Wypadek przy pracy zdalnej — Praca z domu a odpowiedzialność pracodawcy

Rozwój technologii cyfrowych sprawił, że w życiu codziennym i zawodowym pojawiły się nowe możliwości. Jedną z nich jest popularyzacja zatrudnienia w formie zdalnej. Wymagało to między innymi dostosowania przepisów prawa pracy do nowego trybu zatrudniania pracowników. Również w domu pracownikowi może przydarzyć się wypadek podczas pracy zdalnej. Dowiedz się, co robić, gdy zdarzy się wypadek podczas wykonywania obowiązków służbowych poza siedzibą firmy, jak go dokumentować oraz jakie są prawa pracownika w przypadku wypadku, który wydarzył się w trakcie trwania pracy zdalnej.

W niniejszym artykule poruszono następujące zagadnienia:

• Jaka jest definicja wypadku przy pracy zdalnej;

• Jakie są najczęstsze przyczyny wypadku podczas wykonywania pracy zdalnej;

• Jak zgłosić wypadek przy pracy zdalnej;

• Jak wygląda postępowanie powypadkowe przy pracy zdalnej;

• Jak udokumentować miejsce i czas pracy zdalnej w przypadku wystąpienia wypadku;

• Jakie są prawa pracownika w przypadku wystąpienia wypadku przy pracy zdalnej;

• Czy pracownik ma prawo do otrzymania odszkodowania za wypadek przy pracy zdalnej;

• Jakie są obowiązki pracodawcy podczas wypadku pracownika podczas wykonywania pracy zdalnej.

Definicja wypadku przy pracy zdalnej

Zgodnie z art. 3 ust. 1 Ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych z dnia 30 października 2002 r., wypadkiem przy pracy nazywa się nagłe zdarzenie wywołane poprzez przyczynę zewnętrzną i powodujące uraz bądź śmierć pracownika podczas pracy. Zaliczają się do nich zdarzenia nagłe, które wystąpiły:

• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności bądź poleceń przełożonych;

• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy — w tym również bez polecenia przełożonego;

• w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy a siedzibą pracodawcy.

Warto jednak pamiętać, że nie każdy wypadek w domu można powiązać z pracą zdalną — nawet w godzinach jej trwania. Ze względu na specyfikę pracy w trybie zdalnym, jedynie wypadki związane z wykonywaniem obowiązków służbowych lub innych czynności na rzecz pracodawcy oraz w czasie pracy będą kwalifikowały się jako wypadek przy pracy. Należy podkreślić, że wypadek przy pracy jest nierozerwalnie powiązany z nagłością zdarzenia.

Najczęstsze przyczyny wypadku podczas wykonywania pracy zdalnej

Do najczęstszych przyczyn powstania wypadku w trakcie pracy zdalnej należą następujące zdarzenia:

• porażenie prądem w trakcie podłączenia laptopa służbowego;

• upadek ze schodów lub potknięcie o kabel bądź inną nierówną powierzchnię podczas rozmowy służbowej;

• uszkodzenie krzesła biurowego lub innego siedziska podczas wykonywania obowiązków służbowych w miejscu zagospodarowanym na stanowisko pracy zdalnej;

• uszkodzenie biurka bądź stołu będącego częścią miejsca zagospodarowanego na stanowisko pracy zdalnej podczas wykonywania zadań służbowych;

• rozbicie okularów podczas upadku w trakcie pracy zdalnej;

• nagłe pogorszenie stanu zdrowia pracownika podczas wykonywania zadań służbowych lub w trakcie pozostawania w dyspozycji pracodawcy;

• wypadek drogowy w trakcie drogi z miejsca pracy zdalnej do biura lub firmy pracodawcy.

Należy podkreślić, że codzienne czynności pracownika, nawet jeśli były wykonywane w godzinach pracy zdalnej, takie jak porażenie prądem podczas wykonywania prania czy oparzenia w trakcie przygotowywania posiłku, nie kwalifikują się jako wypadek przy pracy. Najistotniejsze jest stwierdzenie zależności pomiędzy okolicznościami wypadku a charakterem wykonywanej pracy.

Zgłoszenie wypadku przy pracy zdalnej

W przypadku wypadku pracownik zdalny (jeśli może to zrobić samodzielnie), jego bliscy lub pracownik służby bezpieczeństwa zobowiązani są do zgłoszenia wypadku pracodawcy, z którym zatrudniony pozostaje w stosunku pracy bądź jest zatrudniony na umowę cywilnoprawną lub zawarł kontrakt B2B. Zgłoszenie ma na celu nie tylko powiadomienie pracodawcy o przyczynie braku reakcji ze strony pracownika na powierzone mu zadania służbowe, ale również możliwie trwającą jakiś czas lub stałą niedyspozycję, co nie tylko pozwoli pracodawcy na rozdzielenie obowiązków pracownika pomiędzy pozostałych lub zatrudnienie zastępstwa, ale również na dopełnienie odpowiednich czynności formalnych wynikających z przepisów Kodeksu Pracy, które dotyczą wypadków przy pracy. Po poinformowaniu przełożonego o wypadku przy pracy należy wezwać członków zespołu powypadkowego w celu dokonywania oględzin miejsca wypadku, ustalenia przyczyny zdarzenia, okoliczności wypadku oraz ocenę zdrowia poszkodowanego pracownika.

Warto podkreślić, że niezgłoszenie wypadku przy pracy przez pracownika lub domownika w niedalekim odstępie czasu od całego zajścia może skutkować nieprzyznanie pracownikowi świadczeń, jakie może uzyskać za wypadek przy pracy zdalnej — nawet jeśli okaże się dla pracownika poważny w konsekwencjach, a jego stan zdrowia ulegnie znacznemu pogorszeniu. Odszkodowania za wypadek przy pracy przyznawane przez ZUS przysługują w przypadku, gdy po oględzinach miejsca zdarzenia w sporządzonym protokole BHP (Bezpieczeństwa i Higieny Pracy) pracownik nie zostanie uznany za winnego spowodowania wypadku powodującego uraz.

Postępowanie powypadkowe przy pracy zdalnej

W przypadku wypadku, podczas którego doszło do naruszenia sprawności organizmu pracownika zdalnego, pracodawca jest zmuszony do powołania zespołu powypadkowego — niezależnie od skali zdarzenia. Dochodzi do oględzin miejsca wypadku z udziałem pracownika lub jego domownikiem. Jeśli zespół powypadkowy uzna, że w kategoriach wypadku zdarzenie zostało uznane za wypadek przy pracy podczas ustalenia okoliczności całego zajścia, pracownikowi przysługuje odszkodowanie od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) z tytułu wypadków przy pracy. Warto podkreślić, że zespół powypadkowy może odstąpić od oględzin w celu ustalenia okoliczności zdarzenia, jeśli przyczyny wypadku nie budzą żadnych wątpliwości.

Dokumentowanie miejsca i czasu pracy zdalnej w przypadku wystąpienia wypadku

Podczas oględzin nagłego zdarzenia w miejscu pracy zdalnej lub na terenie zakładu pracy, zespół powypadkowy sporządza specjalny protokół BHP, w którym zostają określone okoliczności i przyczyny wypadku przy pracy, określenie stanu technicznego urządzeń i maszyn, opisanie miejsce zdarzenia (jeśli to konieczne dla dokumentacji, wykonuje się również szkic lub fotografię), stanu urządzeń ochronnych i warunków wykonywania pracy przez pracownika, wysłuchanie wyjaśnień pracownika, jeśli stan zdrowia mu na to pozwala, zawrzeć informacje o wypadku od świadków, jeśli tacy byli, a także zasięgnąć opinii lekarza i zawrzeć informacje dotyczące rodzaju i rozległości urazu, jakiego doznał pracownik. Na koniec dopisuje się środki profilaktyczne oraz wnioski (w szczególności wynikające z ryzyka zawodowego związanego ze stanowiskiem pracy, na jakim został zatrudniony pracownik). Protokół musi zostać sporządzony w terminie do 14 dni od momentu otrzymania zgłoszenia wypadku.

Po sporządzeniu protokołu trafia on do Społecznego Inspektora Pracy, którego funkcjonowanie reguluje Ustawa o społecznej inspekcji pracy z dnia 24 czerwca 1983 r. Później protokół musi zostać zatwierdzony przez pracodawcę w terminie do 5 dni od daty jego sporządzenia. Na końcu zostaje sporządzona karta wypadku przy pracy.

Prawa pracownika w przypadku wystąpienia wypadku przy pracy zdalnej

Podczas sporządzania protokołu powypadkowego, pracownikowi przysługuje prawo do czynnego udziału w postępowaniu powypadkowym, zaś po sporządzeniu protokołu — do zapoznania się z jego treścią przed zatwierdzeniem, dodanie wszelkich uwag lub zastrzeżeń, jeśli takie ma.

Jednorazowe odszkodowanie za wypadek przy pracy

Pracownik, który doznał wypadku pracy zdalnej, po sporządzeniu przez zespół powypadkowy protokołu, może wystąpić o jednorazowe odszkodowanie za wypadek przy pracy zdalnej, jeśli doznał od trwałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Oprócz odszkodowania pracownik może się również ubiegać w zależności od rozległości uznanego uszczerbku na zdrowiu zasiłku chorobowego lub renty inwalidzkiej. O jednorazowe odszkodowanie może wystąpić również członek rodziny pracownika, który zmarł wskutek wypadku przy pracy zdalnej.

Obowiązki pracodawcy podczas wypadku pracownika przy pracy z domu

O ile w biurze bądź zakładzie pracy znacznie prościej zapewnić pracownikom odpowiednie warunki pracy zgodne z zasadami BHP, o tyle pracodawca nie ma kontroli nad tym, w jakich warunkach pracownik wykonuje obowiązki służbowe poza miejscem pracy. Dlatego też powinien on przeprowadzać szkolenia dotyczące ergonomii pracy zdalnej w celu zminimalizowania ryzyka wystąpienia chorób zawodowych oraz wypadków podczas pracy zdalnej, zapewnić odpowiednie urządzenia i narzędzia do pracy w odpowiednich warunkach (niektóre mogą być wydawane na wniosek pracownika — np. krzesło biurowe, podstawka pod laptopa, mysz komputerowa).

Pracodawca, który decyduje się na zatrudnienie pracowników w formie zdalnej, jest odpowiedzialny za stworzenie odpowiednich procedur dotyczących postępowania w przypadku wypadku przy pracy z domu i poinformować o nich swoich pracowników, aby mogli ich przestrzegać. Musi również we właściwy sposób rozpatrywać zgłoszenia pracowników w przypadku ich wystąpienia. W przypadku, gdy pracownik stara się o odszkodowanie z powodu wypadku, który nie zakwalifikował się jako wypadek przy pracy i jest wynikiem wykonywania przez pracownika czynności niezwiązanych z pracą lub jeśli wypadek wystąpił z winy pracownika, pracodawca może pociągnąć go do poniesienia odpowiedzialności materialnej pracownika, jeśli poniósł straty finansowe wynikające z jego działań lub zaniechań. Dotyczy to także sytuacji, gdy z winy pracownika zniszczeniu uległ sprzęt firmowy udostępniony mu przez pracodawcę w celach realizowania zadań pracowniczych w trybie zdalnym.