Czym jest rotacja pracowników i jak ją mierzyć? Co wskaźnik rotacji mówi o kondycji Twojej firmy?

Czym jest rotacja pracowników i dlaczego warto ją monitorować? To pytanie, które zadaje sobie coraz więcej menedżerów i właścicieli firm. Wskaźnik rotacji to jeden z ważnych sygnałów, który zdradza, co naprawdę dzieje się w organizacji. Czy pracownicy odchodzą, bo konkurencja kusi ich lepszymi warunkami? A może problem tkwi w kulturze organizacyjnej lub braku perspektyw rozwoju? W tym artykule wyjaśniamy, czym jest rotacja, jak ją mierzyć i dlaczego to tak istotne dla długoterminowego sukcesu firmy. Dowiedz się, co wskaźnik rotacji mówi o zdrowiu Twojego biznesu.

Z tego artykułu dowiesz się...

• Czym jest rotacja pracowników i jakie są jej rodzaje?

• Jakie są przyczyny wysokiej rotacji pracowników?

• Jak obliczyć wskaźnik rotacji pracowników i jak go interpretować?

• Czy wysoki wskaźnik rotacji zawsze świadczy o niezadowoleniu pracowników?

• Jakie są koszty wysokiej rotacji pracowników dla firmy?

• Jak zapobiegać rotacji pracowników?

Czym jest rotacja pracowników?

Rotacja pracowników to, najprościej mówiąc, wymiana osób zatrudnionych w danej organizacji, wynikająca zarówno z dobrowolnych odejść pracowników, jak i tych wymuszonych (czyli zwolnień). Oznacza to, że pracownicy mogą opuszczać firmę z własnej woli, na przykład w poszukiwaniu lepszych warunków pracy, lub mogą być zwalniani przez pracodawcę z różnych powodów, takich jak redukcja etatów czy niezadowolenie ze sposobu wykonywania obowiązków zawodowych przez te osoby. Rotację pracowników niekiedy nazywa się także fluktuacją kadr.

Rodzaje rotacji pracowników

Rotacja pracowników, czyli odejścia zatrudnionych w określonym czasie, może być klasyfikowana na różne sposoby w zależności od przyczyn oraz okoliczności tych zmian.

Rotacja dobrowolna

Rotacja dobrowolna występuje, gdy pracownicy decydują się opuścić firmę z własnej woli, m.in. z powodu:

• niezadowolenia z pracy, braku satysfakcji z wynagrodzenia, zakresu obowiązków, atmosfery i kultury komunikacyjnej firmy,

• otrzymania korzystniejszej propozycji pracy, z lepszym wynagrodzeniem i/lub lepszymi warunkami pracy,

• chęci przebranżowienia się, zmiany kierunku kariery lub zdobycia nowych umiejętności zawodowych.

Rotacja dobrowolna jest trudniejsza do przewidzenia i kontrolowania przez pracodawcę.

Rotacja przymusowa

W przypadku rotacji przymusowej to pracodawca podejmuje decyzję o zakończeniu współpracy z pracownikiem. Przyczyny mogą obejmować:

• redukcje etatów, czyli zmiany w strukturze firmy, które wymagają zmniejszenia liczby pracowników w firmie,

• niezadowolenie z wydajności i wyników pracy danego pracownika lub naruszenia przez niego zasad obowiązujących w miejscu pracy.

Rotacja pożądana (funkcjonalna)

Ten typ rotacji odnosi się do sytuacji, w których odchodzą pracownicy o niskich kwalifikacjach lub niskim zaangażowaniu. Taka rotacja może być pożądana dla organizacji, ponieważ pozwala na odejście z firmy osób, które nie przyczyniają się do sukcesu firmy.

Rotacja niepożądana (dysfunkcjonalna)

Odnosi się to do sytuacji, w których z organizacji odchodzą pracownicy o wysokiej wartości, co może mieć negatywny wpływ na jej funkcjonowanie. Takie przypadki są szczególnie problematyczne, ponieważ prowadzą do utraty ważnych kompetencji oraz cennego doświadczenia.

Warto w tym miejscu wspomnieć, że rotację niepożądaną dzielimy jeszcze na rotację możliwą i niemożliwą do uniknięcia. Rotacja niemożliwa do uniknięcia to przypadki, w których pracownicy odchodzą z powodów niezależnych od organizacji lub takich, na które firma nie ma wpływu (np. zmiana miejsca zamieszkania pracownika lub jego problemy zdrowotne). Rotacja możliwa do uniknięcia to przypadki, w których pracownicy odchodzą z firmy z przyczyn, które można było przewidzieć i na które organizacja mogła zareagować (np. niezadowolenie z warunków pracy, brak możliwości rozwoju zawodowego).

Rotacja wewnętrzna

Rotacja wewnętrzna odnosi się do przenoszenia pracowników na inne stanowiska w ramach tej samej organizacji, w wyniku, chociażby:

• Awansu: Pracownicy mogą być promowani na wyższe stanowiska, co jest korzystne zarówno dla ich rozwoju zawodowego, jak i dla motywacji w zespole. Awansowanie pracowników, którzy już znają kulturę firmy i jej wartości, może przyczynić się do stabilności organizacyjnej.

• Zmiany ról: W odpowiedzi na zmieniające się potrzeby firmy, pracownicy mogą być przenoszeni do innych działów lub na inne stanowiska. Taka rotacja pozwala na lepsze wykorzystanie umiejętności pracowników oraz dostosowanie zespołów do aktualnych wyzwań.

• Rozwoju umiejętności: Rotacja wewnętrzna umożliwia pracownikom zdobywanie nowych doświadczeń i umiejętności, co jest korzystne dla ich kariery oraz dla organizacji. Przykładem może być program rotacji stanowisk, w którym pracownicy są regularnie przenoszeni między różnymi działami.

Rotacja zewnętrzna

Rotacja zewnętrzna dotyczy odejść pracowników do innych firm. Może być spowodowana różnymi czynnikami:

• Odejścia dobrowolne: Pracownicy mogą zdecydować się na zmianę miejsca pracy z powodu lepszych ofert zatrudnienia, niezadowolenia z obecnych warunków pracy lub chęci rozwoju kariery w innej firmie.

• Zwolnienia: Rotacja zewnętrzna obejmuje również sytuacje, w których pracodawca decyduje się na zakończenie współpracy z pracownikiem – na przykład z powodu redukcji etatów, restrukturyzacji lub niezadowolenia z wyników pracy.

Najczęstsze przyczyny rotacji pracowników

Zrozumienie motywów, które skłaniają pracowników do zmiany miejsca pracy, jest kluczowe dla skutecznego zarządzania zasobami ludzkimi oraz budowania stabilnego i zaangażowanego zespołu:

• Niesatysfakcjonujące wynagrodzenie: Zbyt niskie płace w porównaniu do rynkowych standardów są jednym z głównych powodów, dla których pracownicy decydują się na zmianę pracy.

• Zła atmosfera w miejscu pracy: Stresujące środowisko, konflikty w zespole oraz brak wsparcia ze strony współpracowników mogą prowadzić do niezadowolenia i decyzji o odejściu.

• Brak możliwości rozwoju: Pracownicy, którzy nie widzą perspektyw awansu ani możliwości zdobywania nowych umiejętności, często szukają nowych wyzwań w innych firmach.

• Problemy z zarządzaniem: Niewłaściwe podejście liderów, nadmierna kontrola lub brak komunikacji mogą wpływać na morale zespołu i skłaniać pracowników do odejścia.

• Brak feedbacku: Pracownicy chcą wiedzieć, jak oceniane są ich działania w firmie. Jeśli chcesz dowiedzieć się, jak udzielać konstruktywnego feedbacku, przeczytaj, czym jest metoda FUKO.

• Nieatrakcyjne warunki zatrudnienia: Niskie świadczenia socjalne, brak premii oraz niekorzystny grafik pracy również przyczyniają się do rotacji.

• Wypalenie zawodowe: Pracownicy, którzy czują się wypaleni lub znudzeni swoją pracą, mogą być bardziej skłonni do poszukiwania nowych możliwości.

• Brak równowagi między pracą a życiem prywatnym: Duża liczba nadgodzin i niewłaściwe zarządzanie czasem pracy mogą prowadzić do frustracji i chęci zmiany miejsca zatrudnienia.

• Kultura organizacyjna: Zmiany w kulturze firmy oraz brak inkluzywności także mogą wpływać na decyzje pracowników o odejściu.

Jak obliczyć wskaźnik rotacji pracowników?

Aby obliczyć ogólny wskaźnik rotacji pracowników na przestrzeni jednego roku, należy posłużyć się prostym wzorem:

wskaźnik rotacji = (liczba pracowników, którzy odeszli / średnia liczba osób zatrudnionych) * 100

Przykład obliczeń

Mała firma zajmująca się produkcją mebli zatrudniała w lutym 2022 roku 15 pracowników na pełny etat. W lutym 2023 roku liczba ta wzrosła do 22 pracowników. W ciągu tego roku z firmy odeszły 3 osoby, które pracowały na pełny etat.

Najpierw obliczamy średnią liczbę osób zatrudnionych w danym roku: (15 + 22) ÷ 2 = 18,5

Teraz obliczamy wskaźnik rotacji: (3 ÷ 18,5) × 100 ≈ 16,22%

W tym przypadku wskaźnik rotacji wynosi około 16,22%

Jak interpretować wskaźnik rotacji pracowników?

Wskaźnik rotacji pracowników, mimo że jest użytecznym narzędziem do oceny fluktuacji kadrowej w firmie, ma swoje ograniczenia.

Przede wszystkim, wskaźnik rotacji traktuje wszystkich pracowników w taki sam sposób, nie uwzględniając ich doświadczenia, kwalifikacji ani przyczyn odejścia. Pracownicy z krótkim stażem mogą mieć znacznie mniejszy wpływ na organizację niż ci z długim stażem, a ogólny wskaźnik nie odzwierciedla tych różnic.

Wskaźnik rotacji pracowników nie rozróżnia rotacji dobrowolnej od przymusowej. Wysoka rotacja dobrowolna może wskazywać na problemy z polityką kadrową firmy, podczas gdy przymusowa rotacja może wynikać z czynników zewnętrznych, takich jak zmiany na rynku pracy.

Rotacja pracowników jest zjawiskiem dynamicznym i może się różnić w zależności od branży oraz okresu, co jest szczególnie ważne w przypadku firm, które zatrudniają pracowników sezonowych. Wskaźnik rotacji może więc nie oddawać rzeczywistej sytuacji kadrowej w dłuższym okresie lub w kontekście specyficznych warunków rynkowych.

Co więcej, wskaźnik rotacji pracowników powinno się interpretować w korelacji z innymi wskaźnikami związanymi z zarządzaniem zasobami ludzkimi. To pozwala uzyskać pełny obraz sytuacji w firmie.

Inne wskaźniki związane z zarządzaniem zasobami ludzkimi

Aby dobrze zrozumieć współczynnik rotacji pracowników w danej firmie, należy wziąć pod uwagę także kilka innych czynników, np.:

Wskaźnik rezygnacji: Mierzy procent pracowników, którzy dobrowolnie rozwiązali umowę o pracę, wyłączając emerytów i rencistów. Jest to istotny wskaźnik, ponieważ wysoki poziom rezygnacji może wskazywać na problemy z kiepskimi warunkami zatrudnienia lub atmosferą w firmie.

Wskaźnik zwolnień: To stosunek liczby umów rozwiązanych przez pracodawcę do całkowitej liczby osób zatrudnionych w danym okresie.

Wskaźnik skuteczności rekrutacji: Określa efektywność procesu rekrutacyjnego, porównując liczbę zatrudnionych do liczby aplikujących. Wysoki wskaźnik może sugerować, że proces rekrutacji przyciąga odpowiednich kandydatów.

Wskaźnik awansów: Mierzy liczbę pracowników, którzy zostali awansowani wewnętrznie w stosunku do całkowitej liczby zatrudnionych. Wysoki wskaźnik awansów może wskazywać na zdrową kulturę organizacyjną i szerokie możliwości rozwoju kariery.

Wskaźnik stabilizacji: Obliczany jako iloraz liczby pracowników pozostających w firmie przez określony czas do całkowitej liczby pracowników ogółem. Pomaga ocenić stabilność zespołu.

Współczynnik fluktuacji pracowników: Mierzy stosunek osób przyjętych do zwolnionych w danym okresie. Jest to ważny wskaźnik dla zrozumienia dynamiki zatrudnienia w firmie.

Średni staż pracy: Mierzy przeciętny czas pracy w firmie, co pozwala ocenić stabilność zatrudnienia i satysfakcję pracowników.

Co powinno nas zaniepokoić?

Podczas analizowania wskaźnika rotacji zatrudnienia należy zwrócić uwagę na kilka aspektów, które mogą wskazywać na problemy w organizacji.

Jeśli wskaźnik rotacji jest szczególnie wysoki wśród najbardziej wartościowych pracowników (np. wysoko wykwalifikowanych specjalistów lub osób na kluczowych stanowiskach), może to oznaczać trudności w utrzymaniu najcenniejszych talentów.

Wysoka rotacja wśród osób, które odchodzą po krótkim czasie (np. po okresie próbnym), może sugerować problemy z procesem rekrutacji, onboardingiem lub niespełnieniem oczekiwań kandydatów względem warunków pracy.

Dominacja rotacji dobrowolnej (pracownicy sami odchodzą) może wskazywać na niezadowolenie z atmosfery pracy, wynagrodzenia czy braku możliwości rozwoju. Natomiast wysoka rotacja przymusowa (zwolnienia) może świadczyć o problemach z zarządzaniem zasobami ludzkimi lub nieodpowiednim doborem kandydatów.

Wysoka rotacja w określonych działach lub lokalizacjach może sygnalizować problemy specyficzne dla tych obszarów, np. złe zarządzanie zespołem, konflikty wewnętrzne czy trudne warunki pracy.

Jeśli wskaźnik rotacji pracowników w firmie znacząco odbiega od średniej w branży lub regionie, warto zbadać przyczyny tego zjawiska. Na przykład, średnia rotacja w Polsce w 2024 roku wynosiła 18%, a w niektórych branżach (np. budowlanej) była wyższa.

Jeśli duża rotacja pracowników utrzymuje się przez dłuższy czas, może to wskazywać na głębsze problemy w organizacji, które wymagają pilnej uwagi.

Koszty rotacji pracowników dla firmy

Wysoka rotacja pracowników to także wysokie koszty materialne i niematerialne ponoszone przez pracodawcę, w tym:

• Rekrutacja: Koszty związane z ogłoszeniami o pracę, agencjami rekrutacyjnymi oraz czasem poświęconym przez dział HR na selekcję kandydatów na stanowisko, z którego ktoś się zwolnił.

• Onboarding: Wydatki na szkolenia i wprowadzenie nowego pracownika do zespołu.

• Utracona produktywność: Czas, w którym stanowisko jest nieobsadzone lub nowy pracownik osiąga niższą wydajność w początkowym okresie zatrudnienia.

• Offboarding: Koszty związane z procesem odejścia pracownika, takie jak przygotowanie dokumentacji czy exit interviews.

• Spadek morale: Częste odejścia mogą wpływać negatywnie na morale pozostałych pracowników, co może prowadzić do dalszej rotacji.

• Reputacja firmy: Wysoka fluktuacja kadry może zaszkodzić wizerunkowi pracodawcy, co utrudnia przyciąganie nowych talentów.

Jak zapobiegać rotacji pracowników?

Warto pamiętać, że rotacja pracowników jest czymś normalnym i naturalnym. Obawiać powinniśmy się nadmiernej rotacji pracowników, która zaburza normalne funkcjonowanie firmy. Aby zapobiegać odpływowi talentów, firmy powinny wdrożyć szereg strategii, które poprawią atmosferę w miejscu pracy i zwiększą zaangażowanie pracowników:

• Poprawa jakości rekrutacji: Już podczas rekrutacji należy dokładnie weryfikować, czy kandydat pasuje do kultury organizacyjnej i wymagań stanowiska. Precyzyjne przedstawienie zakresu obowiązków i warunków pracy zapobiega rozczarowaniom po zatrudnieniu oraz buduje pozytywny candidate experience.

• Wsparcie adaptacji nowych pracowników: Dobrze zaprojektowany onboarding pozwoli na stopniowe wdrażanie w obowiązki z pomocą doświadczonych kolegów, co zwiększy komfort nowo zatrudnionych. Warto rozważyć przydzielenie opiekuna-mentora, który pomoże nowym pracownikom w pierwszych tygodniach pracy.

• Wspieranie rozwoju zawodowego: Organizowanie szkoleń oraz dofinansowanie edukacji pozwala pracownikom rozwijać kompetencje. Jasno określone możliwości awansu i rozwoju wewnątrz firmy zmniejszają potrzebę szukania nowej pracy.

• Atrakcyjne wynagrodzenie i benefity: Wynagrodzenie powinno być dostosowane do rynku pracy i adekwatne do zakresu obowiązków. Wprowadzenie bonusów za wyniki lub lojalność dodatkowo zwiększy motywację. Także elastyczne godziny pracy, możliwość pracy zdalnej, pakiety medyczne czy karty sportowe są cenione przez pracowników.

• Budowanie przyjaznej kultury organizacyjnej: Regularne ankiety z badaniem satysfakcji pozwalają zidentyfikować problemy i potrzeby pracowników. Promowanie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym może odbywać się poprzez elastyczne godziny pracy czy model hybrydowy. Uznawanie osiągnięć, zarówno formalnie (nagrody), jak i nieformalnie (pochwały), buduje lojalność zespołu.

• Monitorowanie wskaźników rotacji: Przeprowadzanie rozmów końcowych (exit interviews) pomaga zrozumieć przyczyny odejść i wdrażać odpowiednie środki zaradcze. Regularne monitorowanie wskaźnika fluktuacji umożliwia szybką reakcję na niepokojące trendy.

• Employer branding: Dbanie o pozytywny obraz firmy na rynku pracy przyciąga wartościowych kandydatów i zwiększa lojalność obecnych pracowników.