Czas pracy – kompleksowy przewodnik po definicjach i zasadach [+ wymiar czasu pracy w 2025 roku]

Czas pracy to ważny element funkcjonowania każdej organizacji i fundament praw pracowniczych. Ile godzin tygodniowo można pracować zgodnie z Kodeksem pracy? Jak obliczyć wymiar czasu pracy w 2025 roku? W tym artykule znajdziesz wszystkie najważniejsze informacje dotyczące norm czasu pracy, systemów czasu pracy, przerwach, odpoczynkach, pracy w godzinach nadliczbowych i nocnych, a także pracy w niedziele i święta.

Czas pracy – to warto zapamiętać

• Maksymalny czas pracy: Maksymalny czas pracy wynosi 8 godzin dziennie i 40 godzin tygodniowo w przyjętym okresie rozliczeniowym.

• Praca w godzinach nadliczbowych: Nadgodziny są możliwe tylko w wyjątkowych sytuacjach i muszą być odpowiednio zrekompensowane – dodatkiem 50%, dodatkiem 100% lub dniami wolnymi.

• Okres rozliczeniowy: Maksymalny okres rozliczeniowy to 4 miesiące, ale w uzasadnionych przypadkach można go wydłużyć do 12 miesięcy. Najczęściej stosuje się okresy rozliczeniowe miesięczne i trzymiesięczne.

• Systemy czasu pracy: Istnieją różne systemy czasu pracy: podstawowy, równoważny, zadaniowy, przerywany, czy weekendowy.

• Przerwy: Każdy pracownik ma prawo do 15-minutowej przerwy, jeśli pracuje co najmniej 6 godzin. Kodeks pracy przewiduje dodatkowe przerwy za dłuższy czas pracy oraz dla niektórych grup pracowniczych.

• Odpoczynek dobowy i tygodniowy: Każdy pracownik musi mieć co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego oraz co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego.

• Praca w nocy: Za każdą godzinę pracy w nocy przysługuje dodatek w wysokości 20% minimalnego wynagrodzenia za każdą godzinę pracy.

Normy czasu pracy według Kodeksu pracy

Zacznijmy od tego, czym w ogóle jest czas pracy – to czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę do wykonywania pracy.

Zgodnie z art. 129 Kodeksu pracy czas pracy pracownika nie może przekraczać w przyjętym okresie rozliczeniowym:

• 8 godzin na dobę,

• przeciętnie 40 godzin w tygodniu,

• przeciętnie 5 dni w tygodniu.

Okres rozliczeniowy

Okres rozliczeniowy to określony przedział czasu, po upływie którego pracodawca rozlicza czas pracy pracownika oraz dokonuje rozliczeń jego wynagrodzenia. W Polsce, zgodnie z Kodeksem pracy, standardowy okres rozliczeniowy nie powinien przekraczać 4 miesięcy.

W każdym systemie czasu pracy, jeżeli istnieją uzasadnione przyczyny obiektywne, techniczne lub dotyczące organizacji pracy, okres rozliczeniowy może zostać przedłużony do maksymalnie 12 miesięcy. Pracodawca może wprowadzić zapis o wydłużeniu okresu rozliczeniowego w układzie zbiorowym pracy. Jeśli w firmie działają zakładowe organizacje związkowe, pracodawca musi uzgodnić przedłużenie z nimi. W przypadku braku zakładowych organizacji związkowych, przedłużenie można ustalić z wyłonionymi przedstawicielami pracowników.

Jak należy interpretować normy czasu pracy?

Zgodnie z Kodeksem pracy, normy czasu pracy – przeciętnie 40 godzin tygodniowo w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy – są, jak sama nazwa wskazuje, normami przeciętnymi, co oznacza, że nie muszą być spełniane każdego tygodnia, ale powinny być zachowane w ujęciu całego okresu rozliczeniowego. W praktyce pracodawca może planować na przykład różną ilość dni pracujących w każdym tygodniu, pod warunkiem że w przyjętym okresie rozliczeniowym średnia liczba godzin pracy nie przekroczy 8 godzin dziennie, 40 godzin tygodniowo i 5 dni w tygodniu.

Wymiar czasu pracy

Nominalny czas pracy (czasem zwany także normatywnym) to liczba godzin, które pracownik jest zobowiązany przepracować w określonym czasie, na przykład w danym miesiącu. Jak obliczyć wymiar czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym?

1. Pomnóż 40 godzin przez liczbę pełnych tygodni przypadających w danym okresie rozliczeniowym.

2. Dodaj 8 godzin za każdy dodatkowy dzień roboczy z pozostałych, niepełnych tygodni.

3. Odejmij 8 godzin za każde święto przypadające w danym okresie rozliczeniowym w dzień inny niż niedziela.

WAŻNE: W przypadku, gdy pracownik jest nieobecny w pracy z przyczyn usprawiedliwionych (np. zwolnienie lekarskie, urlop wypoczynkowy, urlop macierzyński), wymiar czasu pracy na dany okres rozliczeniowy jest obniżany o liczbę godzin, które pracownik powinien był przepracować w czasie tej nieobecności.

Przykład obliczenia wymiaru czasu pracy

Dla przykładu, w styczniu 2025 roku, wymiar czasu pracy oblicza się w następujący sposób:

(40 godz × 4 tyg) + (8 godz × 3 dzie) − (8 godz × 2 dzie) = 168 godzin

Czyli, mnożymy 40 godzin razy 4 pełne tygodnie, dodajemy 3 dni z pierwszego, niepełnego tygodnia, a następnie odejmujemy 2 dni za 2 święta przypadające w styczniu: 1 stycznia w środę i 6 stycznia w poniedziałek. Wymiar czasu pracy w styczniu 2025 roku wynosi więc 168 godzin.

Wymiar czasu pracy w 2025 roku

Dla ułatwienia przygotowaliśmy dla Was tabelę z wymiarem czasu pracy dla wszystkich miesięcy w 2025 roku.

Miesiąc	Liczba godzin	Liczba dni roboczych	Liczba dni wolnych
Styczeń	168	21	10
Luty	160	20	8
Marzec	168	21	10
Kwiecień	168	21	9
Maj	160	20	11, w tym 1 święto w sobotę
Czerwiec	160	20	10
Lipiec	184	23	8
Sierpień	160	20	11
Wrzesień	176	22	8
Październik	184	23	8
Listopad	144	18	12, w tym 1 święto w sobotę
Grudzień	160	20	11

Jeśli stosowane są trzymiesięczne okresy rozliczeniowe, będzie to wyglądało następująco:

Okres	Liczba godzin	Liczba dni roboczych	Liczba dni wolnych
Styczeń-Marzec	496	62	28
Kwiecień-Czerwiec	488	61	30
Lipiec-Wrzesień	520	65	27
Październik-Grudzień	488	61	31

CIEKAWOSTKA: W sumie w 2025 roku na pracownika przypada 1992 godzin pracy, 249 dni pracujących i 116 dni wolnych od pracy.

Szukasz pracy na 2025 rok? Zajrzyj na nasz portal z ofertami pracy!

Systemy czasu pracy

Czas pracy to okres, w którym pracownik pozostaje do dyspozycji pracodawcy w miejscu wykonywania pracy lub innym wyznaczonym miejscu. Kodeks pracy określa różne systemy czasu pracy, które mogą być dostosowane do specyfiki branży i potrzeb organizacji.

Podstawowy system czasu pracy (art. 129 Kp)

Podstawowy system czasu pracy jest najpowszechniej stosowanym modelem organizacji czasu pracy w Polsce. Pracownik wykonuje pracę przez 8 godzin dziennie, co w przeciętnym tygodniu daje 40 godzin, przy pięciodniowym tygodniu pracy. Okres rozliczeniowy nie może przekraczać 4 miesięcy, chyba że występują obiektywne lub techniczne przyczyny uzasadniające dłuższy okres. W tym systemie nie można planować dni pracy krótszych niż 8 godzin ani przedłużać dobowego wymiaru czasu pracy. Przekroczenie tych norm skutkuje naliczeniem nadgodzin.

Równoważny system czasu pracy (art. 135-137 Kp)

Równoważny system czasu pracy umożliwia elastyczne zarządzanie czasem pracy, z możliwością przedłużenia dobowego wymiaru czasu do 12 godzin w uzasadnionych przypadkach.

Ale to nie wszystko – czas pracy w tym systemie może być jeszcze dłuższy, ale tylko w szczególnych sytuacjach. W przypadku pracowników zajmujących się dozorem urządzeń czas pracy może wynosić maksymalnie 16 godzin na dobę. Dla pracowników zajmujących się ochroną osób oraz pilnowaniem mienia, a także dla zakładowych straży pożarnych i służb ratowniczych, dobowy wymiar czasu pracy może wynosić nawet 24 godziny.

Dłuższe godziny pracy w jednym dniu muszą być zrekompensowane krótszymi dniami pracy lub dniami wolnymi w innym terminie, co oznacza, że średni tygodniowy wymiar czasu pracy nie powinien przekraczać 40 godzin w ustalonym okresie rozliczeniowym.

Wprowadzenie równoważnego czasu pracy z reguły nie wiąże się z koniecznością wypłacania dodatkowego wynagrodzenia za nadgodziny, ponieważ dłuższe godziny są rekompensowane krótszymi dniami lub dniami wolnymi, chyba że tygodniowy wymiar czasu pracy w okresie rozliczeniowym zostaje przekroczony.

Przerywany system czasu pracy (art. 139 Kp)

W systemie przerywanego czasu pracy dobowy czas pracy dzieli się na bloki czasowe, co oznacza, że pracownik nie wykonuje pracy nieprzerwanie. Przerwa między blokami nie jest wliczana do czasu pracy i może wynosić maksymalnie 5 godzin. Pracownik w czasie przerwy ma prawo do wynagrodzenia, które wynosi połowę stawki za czas przestoju.

Stosowanie przerywanego czasu pracy jest uzasadnione rodzajem wykonywanej pracy lub jej organizacją. Może być wykorzystywane w branżach, gdzie zapotrzebowanie na pracę występuje w określonych porach dnia, a w innych jest minimalne.

Zadaniowy system czasu pracy (art. 140 Kp)

W tym systemie pracownik ma możliwość samodzielnego planowania czasu pracy. Może pracować dłużej w jeden dzień i krócej w inny, o ile wykonane zadania mieszczą się w ramach przeciętnego wymiaru czasu pracy wynoszącego 8 godzin dziennie i 40 godzin tygodniowo w okresie rozliczeniowym.

W zadaniowym systemie czasu pracy nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji czasu pracy, co oznacza, że pracownik nie musi rejestrować godzin pracy. Zamiast tego, jego efektywność mierzy się poprzez realizację powierzonych zadań.

Ruchomy system czasu pracy (art. 140 1 Kp)

Jest to sposób rozplanowania godzin pracy, który pozwala na elastyczne ustalanie godziny rozpoczęcia pracy w zależności od dnia tygodnia. Pracownik może decydować o porze rozpoczęcia pracy w ustalonym przedziale czasowym, co sprzyja lepszemu dostosowaniu do obowiązków osobistych. Mimo elastyczności pracownik musi przepracować określoną liczbę godzin dziennie (np. 8 godzin), a godziny pracy są wliczane do ogólnego wymiaru czasu pracy w okresie rozliczeniowym.

Weekendowy system czasu pracy (art. 144 Kp)

Weekendowy system czasu pracy to forma organizacji pracy, w której pracownik świadczy swoje usługi wyłącznie w piątki, soboty, niedziele oraz dni świąteczne. Wprowadzenie tego systemu może nastąpić jedynie na pisemny wniosek pracownika i musi być zawarte w umowie o pracę. W ramach tego systemu dobowy wymiar czasu pracy może być wydłużony do maksymalnie 12 godzin. Okres rozliczeniowy nie może przekraczać jednego miesiąca.

W przeciwieństwie do innych systemów czasu pracy pracodawca nie jest zobowiązany do zapewnienia pracownikom wolnej niedzieli co najmniej raz na cztery tygodnie.

System skróconego tygodnia pracy (art. 143 Kp)

System skróconego tygodnia pracy to elastyczna forma organizacji pracy, która pozwala na wykonywanie obowiązków w mniej niż 5 dni w tygodniu, przy jednoczesnym wydłużeniu dobowego wymiaru pracy. Może to nastąpić jedynie na wniosek pracownika. W ramach tego systemu dobowy wymiar czasu pracy może wynosić maksymalnie 12 godzin. Okres rozliczeniowy nie powinien przekraczać jednego miesiąca.

Pracownik może pracować cztery dni w tygodniu po 10 godzin dziennie, co daje 40 godzin tygodniowo. Innym przykładem jest praca przez dwa dni po 12 godzin i dwa dni po 8 godzin, co również spełnia wymogi systemu.

Praca w ruchu ciągłym (art. 138 Kp)

Jest to system, w którym praca nie może być przerwana z przyczyn technologicznych (np. w hutach, rafineriach) lub ze względu na konieczność ciągłego zaspokajania potrzeb społecznych (np. szpitale, elektrownie). Pracownicy pracują w systemie zmianowym, zazwyczaj na trzy zmiany po 8 godzin każda. Oznacza to, że jedna ze zmian odbywa się w nocy.

W ramach tego systemu dozwolone jest wydłużenie przeciętnego tygodniowego czasu pracy do 43 godzin w czterotygodniowym okresie rozliczeniowym. Dodatkowo, w niektóre dni możliwe jest przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy do 12 godzin.

Skrócone normy czasu pracy (art. 145 Kp)

Pracownicy zatrudnieni w warunkach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych mają prawo do skrócenia czasu pracy. Skrócenie to może polegać na obniżeniu norm dobowych (poniżej 8 godzin) oraz tygodniowych (mniej niż przeciętnie 40 godzin). Wykaz prac, które podlegają skróceniu, ustala pracodawca po konsultacji z pracownikami lub ich przedstawicielami oraz po zasięgnięciu opinii lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami.

Zasady wprowadzania różnych systemów pracy

Równoważny, zadaniowy i przerywany system czasu pracy można wprowadzić, gdy jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją. System weekendowy oraz skróconego tygodnia pracy można wprowadzić tylko na wniosek pracownika. Podstawowy system czasu pracy jest stosowany jako standardowy system i nie wymaga specjalnych uzasadnień.

Wprowadzenie nowego systemu czasu pracy powinno być zapisane w regulaminie pracy lub układzie zbiorowym pracy. Jeśli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy ani zobowiązany do ustalenia regulaminu pracy, wystarczy obwieszczenie. Informację o systemie czasu pracy należy także umieścić w umowie o pracę. Pracownicy muszą być poinformowani o obowiązującym ich systemie czasu pracy, a nowi pracownicy powinni potwierdzić zapoznanie się z regulaminem.

Pracodawca może stosować różne systemy czasu pracy dla różnych grup pracowników (np. równoważny dla produkcji, podstawowy dla administracji), jednak musi to być jasno określone w regulaminach wewnętrznych.

Nie jest dozwolone łączenie różnych systemów czasu pracy dla jednego stanowiska (np. równoważnego z zadaniowym) w ramach jednego stosunku pracy. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy pracownik zatrudniony jest na podstawie dwóch umów o pracę dotyczących różnych rodzajów pracy.

Rozkład czasu pracy

Rozkład czasu pracy to harmonogram, który określa, w jakie dni i godziny pracownik ma wykonywać swoje obowiązki w danym okresie rozliczeniowym. Określa dni pracy, dni wolne oraz godziny rozpoczęcia i zakończenia pracy. Może dotyczyć całego zakładu lub indywidualnych pracowników. Na prośbę pracownika złożoną w formie pisemnej, pracodawca może dostosować indywidualny harmonogram czasu pracy w ramach systemu czasu pracy, który obowiązuje danego pracownika.

Pracodawca jest zobowiązany do sporządzania rozkładów czasu pracy, które muszą być przekazane pracownikom co najmniej na tydzień przed rozpoczęciem nowego okresu. Rozkład może być sporządzony w formie pisemnej lub elektronicznej i powinien obejmować co najmniej miesiąc. Pracodawca nie ma obowiązku sporządzania rozkładu, jeśli wynika on z przepisów zakładowych lub umowy o pracę.

Rozkład czasu pracy obejmuje następujące elementy:

• godziny rozpoczęcia i zakończenia pracy,

• wymiar czasu pracy,

• odpoczynki dobowe i tygodniowe,

• dni wolne od pracy oraz urlopy.

Przerwy w pracy

Przerwy w pracy w Polsce są regulowane przez Kodeks Pracy, a ich długość oraz liczba zależą od wymiaru czasu pracy.

Przerwy regularne

Pracownik ma prawo do co najmniej 15 minut przerwy, jeśli jego dobowy wymiar czasu pracy wynosi co najmniej 6 godzin. Przy pracy powyżej 9 godzin, pracownik ma prawo do drugiej 15-minutowej przerwy. Jeśli czas pracy przekracza 16 godzin, przysługuje mu trzecia 15-minutowa przerwa. Wszystkie wymienione przerwy są wliczane do czasu pracy, co oznacza, że pracownik otrzymuje wynagrodzenie za ten czas.

Przerwa bezpłatna

Pracodawca może wprowadzić dodatkową, maksymalnie 60-minutową przerwę, która nie jest wliczana do czasu pracy. Taka przerwa nie jest płatna i może być wykorzystana na odpoczynek lub załatwienie spraw osobistych.

Dodatkowe przerwy dla niektórych grup pracowniczych

Dla osób niepełnosprawnych: Osoby niepełnosprawne (niezależnie od stopnia niepełnosprawności) mają prawo do dodatkowej przerwy 15-minutowej na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek.

Dla pracowników młodocianych: Pracownicy młodociani mają prawo do 30-minutowej przerwy po przepracowaniu więcej niż 4,5 godziny.

Dla matek karmiących: Pracownice karmiące mają prawo do przerw na karmienie dziecka. Jeśli czas pracy wynosi powyżej 6 godzin, pracownica ma prawo do dwóch 30-minutowych przerw na karmienie jednego dziecka, a w przypadku karmienia więcej niż jednego dziecka przysługują jej dwie przerwy po 45 minut każda. Przerwy te mogą zostać połączone w jedną, godzinną lub 1,5-godzinną przerwę. W sytuacji, gdy czas pracy wynosi od 4 do 6 godzin, przysługuje jej jedna 30-minutowa przerwa na karmienie jednego dziecka lub jedna 45-minutowa przerwa w przypadku karmienia więcej niż jednego dziecka. Natomiast przy czasie pracy poniżej 4 godzin, prawo do przerw na karmienie nie przysługuje. Ważne jest, że przerwy te są wliczane do czasu pracy, co oznacza, że pracownica otrzymuje wynagrodzenie za ten czas.

Przerwy dla osób pracujących w uciążliwych warunkach: Pracownicy wykonujący pracę w warunkach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia, takich jak ekstremalne temperatury, hałas czy kontakt z substancjami chemicznymi, mają prawo do dodatkowych przerw wliczanych do czasu pracy. W przypadku pracy monotonnej lub w ustalonym tempie również przysługują takie przerwy.

Przerwy dla osób pracujących przy komputerze: Po każdej godzinie pracy przy komputerze, pracownik ma prawo do 5-minutowej przerwy, również wliczanej do czasu pracy. Tych przerw nie można łączyć ani wykorzystywać według własnego uznania, na przykład na wyjście na papierosa. Jako pracodawca możesz w czasie przerwy zlecić pracownikowi inne zadania biurowe, które nie wymagają korzystania z monitora.

Praca w porze nocnej

Pora nocna obejmuje 8 godzin między godzinami 21:00 a 7:00. Pracodawcy mogą ustalać konkretne godziny w tym przedziale, które muszą być określone w regulaminie pracy lub innym dokumencie.

Pracownikiem nocnym jest osoba, której rozkład czasu pracy spełnia jeden z dwóch warunków:

• Pracuje co najmniej 3 godziny w porze nocnej każdego dnia.

• Co najmniej 1/4 całego czasu pracy w danym okresie rozliczeniowym przypada na porę nocną.

Czas pracy pracowników nocnych nie może przekraczać 8 godzin na dobę, jeśli wykonują prace szczególnie niebezpieczne lub wymagające dużego wysiłku fizycznego lub umysłowego.

Pracownicy wykonujący pracę w nocy mają prawo do dodatku do wynagrodzenia w wysokości 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Praca w nocy jest zabroniona dla niektórych grup pracowników, takich jak kobiety w ciąży, młodociani oraz osoby niepełnosprawne (chyba, że lekarz wyrazi zgodę lub gdy jest to praca przy pilnowaniu) oraz rodzice dzieci do lat 8.

Czas odpoczynku

Przepisy regulujące kwestie odpoczynku dobowego i tygodniowego w Kodeksie pracy to:

• Art. 132 § 1 Kp: Odpoczynek dobowy, który wynosi co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku w każdej dobie pracowniczej.

• Art. 133 § 1 Kp: Odpoczynek tygodniowy, który obejmuje co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku w tygodniu.

Odpoczynek dobowy: Pracownik ma prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku w ciągu doby. Doba pracownicza trwa 24 godziny od momentu rozpoczęcia pracy. Przykładowo, pracownik rozpoczyna pracę w poniedziałek o godzinie 8:00 i kończy ją o 16:00, co oznacza, że przepracował 8 godzin. Po zakończeniu pracy, aby zachować prawo do 11 godzin odpoczynku, musi mieć zapewniony czas na regenerację. Aby spełnić wymóg odpoczynku, może rozpocząć nową zmianę najwcześniej o godzinie 3:00 we wtorek rano.

Odpoczynek tygodniowy: Pracownikowi przysługuje co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku w każdym tygodniu, co obejmuje również 11 godzin odpoczynku dobowego. Odpoczynek tygodniowy powinien zazwyczaj przypadać na niedzielę, ale w przypadku pracy w tym dniu, może być udzielony w innym terminie. W pewnych sytuacjach, takich jak praca przy akcjach ratowniczych lub dla pracowników zarządzających zakładami pracy, odpoczynek tygodniowy może być skrócony do minimum 24 godzin. W sytuacji, gdy pracownik zmienia porę wykonywania pracy w związku z przejściem na inną zmianę, zgodnie z ustalonym rozkładem czasu pracy, jego tygodniowy nieprzerwany odpoczynek również może być skrócony do minimum 24 godzin.

Odpoczynek w równoważnym systemie pracy: W równoważnym systemie czasu pracy, jeśli pracownik wykonuje pracę w przedłużonym dobowym wymiarze czasu pracy, przysługuje mu odpoczynek bezpośrednio po każdym takim okresie. Odpoczynek ten powinien trwać co najmniej tyle, ile wynosi liczba przepracowanych godzin. Na przykład, jeśli pracownik pracuje przez 16 lub 24 godziny, ma prawo do odpoczynku odpowiadającego tym godzinom pracy.

Praca w godzinach nadliczbowych

Godziny nadliczbowe to czas pracy przekraczający standardowe 8 godzin dziennie lub 40 godzin tygodniowo. W przypadku pracowników zatrudnionych w systemie równoważnego czasu pracy, godziny nadliczbowe mogą być definiowane jako praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy.

Praca w godzinach nadliczbowych jest dozwolona w następujących sytuacjach:

• Akcje ratownicze: W przypadku konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska, bądź usunięcia awarii.

• Szczególne potrzeby pracodawcy: Pracodawca może wymagać dodatkowej pracy w związku z potrzebami firmy, np. zwiększonym zapotrzebowaniem na usługi lub produkty.

Limit godzin nadliczbowych

W podstawowym systemie czasu pracy, maksymalna liczba godzin nadliczbowych wynosi 5 godzin dziennie. Czas pracy, łącznie z nadgodzinami, nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin tygodniowo w przyjętym okresie rozliczeniowym.

W systemie równoważnym, gdzie doba robocza może wynosić do 12 godzin, pracownik może przepracować tylko 1 nadgodzinę w dniu, w którym planowane są 12-godzinne zmiany.

Liczba godzin nadliczbowych, które pracownik może przepracować z powodu szczególnych potrzeb pracodawcy, nie może przekroczyć 150 godzin rocznie. Pracodawcy mają możliwość ustalenia innych, wyższych limitów godzin nadliczbowych poprzez regulamin pracy, układ zbiorowy pracy lub umowę o pracę. Jednakże, takie ustalenia nie mogą prowadzić do przekroczenia przeciętnej normy 48-godzinnej tygodniowo oraz muszą uwzględniać prawo do co najmniej 11-godzinnego odpoczynku dobowego. W praktyce maksymalny limit może wynosić nawet 416 godzin, co wynika z przemnożenia 52 tygodni przez 8 godzin nadliczbowych.

Godziny nadliczbowe przepracowane w związku z koniecznością prowadzenia akcji ratowniczej, mającej na celu ochronę życia lub zdrowia ludzkiego, ochronę mienia lub środowiska, albo usunięcie awarii, nie są wliczane do rocznego limitu 150 godzin nadliczbowych. To oznacza, że pracodawca może zlecać pracownikom pracę w nadgodzinach bez ograniczeń czasowych w takich sytuacjach.

Zakaz pracy w godzinach nadliczbowych

Istnieją grupy pracownicze objęte zakazem pracy w godzinach nadliczbowych:

• kobiety w ciąży,

• pracownicy młodociani,

• niepełnosprawni,

• rodzice wychowujący dzieci do lat 8 (chyba, że wyrażą na to zgodę),

• pracownicy narażeni na szkodliwe czynniki (chyba, że wyrażą na to zgodę).

Wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych

Ile płatne są nadgodziny? Za każdą godzinę pracy w godzinach nadliczbowych pracownik otrzymuje normalne wynagrodzenie oraz dodatek. Normalne wynagrodzenie to kwota, którą pracownik otrzymuje regularnie, obejmująca wynagrodzenie zasadnicze oraz inne stałe składniki, takie jak dodatki funkcyjne czy stażowe.

Dodatek 100% wynagrodzenia: Przysługuje za pracę w godzinach nadliczbowych, które przypadają:

• w nocy,

• w niedziele i święta, które nie są dla pracownika dniami pracy,

• w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub święto.

Dodatek 50% wynagrodzenia: Przysługuje za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w każdy inny dzień roboczy.

Pracodawca ma możliwość rekompensowania pracy w godzinach nadliczbowych czasem wolnym, co oznacza, że pracownik może otrzymać dzień wolny zamiast dodatkowego wynagrodzenia. Udzielenie takiego czasu wolnego może być zainicjowane zarówno przez pracownika, jak i przez pracodawcę.

💡Przeczytaj także: Czy pracodawca może zmusić do nadgodzin? Poznaj swoje prawa!

Praca w niedziele i święta

Niedziele i święta w Polsce są zasadniczo dniami wolnymi od pracy, jednak istnieją wyjątki, które pozwalają na wykonywanie obowiązków zawodowych w tych dniach. Praca jest dozwolona w sytuacjach takich jak:

• akcje ratownicze w celu ochrony życia, zdrowia lub mienia,

• prace w ruchu ciągłym i zmianowym,

• niezbędne remonty,

• transport i komunikacja,

• ochrona mienia oraz osób,

• rolnictwo i hodowla,

• gastronomia i hotelarstwo,

• placówki opieki zdrowotnej,

• placówki kulturalne, oświatowe, turystyczne.

Pracą w niedzielę i święto uznaje się czas od godziny 6:00 w danym dniu do godziny 6:00 następnego dnia, chyba że pracodawca ustali inne godziny.

Rekompensata za pracę w niedziele i święta

Dzień wolny za pracę w niedziele: Pracownikowi przysługuje dzień wolny od pracy w ciągu 6 dni kalendarzowych przed lub po pracy w niedzielę. Jeśli nie jest to możliwe, dzień wolny powinien być udzielony do końca okresu rozliczeniowego. Co najmniej raz na 4 tygodnie pracownik musi mieć zapewnioną jedną wolną niedzielę.

Dzień wolny za pracę w święta: W przypadku pracy w święto, pracodawca ma obowiązek zapewnić inny dzień wolny do końca okresu rozliczeniowego.

Dodatek do wynagrodzenia: Jeżeli pracownik nie może odebrać dnia wolnego, przysługuje mu dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w niedzielę lub święto.