Uzupełniający urlop macierzyński a prawa pracownicze — Co musisz wiedzieć?

Począwszy od dnia 19 marca 2025 r., wejdą w życie nowe przepisy dotyczące uzupełniającego urlopu macierzyńskiego. Ustanowienie ich ma na celu zwiększenie wsparcia rodziców dzieci hospitalizowanych po narodzinach, co ma odpowiadać potrzebom rodzin w trudnych sytuacjach życiowych, a także zapewnić lepszą równowagę między życiem zawodowym a rodzinnym. Obecnie rodzice dzieci urodzonych przedwcześnie mają takie same prawa, jak w przypadku narodzin dziecka w terminie, pomimo różnych wyzwań, z jakimi muszą się zmagać, jak chociażby długotrwała hospitalizacja. Rodzicom wcześniaków, tak samo, jak urodzonych w terminie, przysługuje urlop macierzyński lub urlop tacierzyński, ojcowski, wychowawczy i rodzicielski. Często matki dzieci urodzonych przedwcześnie spędzają swój urlop macierzyński lub jego część w szpitalu. Ponadto po opuszczeniu szpitala może zdarzyć się tak, że urodzone przedwcześnie dziecko będzie wymagało częstych wizyt u lekarza czy nawet rehabilitacji, a taka sytuacja może zmusić matkę do wykorzystania swoich dni urlopu wypoczynkowego w celu zapewnienia mu odpowiedniej opieki.

Niniejszy artykuł porusza następujące zagadnienia:

• Czym różni się uzupełniający urlop macierzyński od podstawowego urlopu macierzyńskiego;

• Kto może ubiegać się o uzupełniający urlop macierzyński;

• Jak długo trwa urlop uzupełniający w przypadku urodzenia dziecka przedwcześnie lub pobytu niemowlęcia w szpitalu;

• W jakich okolicznościach można wykorzystać uzupełniający urlop macierzyński;

• Jakich formalności trzeba dopełnić, aby uzyskać uzupełniający urlop macierzyński;

• Czy pracodawca może odmówić przyznania uzupełniającego urlopu macierzyńskiego;

• Jak uzupełniający urlop macierzyński wpływa na wysokość zasiłku macierzyńskiego.

Uzupełniający urlop macierzyński — Czym różni się od podstawowego?

Urlop macierzyński przysługuje matce dziecka od chwili jego narodzin. Musi ona obowiązkowo wykorzystać 14 tygodni urlopu z łącznych 20 tygodni jej przysługujących (nieobowiązkowe tygodnie może odstąpić na rzecz ojca wychowującego dziecko). Pobiera przy tym zasiłek macierzyński. Warto jednak wspomnieć, że długość urlopu macierzyńskiego jest zależna od liczby dzieci urodzonych podczas jednego porodu. Z kolei prawo do uzupełniającego urlopu macierzyńskiego ma przysługiwać rodzicom od dnia 19 marca 2025 r. w przypadku dzieci urodzonych przedwcześnie lub dzieci wymagającej długotrwałej hospitalizacji z powodu problemów zdrowotnych.

Kto może ubiegać się o uzupełniający urlop macierzyński?

O udzielenie uzupełniającego urlopu macierzyńskiego, począwszy od dnia 19 marca 2025 r., mogą ubiegać się rodzice wcześniaków oraz dzieci, które z powodu swojego stanu zdrowia muszą pozostać w szpitalu po urodzeniu. Warunkiem uzyskania go jest posiadanie prawa do korzystania z urlopu macierzyńskiego, który posiada rodzic pozostający w stosunku pracy.

Jak długo trwa urlop uzupełniający w przypadku urodzenia dziecka przedwcześnie lub pobytu dziecka w szpitalu?

Prawo do uzupełniającego urlopu macierzyńskiego przysługuje:

1. W przypadku narodzin dziecka przed ukończeniem 28 tygodnia ciąży lub jeśli masa urodzeniowa dziecka nie przekracza 1000 g. W tej sytuacji rodzicom dzieci urodzonych za wcześnie przysługuje tydzień uzupełniającego urlopu macierzyńskiego za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu — maksymalnie do upływu 15 tygodnia po porodzie.

2. W przypadku, gdy dziecko narodzi się po ukończeniu 28 tygodniu ciąży, ale przed ukończeniem 37 tygodnia ciąży, zaś jego masa urodzeniowa dziecka będzie większa, niż 1000 g, to rodzicom przysługuje prawo do uzupełniającego urlopu macierzyńskiego za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu — maksymalnie do upływu 8 tygodnia po porodzie.

3. W przypadku, gdy dziecko narodzi się po ukończeniu 37 tygodnia ciąży, ale wymaga hospitalizacji ze względu na chorobę lub innego powikłania związanego z porodem przez co najmniej 2 kolejne dni (od 5 do 28 dnia po porodzie), to rodzicom dzieci urodzonych blisko terminu lub w terminie przysługuje prawo do wymiaru uzupełniającego urlopu macierzyńskiego za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu począwszy od 5 dnia po narodzinach aż do upływu 8 tygodnia po porodzie.

W jakich okolicznościach można wykorzystać uzupełniający urlop macierzyński?

Zgodnie z art. 180 [2] § 4 Kodeksu Pracy, uzupełniający urlop macierzyński jest udzielany jednorazowo na wniosek złożony w postaci papierowej lub elektronicznej przez matkę bądź ojca dziecka pozostających w stosunku pracy. Należy zaznaczyć, że w przypadku pracownika ojca wychowującego dziecko, uzupełniający urlop macierzyński może zostać wykorzystany w terminie nie krótszym niż 21 dni przed zakończeniem korzystania przez matkę dziecka terminu zakończenia urlopu macierzyńskiego.

Warto podkreślić, że jedynie rodzina zastępcza zawodowa nie może składać wniosku w zgodzie z warunkami urlopu macierzyńskiego uzupełniającego określonego w przepisach prawa pracy i zasadom polityki społecznej.

Udzielenie uzupełniającego urlopu macierzyńskiego a formalności

Wniosek o uzupełniający urlop macierzyński może zostać złożony jednorazowo w postaci elektronicznej bądź papierowej w terminie nie krótszym, niż 21 dni przed zakończeniem korzystania z urlopu macierzyńskiego. Nowe przepisy dotyczące uprawnień pracowników związanych ze skorzystaniem z dodatkowego urlopu macierzyńskiego po ostatnim dniu urlopu macierzyńskiego dotyczące dzieci urodzonych pomiędzy 28 a 37 tygodniu ciąży oraz w okresie pobytu dziecka w szpitalu w przypadku choroby lub powikłań, które mogły wystąpić w związku z porodem. W złożonym przez pracownika wniosku powinno znajdować się imię i nazwisko pracownika, termin zakończenia urlopu macierzyńskiego oraz wskazany okres wykorzystania urlopu macierzyńskiego uzupełniającego. Powinny zostać do niego załączone następujące dokumenty:

• oświadczenie o braku zamiaru korzystania z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego bądź zasiłku macierzyńskiego za okres wykorzystania przypadającego wymiaru tygodnia uzupełniającego urlopu macierzyńskiego przez drugiego z rodziców dziecka;

• zaświadczenie wydane przez szpital, w którym znajdują się informacje o tygodniu ciąży, w jakim urodziło się dziecko oraz jego masie w dniu narodzin, a także informacji o okresie pobytu dziecka w placówce szpitala.

W przypadku pracownika, który przyjął na wychowanie dziecko jako rodzina zastępcza (z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej) oraz pracownika, który przyjmując dziecko na wychowanie, wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka, musi również dołączyć do dokumentacji oświadczenie o dacie przyjęcia dziecka na wychowanie, a także kopię wniosku o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka.

Czy pracodawca może odmówić przyznania uzupełniającego urlopu macierzyńskiego?

Zgodnie z zapisem zawartym w art. 180 [2] § 4 Kodeksu Pracy, pracodawca ma obowiązek uwzględnienia wniosku składanego w postaci papierowej bądź elektronicznej o przyznanie wymiaru uzupełniającego urlopu macierzyńskiego odpowiadającego następująco:

• gdy dziecko narodziło się przed upływem 28 tygodnia ciąży, a jego masa urodzeniowa nie przekracza 1000 g, rodzicom dziecka przysługuje prawo do wymiaru tygodnia uzupełniającego urlopu macierzyńskiego za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu aż do upływu 15 tygodnia po porodzie.

• gdy dziecko narodziło się po ukończeniu 28 tygodniu ciąży, ale przed ukończeniem 37 tygodnia ciąży, a jego masa urodzeniowa jest wyższa, niż 1000 g, rodzicom przysługuje prawo do wymiaru tygodnia uzupełniającego urlopu macierzyńskiego za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu aż do upływu 8 tygodnia po porodzie.

• gdy dziecko narodziło się po ukończeniu 37 tygodnia ciąży, ale wymaga pobytu dziecka w szpitalu ze względu na jego stan zdrowia przez co najmniej 2 kolejne dni, licząc od 5 do 28 dnia po porodzie, to rodzicom przysługuje prawo do wymiaru tygodnia uzupełniającego urlopu macierzyńskiego za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu począwszy od 5 dnia po urodzeniu aż do upływu 8 tygodnia po porodzie. W tym przypadku po zakończeniu hospitalizacji należy dostarczyć pracodawcy zaświadczenie o wyjściu dziecka ze szpitala.

Warto zaznaczyć, że zgodnie z przepisami art. 177 Kodeksu Pracy, od dnia złożenia wniosku o przyznanie praw do dodatkowego urlopu macierzyńskiego, pracodawca nie może prowadzić przygotowań do wypowiedzenia stosunku pracy, a także wypowiedzieć lub rozwiązać stosunek pracy z zatrudnioną pracownicą bądź pracownikiem ojcem wychowującym dziecko.

Wyjątkiem są przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy z zatrudnionym ubiegającym się o przyznanie urlopu uzupełniającego z jego winy, jeśli zakładowa organizacja związkowa wyraziła na to zgodę.

W trakcie trwania urlopu pracodawca nie może również wykonywać redukcji stanowiska o zajmowanego przez pracownika przed zakończeniem korzystania z urlopu macierzyńskiego uzupełniającego, podobnie jak w przypadku standardowego urlopu macierzyńskiego, gdyż godzi to w prawo pracy i zasady polityki społecznej.

Uzupełniający urlop macierzyński a wysokość zasiłku macierzyńskiego

Rodzice wcześniaków lub dzieci hospitalizowanych po urodzeniu z racji choroby bądź powikłań po porodzie często zastanawiają się, czy w trakcie trwania uzupełniającego urlopu macierzyńskiego przysługuje prawo do pobierania zasiłku macierzyńskiego, a jeśli tak, to na jakie kwoty można liczyć. Podobnie jak w przypadku urlopu macierzyńskiego, podczas trwania dodatkowego urlopu macierzyńskiego, można liczyć na 100% podstawy wymiaru zasiłku. Należy jednak pamiętać, że urlop uzupełniający udzielany jest jednorazowo i nawet w przypadku narodzin kolejnego wcześniaka, nie ma możliwości skorzystania z niego ponownie.