Umowa zlecenie a L4 – Co musisz wiedzieć o zwolnieniu lekarskim na zleceniu?

W przeszłości formularz zwolnienia lekarskiego oznaczony był jako L4, a z czasem na dobre wszedł do słownictwa potocznego. Zasady przyznawania L4 są jasne dla pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, gdyż w każdej sytuacji posiadają prawo do płatnego zwolnienia lekarskiego, ponieważ już z chwilą podpisania umowy zostali objęci ubezpieczeniem chorobowym, co uprawnia ich do korzystania ze świadczeń chorobowych niezależnie od rodzaju niezdolności do pracy — aż do zakończenia umowy. Jednak sytuacja wygląda inaczej w przypadku zleceniobiorców zatrudnionych na podstawie umowy zlecenia. Dowiedz się, jakie prawa przysługują im z tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeśli wystąpili o nie dobrowolnie, jaka jest wysokość zasiłku chorobowego na umowie zlecenie, czy przysługuje on od pierwszego dnia ubezpieczenia, jaka jest podstawa wymiaru składek na UZ oraz czy w przypadku ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego, zleceniobiorca nadal może korzystać z zasiłku chorobowego.

W niniejszym artykule poruszone zostały następujące zagadnienia:

• Umowa zlecenie a zwolnienie lekarskie (L4) - Czy zleceniobiorca ma do niego prawo;

• Jak zgłosić chorobę na umowie zlecenie;

• Jak długo można korzystać z L4 na umowie zlecenie;

• Czy umowa zlecenie może być rozwiązana w trakcie trwania L4;

• Jakie są różnice pomiędzy umową o pracę a umową zlecenie w kontekście zwolnienia lekarskiego (L4);

• Czy na umowie zlecenie przysługuje zleceniobiorcy zasiłek chorobowy;

• Jakie warunki trzeba spełnić, aby korzystać z zasiłku chorobowego na umowie zlecenie;

• Kto wypłaca zleceniobiorcy zasiłek chorobowy;

• Jakie dokumenty są potrzebne do wypłaty zasiłku chorobowego na umowie zlecenie;

• Czy na umowie zlecenie można korzystać z zasiłku chorobowego po ustaniu ubezpieczenia chorobowego;

• Czy na umowie zlecenie składki ZUS są obowiązkowe;

• Jakie mogą być konsekwencje nieodprowadzania składek chorobowych na umowie zlecenie.

Umowa zlecenie a zwolnienie lekarskie — Czy zleceniobiorca ma prawo do L4?

Poprzez zwolnienie lekarskie (L4) należy rozumieć dokument wystawiany przez lekarza, który potwierdza czasową niezdolność do pracy, uniemożliwiającą pracownikowi wykonywanie przez określony czas swoich obowiązków zawodowych. Stanowi usprawiedliwienie nieobecności w pracy pracownika spowodowane jego czasową niezdolnością do pracy (w wyniku wypadku lub choroby). Dla niektórych jednak niejasna pozostaje kwestia umowy zlecenie a zwolnienia lekarskiego. Osoby zatrudnione na podstawie umowy zlecenia również mają prawo do zwolnienia lekarskiego (L4), jednak muszą spełnić określone warunki: przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, następnie zgłosić chorobę bądź wypadek odpowiednim organom, które wystawią zwolnienie lekarskie. Warto jednak zaznaczyć, że w niektórych przypadkach L4 jest bezpłatne — w celu uzyskania świadczeń pieniężnych na czas choroby należy odbyć okres karencji w postaci 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego. W niektórych przypadkach może być on pominięty i świadczenia wypłacane są od pierwszego dnia ubezpieczenia, jak chociażby w przypadku ciąży. W przypadku ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego traci się prawo do zasiłku chorobowego.

Jak zgłosić chorobę na umowie zlecenie?

Na umowie zlecenie chorobę zgłasza się podobnie, jak w przypadku umowy o pracę, o ile korzysta się z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Należy udać się do lekarza w celu wystawienia zwolnienia lekarskiego, a po otrzymaniu dokumentu przełożyć go przełożonemu. Można to zrobić osobiście lub przesłać skan zwolnienia drogą elektroniczną, a po powrocie ze zwolnienia przedstawić oryginał w celu potwierdzenia zgodności.

Jak długo można korzystać z L4 na umowie zlecenie?

Na umowie zlecenie można korzystać z bezpłatnego urlopu lub w przypadku prawa do zasiłku chorobowego przysługują świadczenia pieniężne na czas niezdolności do pracy, która trwa co najmniej przez okres 30 dni, ale nie dłużej, niż przez 180 dni — lub w przypadku ciąży bądź gruźlicy 270 dni. Oznacza to, że na umowie zlecenie z L4 można korzystać przez 180 dni w roku w większości wypadków, zaś przy ciąży bądź gruźlicy — do 270 dni w roku kalendarzowym, o ile jest się objętym ubezpieczeniem chorobowym. Prawo do pobierania zasiłku chorobowego od pierwszego dnia ubezpieczenia posiadają kobiety w ciąży oraz osoby, które doznały wypadku w drodze do pracy bądź z pracy.

Czy umowa zlecenie może być rozwiązana w trakcie trwania L4?

W przypadku umowy zlecenie, która jest jedną z form umów cywilnoprawnych, pracownika nie chronią przepisy prawa pracy. O ile na umowie o pracę nie można wypowiedzieć pracownikowi przebywającemu na zwolnieniu lekarskim umowy, o tyle w trakcie umowy zlecenia już tak, gdyż w Kodeksie Cywilnym nie ma zapisów mówiącym o ochronie przed zwolnieniem pracownika przebywającego na L4.

Jakie są różnice między umową o pracę a umową zlecenie w kontekście L4?

Główną różnicą pomiędzy umową o pracę a umową zlecenie w kontekście zwolnień lekarskich jest możliwość korzystania ze świadczeń chorobowych, jak zasiłek macierzyński lub tacierzyński, zasiłek chorobowy, płatne zwolnienie lekarskie i inne. Kolejną kwestią jest to, że zatrudnieni na podstawie umowy o pracę są z kolei ubezpieczeni obowiązkowo zarówno pod względem ubezpieczenia chorobowego, jak i społecznego. Natomiast osoby zatrudnione na podstawie umowy zlecenie muszą podjąć samodzielną decyzję, czy chcą przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, czy też nie, jednak warto zwrócić uwagę, że nie każdy zleceniobiorca będzie kwalifikował się na dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne (ubezpieczenie społeczne jest obowiązkowe). Do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z tytułu umowy zlecenia nie kwalifikują się osoby:

posiadające kilka umów zlecenie — podatnik, który posiada kilka umów zlecenie w wielu firmach, nie może przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego, jeśli łączna wartość wynagrodzenia ze wszystkich umów wynosi minimalne wynagrodzenie lub więcej;

pobierające zasiłek macierzyński — w przypadku, gdy podatnik pobiera zasiłek macierzyński i jednocześnie pracuje, nie może przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego przez ten czas.

Czy na umowie zlecenie przysługuje zasiłek chorobowy?

Zasiłek chorobowy jest rodzajem świadczeń pieniężnych wypłacanych przez ZUS dla pracownika jeśli jego niezdolność do pracy, została spowodowana wypadkiem lub chorobą. Świadczenie przysługuje mu przez okres trwania niezdolności do pracy, która trwa co najmniej przez okres 30 dni, ale nie dłużej, niż przez 180 dni (wyjątkami są osoby, które zaszły w ciążę oraz zachorowały na gruźlicę — niezdolność do pracy może potrwać zgodnie z przepisami nawet 270 dni). Zasiłek chorobowy przysługuje każdej osobie, która jest objęta ubezpieczeniem chorobowym. Obejmuje nie tylko pracowników zatrudnionych na umowę o pracę objętych obowiązkowym ubezpieczeniem chorobowym. Dotyczy to również zleceniobiorców zatrudnionych na umowę zlecenie, którzy przystąpili do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.

W większości przypadków wysokość zasiłku chorobowego wynosi 80% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za ostatnie 12 miesięcy kalendarzowych, które poprzedzały chorobę, jednak w niektórych przypadkach, jak wypadek w drodze lub z pracy czy niezdolność do pracy z powodu ciąży, zleceniobiorcy przysługuje 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Z kolei na czas przebywania w szpitalu, zleceniobiorcy przysługuje 70% podstawy miesięcznego wynagrodzenia.

Warunki, jakie trzeba spełniać, aby otrzymać prawo do zasiłku chorobowego na umowie zlecenie

Nie ma znaczenia, czy z zasiłku chorobowego chce korzystać pracownik z obowiązkowym ubezpieczeniem chorobowym, czy też dobrowolnym. Zleceniobiorca chcący korzystać z prawa do zasiłku chorobowego na umowie zlecenie, powinien wypełnić pisemny wniosek dotyczący przystąpienia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, a następnie przekazać go zleceniodawcy. Po upływie 90 dni nieprzerwanego okresu ubezpieczenia chorobowego zleceniobiorca zatrudniony na umowie zlecenie zyskuje prawo do zasiłku chorobowego. Do tego czasu zaliczają się również poprzednie okresy ubezpieczeniowe, jeśli przerwa pomiędzy nimi wynosiła nie więcej, niż 30 dni bądź była spowodowana urlopem wychowawczym, bezpłatnym bądź koniecznością odbycia czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego. Okres wyczekiwania na umowie zlecenie nie dotyczy zasiłku macierzyńskiego ani zasiłku opiekuńczego. Wspomniane rodzaje zasiłków przysługują od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego. Możliwość korzystania z zasiłku chorobowego od pierwszego dnia przysługuje także osobom, które spełniają określone warunki:

• absolwentom szkół objętych ubezpieczeniem chorobowym oraz tym, którzy przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w terminie do 90 dni od dnia ukończenia szkoły;

• osobom, których niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem, który miał miejsce w drodze do pracy lub z pracy;

• osobom posiadającym obowiązkowe ubezpieczenie chorobowe, które posiadały wcześniejsze ubezpieczenie zdrowotne przez okres co najmniej 10 lat;

• posłom i senatorom objętym ubezpieczeniem chorobowym w okresie do 90 dni od ukończenia kadencji.

Kto wypłaca zasiłek chorobowy zleceniobiorcy?

Zasiłek chorobowy przy umowie zlecenie wypłacany jest przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych albo przez zleceniodawcę. W przypadku, jeśli to zleceniodawca jest płatnikiem zasiłku chorobowego, musi on wypłacać go zleceniobiorcy w kwocie brutto, czyli niepomniejszonej o zaliczkę na podatek. Zleceniodawca ma wtedy obowiązek złożenia do ZUS wypełnionego formularza Z-3a, w którym znajdują się wykazane przychody osiągnięte przez zleceniobiorcę, na podstawie których naliczana jest wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Jeśli płatnikiem jest ZUS, w przypadku choroby zleceniobiorcy, podstawą wymiaru zasiłku chorobowego jest przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych, które poprzedzają miesiąc powstania u zleceniobiorcy niezdolności do pracy.

Jakie dokumenty są potrzebne do wypłaty zasiłku chorobowego?

W przypadku choroby zleceniobiorcy, jeśli to zleceniodawca jest płatnikiem zasiłku chorobowego, musi on wykazać go w dokumentach rozliczeniowych, które wysyła do ZUS. Musi on zostać wykazany na formularzu ZUS RSA z kodem świadczenia/przerwy 313, a także kwotą brutto oraz okresem wypłacania zasiłku chorobowego zatrudnionemu na umowie zlecenie. Jeżeli jednak zleceniobiorca choruje niepełny miesiąc, zleceniodawca musi przedstawić ZUS dwa raporty: RCA z kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 oraz wynagrodzeniem stanowiącym podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne, a także RSA z kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 oraz okresem zwolnienia lekarskiego.

Czy na umowie zlecenie można korzystać z zasiłku chorobowego po ustaniu ubezpieczenia chorobowego?

W okresie 14 dni po ustaniu ubezpieczenia chorobowego zleceniobiorca traci również prawo do pobierania zasiłku chorobowego. W przypadku zakończenia umowy przed końcem jej trwania, jeśli została odprowadzona składka na ubezpieczenie chorobowe, zleceniobiorca może korzystać z zasiłku aż do 14 dnia ustania ubezpieczenia chorobowego. Wyjątkiem są choroby zakaźne, których okres wylęgania się jest dłuższy, niż 14 dni, a także innej choroby, której odchorowanie zajmuje więcej, niż 14 dni — z zasiłku chorobowego można korzystać przez 3 miesiące od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego.

Czy składki ZUS są obowiązkowe na umowie zlecenie?

O ile podobnie, jak w przypadku umowy o pracę, również na umowie zlecenie pracodawca ma obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, o tyle ubezpieczenie chorobowe przy UZ jest dobrowolne. W przypadku, gdy zleceniobiorca skorzysta z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, jego składka wynosi 2,45% podstawy wymiaru na ubezpieczenia społeczne. Po okresie karencji zyskuje również prawo do zasiłku chorobowego w wysokości 80% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za ostatnie 12 miesięcy kalendarzowych w przypadku większości chorób, 70% w przypadku pobytu w szpitalu. Z kolei 100% zasiłku chorobowego przysługuje kobietom w ciąży oraz chorym na gruźlicę.

Jakie mogą być konsekwencje nieodprowadzania składek chorobowych?

W przypadku nieodprowadzania dobrowolnych składek chorobowych na umowie zlecenie, zleceniobiorca nie ma prawa do pobierania świadczeń pieniężnych w postaci zasiłku chorobowego. Dotyczy to zarówno większości chorób, jak i choroby zakaźnej czy pobytu w szpitalu. Nie ma również prawa do korzystania ze zwolnienia lekarskiego L4, nawet gdy zdarzy się wypadek w drodze do pracy lub z pracy. Brak takiego ubezpieczenia sprawia, że zleceniobiorca nie może również przeprowadzać na NFZ okresowych badań, co może opóźnić wykrycie wielu poważnych chorób.