Blog

15.01.2025

Co się dzieje z niewykorzystanym urlopem wypoczynkowym?

W natłoku codziennych obowiązków i intensywnym tempie pracy wielu z nas odkłada urlop na później, licząc na idealny moment, by w końcu odpocząć. Ale co, jeśli tego momentu zabraknie? Czy niewykorzystane dni wolne przepadają, czy można je jakoś odzyskać? A może prawo pracy przewiduje szczególne zasady, które chronią nasze zasłużone chwile relaksu? W tym artykule przyjrzymy się, co dzieje się z niewykorzystanym urlopem wypoczynkowym i jakie mamy możliwości, by z niego skorzystać.

Z tego artykułu dowiesz się...

  • czym jest niewykorzystany urlop wypoczynkowy,

  • do kiedy trzeba wykorzystać zaległy urlop,

  • kiedy przysługuje Ci prawo do ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystane dni wolne,

  • jak obliczyć ekwiwalent za niewykorzystany urlop,

  • czy pracodawca może przymusowo wysłać pracownika na zaległy urlop.

Odwiedź nasz portal z ofertami pracy i znajdź pracę marzeń!

Czym jest urlop wypoczynkowy?

Płatny urlop wypoczynkowy to coroczny okres zwolnienia pracownika od wykonywania obowiązków służbowych, mający na celu regenerację sił. Prawo do urlopu wypoczynkowego jest zagwarantowane przez Kodeks pracy oraz Konstytucję RP, co czyni go niezbywalnym prawem każdego pracownika zatrudnionego na podstawie stosunku pracy.

Wymiar urlopu wypoczynkowego

Wymiar urlopu wypoczynkowego zależy od stażu pracy pracownika:

  • 20 dni dla pracowników zatrudnionych krócej niż 10 lat.

  • 26 dni dla pracowników z co najmniej 10-letnim stażem pracy.

Dla pracowników zatrudnionych na niepełny etat wymiar ten jest proporcjonalny do czasu pracy. Przykładowo, osobom zatrudnionym na pół etatu przysługuje 10 lub 13 dni urlopowych.

Do stażu zawodowego, który decyduje o wymiarze urlopu, wlicza się również okresy edukacji, takie jak ukończenie szkół zawodowych czy wyższych.

Zasady udzielania urlopu wypoczynkowego

Pracodawca jest zobowiązany udzielić pracownikowi urlopu wypoczynkowego w roku kalendarzowym, w którym pracownik nabył do niego prawo. Urlop niewykorzystany w danym roku powinien być zrealizowany najpóźniej do 30 września roku następnego.

Urlop może być podzielony na części, jednak co najmniej jedna część musi trwać nieprzerwanie 14 dni kalendarzowych.

Pracownik składa pisemny wniosek o urlop, wskazując preferowane terminy jego wykorzystania. Pracodawca powinien uwzględnić te preferencje, jednak nie jest nimi bezwzględnie związany.

Pracownik ma prawo do wykorzystania nie więcej niż 4 dni urlopu na żądanie w każdym roku kalendarzowym. Żądanie powinno być zgłoszone najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu.

Prawo do urlopu wypoczynkowego

Prawo do urlopu wypoczynkowego jest jednym z fundamentalnych praw pracowniczych, regulowanym przez Kodeks pracy oraz inne akty prawne. Prawo do odpoczynku jest również zapisane w Konstytucji RP (art. 66) oraz w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka (art. 24), co podkreśla jego znaczenie jako prawa człowieka. Pracownik nie może zrzec się swojego prawa do urlopu ani przekazać go innej osobie.

Czym jest niewykorzystany urlop wypoczynkowy?

Niewykorzystany urlop wypoczynkowy to dni wolne od pracy, które pracownik ma prawo wykorzystać, ale z różnych przyczyn nie zrobił tego w danym roku kalendarzowym. W polskim prawie pracy niewykorzystany urlop przekształca się w urlop zaległy, który pracownik musi wykorzystać do 30 września roku następnego po jego nabyciu.

Pracownicy często myślą, że za zaległy urlop wypoczynkowy przysługuje im ekwiwalent za urlop. To nieprawda. Ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop wypoczynkowy przysługuje pracownikowi tylko w momencie rozwiązania lub wygaśnięcia umowy o pracę. Oznacza to, że pracownik ma prawo do ekwiwalentu tylko wtedy, gdy nie zdążył wykorzystać przysługujących mu dni urlopu przed zakończeniem zatrudnienia. Pracodawca jest zobowiązany do wypłaty tego ekwiwalentu w ostatnim dniu pracy.

Do kiedy trzeba wykorzystać zaległy urlop wypoczynkowy?

Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, zaległy urlop wypoczynkowy, czyli niewykorzystany w danym roku kalendarzowym, musi być wykorzystany najpóźniej do 30 września roku następnego. Na przykład, jeśli pracownik nie wykorzystał urlopu za rok 2023, powinien go zrealizować do 30 września 2024 roku.

Przykład

Pracownik, który miał prawo do 26 dni urlopu w 2023 roku i wykorzystał tylko 19 dni, ma 7 dni zaległego urlopu, które musi wykorzystać do 30 września 2024 roku. W przypadku niewykorzystania tych dni pracodawca powinien samodzielnie zaplanować ich udzielenie przed upływem terminu.

Czy niewykorzystany urlop ulega przedawnieniu?

Urlop wypoczynkowy powinien być udzielony w roku, w którym pracownik nabył do niego prawo. Niewykorzystany urlop wypoczynkowy należy udzielić najpóźniej do 30 września roku następnego po roku, w którym pracownik nabył prawo do tego urlopu. Pracodawca ma obowiązek udzielić pracownikowi niewykorzystanego urlopu do 30 września następnego roku kalendarzowego. Jeśli tego nie zrobi, może dojść do złamania praw pracowniczych.

Zgodnie z Kodeksem pracy, roszczenia ze stosunku pracy ulegają przedawnieniu po upływie 3 lat od dnia, w którym stały się wymagalne. Dotyczy to także roszczeń związanych z zaległym urlopem wypoczynkowym. Na przykład, jeśli pracownik nabył prawo do urlopu za rok 2022, to termin przedawnienia rozpocznie się 1 października 2023 roku.

Co w przypadku, gdy pracownik nie chce iść na urlop zaległy?

W sytuacji, gdy pracownik nie chce skorzystać z zaległego urlopu, pracodawca ma określone prawa i obowiązki. Jeśli pracownik odmawia skorzystania z tego urlopu, pracodawca może podjąć kilka działań.

Pracodawca ma prawo jednostronnie wyznaczyć termin wykorzystania zaległego urlopu, nawet jeśli pracownik nie wyraża na to zgody. Jest to zgodne z przepisami prawa pracy, które stanowią, że pracodawca musi zapewnić wykorzystanie urlopu w określonym czasie.

W przypadku braku współpracy ze strony pracownika odmowa skorzystania z urlopu może być traktowana jako naruszenie obowiązków pracowniczych. Pracodawca może wówczas nałożyć na pracownika karę porządkową, taką jak upomnienie lub nagana.

Jeśli pracodawca nie udzieli zaległego urlopu do 30 września, grozi mu kara grzywny od 1000 zł do 30 000 zł. Dlatego też, aby uniknąć konsekwencji prawnych, pracodawca powinien podejmować działania mające na celu zmuszenie pracownika do wykorzystania urlopu.

Kiedy pracodawca nie może skierować pracownika na zaległy urlop?

Pracodawca ma prawo skierować pracownika na zaległy urlop, jednak istnieją sytuacje, w których nie może tego zrobić. Przykładowo, jeśli pracownik jest niezdolny do pracy z powodu choroby, nie można go skierować na urlop. W takim przypadku pracodawca nie ponosi odpowiedzialności za niewykorzystanie urlopu do 30 września następnego roku, ponieważ pracownik nie mógł go wykorzystać z powodu swojej sytuacji zdrowotnej.

Pracownice korzystające z urlopu macierzyńskiego również nie mogą być zmuszane do wykorzystania zaległego urlopu. Podobnie jak w przypadku choroby, brak możliwości skorzystania z urlopu w ustalonym terminie zwalnia pracodawcę z odpowiedzialności za niewykorzystanie dni wolnych.

Ekwiwalent za niewykorzystany urlop

Ekwiwalent za niewykorzystany urlop to kwota, która przysługuje pracownikowi, gdy nie wykorzystał on przysługujących mu dni urlopu w trakcie zatrudnienia. Prawo do takiego ekwiwalentu powstaje w momencie rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy, niezależnie od przyczyny (także w przypadku zwolnienia dyscyplinarnego). W innych przypadkach pracodawca nie ma obowiązku wypłacenia ekwiwalentu pieniężnego.

Jeśli pracownik nie wykorzystał urlopu zaległego w okresie wypowiedzenia umowy, pracownikowi przysługuje ekwiwalent pieniężny. Wypłata ekwiwalentu powinna nastąpić w dniu rozwiązania lub wygaśnięcia umowy o pracę, zazwyczaj razem z ostatnią pensją.

Jak obliczyć ekwiwalent za niewykorzystany urlop?

Aby obliczyć ekwiwalent za niewykorzystany urlop w 2024 roku, należy wykonać kilka kroków, które pozwolą ustalić odpowiednią kwotę.

  • Ustalenie podstawy wymiaru ekwiwalentu: Podstawą do obliczeń jest miesięczne wynagrodzenie pracownika, które powinno uwzględniać zarówno składniki stałe, jak i zmienne.

  • Obliczenie współczynnika ekwiwalentu: Jest on obliczany na podstawie liczby dni roboczych w roku, z uwzględnieniem dni wolnych od pracy (niedziele i święta). Współczynnik ekwiwalentu na 2024 rok wynosi 20,92.

  • Obliczenie stawki dziennej ekwiwalentu: Aby obliczyć stawkę dzienną ekwiwalentu, należy podzielić miesięczne wynagrodzenie przez współczynnik ekwiwalentu.

  • Obliczenie stawki godzinowej: Następnie należy obliczyć stawkę godzinową, dzieląc stawkę dzienną przez dobową normę czasu pracy (zazwyczaj 8 godzin).

  • Obliczenie ekwiwalentu za niewykorzystany urlop: Na koniec, aby uzyskać całkowity ekwiwalent za niewykorzystany urlop, pomnóż stawkę godzinową przez liczbę godzin niewykorzystanego urlopu.

Często zadawane pytania

Ile dni urlopu można przenieść na następny rok?

Pracownicy w Polsce mają prawo do corocznego urlopu wypoczynkowego, którego wymiar wynosi 20 lub 26 dni, w zależności od stażu pracy. W przypadku niewykorzystania urlopu, przepisy Kodeksu pracy nie nakładają limitu na liczbę dni, które można przenieść na następny rok. Należy jednak pamiętać, aby wykorzystać je do 30 września następnego roku kalendarzowego.

Czy pracodawca może zmusić do wykorzystania urlopu do końca roku?

W normalnych okolicznościach pracodawca nie może zmusić pracownika do wykorzystania urlopu bez jego zgody. Wyjątki dotyczą głównie zaległego urlopu oraz sytuacji związanych z wypowiedzeniem umowy o pracę.

Pracodawca może nakazać wykorzystanie zaległego urlopu, ale powinno to być ustalone wspólnie z pracownikiem. W przypadku braku porozumienia, pracodawca ma prawo udzielić urlopu nawet bez zgody pracownika, jednak musi to być zrealizowane do 30 września roku następnego.

W sytuacji, gdy umowa o pracę jest wypowiadana, pracodawca może wysłać pracownika na urlop, jeśli ten ma do wykorzystania przysługujący mu urlop. W takim przypadku pracownik jest zobowiązany do jego wykorzystania.