnie 30 kg.

Przenoszenie na nierównych powierzchniach lub pochylniach (kąt nachylenia do 30°).

  • Kobiety - 12 kg.

  • Mężczyźni - 30 kg.

Przenoszenie na pochylniach o kącie nachylenia powyżej 30°.

  • Kobiety - 8 kg (praca stała) i 12 kg (praca dorywcza).

  • Mężczyźni - 20 kg (praca stała) i 30 kg (praca dorywcza).

💡Przeczytaj także: Od jakiego wieku można pracować w Polsce?

Limity kg przy pracy dorywczej i stałej

Praca stała i dorywcza mają różne normy dźwigania ze względu na odmienny charakter wykonywanego wysiłku fizycznego. W pracy stałej pracownik regularnie podnosi i przenosi ciężary przez cały czas trwania zmiany roboczej, co prowadzi do większego obciążenia organizmu. Dlatego limity są niższe, aby zapobiec kumulacji zmęczenia, przeciążeniom mięśni i ryzyku urazów.

Natomiast praca dorywcza wiąże się z krótkotrwałym wysiłkiem, który organizm jest w stanie łatwiej tolerować, nawet przy większym obciążeniu. Wyższe limity dla pracy dorywczej uwzględniają ten krótszy czas trwania wysiłku, przy założeniu, że nie występuje regularne przeciążanie.

  • Praca stała - To regularne podnoszenie i przenoszenie ciężarów w trakcie całego dnia roboczego. Dla kobiet wynosi maksymalnie 12 kg, a dla mężczyzn 30 kg.

  • Praca dorywcza - Obejmuje krótkotrwałe czynności, gdzie limity są wyższe – odpowiednio 20 kg dla kobiet i 50 kg dla mężczyzn.

Praca zespołowa - dopuszczalne ciężary

Jeśli przedmioty są przenoszone zespołowo, masa przypadająca na jednego pracownika nie może przekraczać:

  • Praca stała - 10 kg dla kobiet i 25 kg dla mężczyzn.

  • Praca dorywcza - 17 kg dla kobiet i 42 kg dla mężczyzn.

Niedopuszczalne jest ręczne przemieszczanie zespołowo przedmiotów:

  • na odległość powyżej 25 metrów,

  • masie przekraczającej 200 kg (dla kobiet) i 500 kg (dla mężczyzn).

Normy dźwigania wobec kobiet w ciąży i matek karmiących

Warto pamiętać, że praca w ciąży oraz w okresie karmienia dziecka piersią wiąże się z licznymi ograniczeniami w zakresie wysiłku fizycznego, co ma na celu ochronę zdrowia zarówno matki, jak i dziecka. Normy te reguluje Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 kwietnia 2017 roku dotyczące prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla kobiet w ciąży i matek karmiących.

Normy dla kobiet w ciąży

  • Podnoszenie i przenoszenie - Masa przedmiotów nie może przekraczać 3 kg, zarówno przy pracy stałej, jak i dorywczej.

  • Przenoszenie pod górę - Dopuszczalne jest przenoszenie tylko przedmiotów o masie do 1 kg, i to wyłącznie przy pracy dorywczej.

  • Obciążenie energetyczne - Maksymalny wydatek energetyczny w pracy stałej to 2900 kJ na zmianę roboczą, a przy pracy dorywczej – 7,5 kJ/min.

Normy dla matek karmiących

Podnoszenie i przenoszenie.

  • Przy pracy stałej masa przedmiotów nie może przekraczać 6 kg.

  • Przy pracy dorywczej – maksymalna masa wynosi 10 kg.

Przenoszenie na wysokość lub odległość.

  • Niedopuszczalne jest ręczne przenoszenie przedmiotów cięższych niż 6 kg na wysokość ponad 4 m lub na odległość większą niż 25 m.

  • Podczas przenoszenia pod górę masa przedmiotów nie może przekraczać 6 kg, a w przypadku bardziej stromych pochylni: 4 kg przy pracy stałej i 6 kg przy dorywczej.

Przetaczanie przedmiotów.

  • Po terenie poziomym: maksymalnie 40 kg.

  • Na pochylniach: maksymalnie 10 kg.

Przepisy jasno wskazują też, że kobiety w ciąży oraz karmiące dziecko piersią nie mogą uczestniczyć w pracach zespołowych związanych z przemieszczaniem ciężkich przedmiotów.

Zarówno praca w czasie ciąży, jak i w okresie karmienia wymaga szczególnej ostrożności, ponieważ nadmierny wysiłek fizyczny może prowadzić do urazów, przedwczesnego porodu czy problemów zdrowotnych matki i dziecka. Ochrona zdrowia w tym okresie to priorytet zarówno dla pracodawcy, jak i samej pracownicy.

Młodociany pracownik a normy dźwigania

Pracownicy młodociani, czyli osoby w wieku od 16 do 18 lat, podlegają szczególnym regulacjom dotyczącym bezpieczeństwa i higieny pracy. W związku z trwającym rozwojem fizycznym oraz większą podatnością na przeciążenia, normy dźwigania dla tej grupy są znacząco niższe niż dla dorosłych pracowników.

Limity dźwigania dla młodocianych przy pracy stałej i dorywczej

Praca dorywcza:

  • Chłopcy - maksymalnie 20 kg.

  • Dziewczynki - maksymalnie 14 kg.

Praca stała:

  • Chłopcy - maksymalnie 12 kg.

  • Dziewczynki - maksymalnie 8 kg.

Normy te są dodatkowo obniżone w przypadku przenoszenia ciężarów na wysokość powyżej obręczy barkowej.

  • Chłopcy - maksymalnie 15 kg przy pracy dorywczej.

  • Dziewczynki - maksymalnie 10 kg przy pracy dorywczej.

Normy są niższe ponieważ młodociani pracownicy mają ograniczone możliwości fizyczne, a ich układ kostny i mięśniowy wciąż się rozwija. Zbyt duże obciążenie mogłoby prowadzić do urazów, problemów zdrowotnych w przyszłości, a nawet trwałego uszczerbku na zdrowiu. Dlatego przepisy BHP mają na celu ochronę młodocianych przed nadmiernym wysiłkiem i wspierają ich bezpieczne wejście na rynek pracy.

Limity kg dla różnych grup pracowników - tabela z podsumowaniem

Grupa pracowników

Praca stała

Praca dorywcza

Kobiety

12 kg

20 kg

Mężczyźni

30 kg

50 kg

Dziewczęta

8 kg

14 kg

Chłopcy

12 kg

20 kg

Kobiety w ciąży

3 kg

3 kg

Matki karmiące

6 kg

10 kg

Kobiety (praca grupowa)

10 kg na osobę

17 kg na osobę

Mężczyźni (praca grupowa)

25 kg na osobę

42 kg na osobę

Zasady bezpieczeństwa przy dźwiganiu ciężkich przedmiotów

Dźwiganie ciężkich przedmiotów wymaga odpowiedniej organizacji pracy i przestrzegania zasad bezpieczeństwa, zarówno przez pracodawcę, jak i pracownika. Dzięki temu można uniknąć urazów i przeciążeń, które mogą mieć negatywny wpływ na zdrowie.

Warunki pracy z noszeniem ciężarów

  • Pracodawca musi dostarczyć szczegółowe informacje o charakterystyce ciężaru (masa, rozłożenie środka ciężkości).

  • Miejsce pracy powinno być odpowiednio zorganizowane, zapewniając stabilne podłoże oraz przestrzeń umożliwiającą swobodne przemieszczanie się z ładunkiem.

  • Dla przedmiotów o dużych gabarytach lub masie przekraczającej limity przewidziane dla jednego pracownika powinno się stosować transport zespołowy lub sprzęt pomocniczy, np. wózki czy dźwigi.

Dostosowanie przestrzeni do pracy z ciężkimi przedmiotami

Bezpieczna praca przy ręcznym przemieszczaniu przedmiotów wymaga nie tylko przestrzegania norm dźwigania, ale także odpowiedniego dostosowania przestrzeni roboczej. Zapewnienie odpowiednich warunków pracy zmniejsza ryzyko wypadków i urazów, a także poprawia efektywność pracowników.

  • Stabilna i równa powierzchnia - Podłogi powinny być trwałe, równe i dobrze utrzymane, co minimalizuje ryzyko potknięć i upadków.

  • Eliminacja przeszkód - Przestrzeń robocza powinna być wolna od zbędnych przedmiotów i nierówności, które mogą utrudniać przemieszczanie się lub transport.

  • Szerokie korytarze i przejścia - Umożliwiają one bezpieczne manewrowanie, szczególnie w przypadku większych lub cięższych ładunków.

  • Dostosowanie wymiarów i wagi przedmiotów - Przedmioty przeznaczone do ręcznego transportu powinny być odpowiednio zaprojektowane, aby łatwo je było uchwycić i przenieść.

  • Odpowiednie techniki przenoszenia - Pracownicy powinni być przeszkoleni w zakresie bezpiecznych metod podnoszenia i przenoszenia ciężarów, aby uniknąć kontuzji kręgosłupa i mięśni.

Przenoszenie przedmiotów - to jest niedozwolone!

  • Niedopuszczalne jest ręczne przenoszenie przedmiotów gorących, żrących, toksycznych lub o innych właściwościach stwarzających zagrożenie.

  • Przy zespołowym przenoszeniu ciężkich przedmiotów należy zadbać o koordynację działań, odpowiedni dobór członków zespołu oraz używanie sprzętu ochronnego, np. rękawic czy nakładek na ramiona.

Bezpieczeństwo przy noszeniu ciężarów - porady dla pracowników

Wykonując pracę fizyczną, w której przenoszenie ciężkich przedmiotów stanowi znaczącą część obowiązków, trzeba pamiętać, aby o siebie dbać. Pracodawca zapewnia odpowiednie warunki do pracy, jednak pracownik również musi mieć na uwadze własne bezpieczeństwo i zdrowie. Jak tego dopilnować?

  • Podczas podnoszenia ciężarów należy unikać gwałtownych ruchów oraz dźwigania z wyprostowanymi nogami. Ciężar powinien być podnoszony z pozycji przysiadu, utrzymując plecy prosto.

  • Ciężar należy trzymać blisko ciała, aby zminimalizować obciążenie kręgosłupa.

  • Nie należy podnosić ciężarów przekraczających swoje możliwości fizyczne.

  • W razie zmęczenia lub bólu w mięśniach należy zrobić przerwę, a w przypadku nasilających się dolegliwości poinformować przełożonego.

  • Jeżeli miejsce pracy jest wyposażone w wózki, pasy transportowe lub inne narzędzia ułatwiające dźwiganie, warto z nich korzystać, by odciążyć organizm.

  • Przestrzeganie tych zasad jest kluczowe nie tylko dla ochrony zdrowia pracowników, ale także dla zwiększenia efektywności pracy i minimalizacji ryzyka wypadków.

Pracodawca narusza normy BHP w zakresie dźwigania - co robić?

Jeśli pracodawca wymaga od pracownika podnoszenia lub przenoszenia ciężarów przekraczających normy określone w przepisach BHP, należy działać szybko i zdecydowanie, aby uniknąć sytuacji, która mogłaby prowadzić do wypadku w pracy. Pracownik ma prawo odmówić wykonania pracy w warunkach, które zagrażają jego zdrowiu lub życiu.

Kroki, jakie można podjąć, gdy spotkamy się z taką sytuacją:

  • Porozmawiaj z przełożonym, wskazując, że wymagane działania naruszają przepisy BHP. Wyjaśnij, jakie ryzyko zdrowotne wiąże się z przekraczaniem norm dźwigania.

  • Powołaj się na przepisy prawa pracy i bezpieczeństwa, które gwarantują ochronę zdrowia pracownika.

  • Zbieraj dowody, takie jak zdjęcia, notatki z datami lub zeznania świadków, które potwierdzają, że wymagane działania są sprzeczne z normami.

  • Starannie opisuj sytuacje w celu ich późniejszego wykorzystania w zgłoszeniach lub postępowaniach.

  • Jeśli pracodawca ignoruje zgłoszenia lub odmawia podjęcia działań, można skierować sprawę do PIP. Inspektorzy mają prawo przeprowadzić kontrolę, nałożyć kary na pracodawcę oraz zobowiązać go do poprawy warunków pracy.

  • W przypadku dalszych problemów warto skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w prawie pracy. Może on doradzić, jak skutecznie dochodzić swoich praw i uniknąć eskalacji konfliktu.

  • Jeśli problem dotyczy większej grupy, warto działać wspólnie, co zwiększa siłę argumentacji i pozwala skuteczniej naciskać na pracodawcę.

  • Współpraca ze związkami zawodowymi, jeśli istnieją w zakładzie, może być dodatkowym wsparciem.

Kiedy pracownik może odmówić dźwigania ładunków?

Warto wiedzieć też, kiedy pracownik może odmówić wykonania pracy w kontekście dźwigania ciężkich ładunków.

  • Pracownik ma prawo odmówić wykonania pracy, jeśli wykonywanie jej w określonych warunkach grozi bezpośrednim niebezpieczeństwem dla zdrowia lub życia.

  • W przypadku odmowy, należy niezwłocznie poinformować przełożonego i wyjaśnić powody swojej decyzji.

Powinnością pracownika jest dbać o swoje zdrowie w miejscu pracy. Ma on więc prawo do stanowczych kroków w obronie swoich interesów. Działania podjęte w przypadku naruszania norm BHP mogą nie tylko zapobiec poważnym urazom, ale także przyczynić się do poprawy warunków pracy dla wszystkich zatrudnionych.